Henk Kraaijenhof gaat de strijd tegen stress aan
De laatste jaren richt de trainer/coach zich meer op niet-sporters. Met zijn broer Hans, ook oud-atleet, legde hij zich toe op prestatiekeuringen. Dat gebeurt in samenwerking met KLM Health Services - de Arbo voor KLM - en het bedrijf Capability. In 1998 introduceerde hij met zijn bedrijf Nemesis de vibratietraining en het vibratieplatform, beter bekend als de ‘ trilplaat', de Nemes. Daarnaast heeft hij een tweede bedrijf, dat gestreste managers coacht. Dat heet Allosta, naar de Griekse term ‘allostasis': ‘balans door verandering'.
"Het lichaam verandert omdat het steeds op zoek naar is evenwicht", zegt Kraaijenhof. "Als je opstaat uit een stoel gaat je hart snellerslaan om de bloeddruk te reguleren, als het warm wordt ga je zweten om je lichaamstemperatuur constant te houden. Wij meten in welke mate belasting onze hulpbronnen heeft gebruikt of uitgeput."
Is er veel verschil tussen managers en topsporters?
"Het gaat in beide gevallen om prestaties. Wat wij doen is het prestatievermogen van mensen meten, net als je dat in de sport doet met de stopwatch."
Meet u niet eerder gezondheid in plaats van prestaties?
"Prestaties en gezondheid hebben natuurlijk alles met elkaar te maken. Neem Winston Churchill, die manisch-depressief was. Zou hij anders hebben opgetreden in de wereldoorlogen als hij zich wel had laten behandelen? Of als hij op andere momenten beslissingen had moeten nemen? Beslissingen hangen te vaak ervan af of managers een slechte of goede dag hebben. Of ze ‘ in vorm' zijn."
Onderschatten ze dat?
"Ja, velen denken dat ze onkwetsbaar zijn. Of hebben gewoon niets in de gaten. Vaak zien we dat managers slecht op hun eigen gezondheid letten - hoe goed ze ook voor hun personeel en klanten zorgen."
Moeten ze dan niet naar de dokter?
"Ik was er al vroeg achter dat de dokter - ofschoon zeer nuttig - geen grote rol speelt bij de menselijke gezondheid. De dokter kijkt of je een ziekte hebt. Je hebt pijn in je maag en hij kijkt of het een blindedarmontsteking is. Bij rood zegt hij: opereren, bij groen: er is wat anders. De dokter kan ziekten opsporen. De meeste mensen hebben geen ernstige ziekte, maar functioneren niet goed. Ze komen hier met klachten: ‘Ik ben zo moe'. Ze zijn naar de dokter geweest, in de scanner, er is bloed geprikt en alles is goed. Alles is groen. En toch zijn ze vermoeid, slapen slecht. Hier doen wij het anders. We zeggen: groen is optimaal functioneren. Geel suboptimaal. En met rood moet je naar de dokter."
Hoe gaan die testen in zijn werk?
"Daarvoor gebruiken we de omegawave, een apparaat waarmee we acute en chronische stress meten door enkele elektroden op het lichaam aan te sluiten. Normaal zit er heel wat variatie in de hartslag bij het in- en uitademen. Bij stress wordt de variatie minder. Alleen na meting kun je prestaties efficiënt verbeteren, dat weet men in het bedrijfsleven ook. De omegawave prikt mooi door verhalen heen en laat objectief zien of stress je vitale systemen en reserves heeft aangetast. De cliënt is namelijk niet altijd eerlijk. Troy Douglas heeft twaalf jaar tegen me gelogen. Elke training vertelde hij dat hij er weer helemaal klaar voor was. Je had Troy's beide benen kunnen amputeren en dan had hij nog geroepen dat hij er helemaal klaar voor was. Mensen hebben vrij slecht zicht op hoe stress op hen inwerkt en wat de gevolgen daarvan kunnen zijn."
Hoe komt de meeste stress tot stand?
"Ons stresssysteem is erop ingericht dat er een wild dier aankomt en je moet vluchten of vechten. Nu hoeven we dat niet meer, maar gek genoeg hebben we meer stress: evaluatiegesprekken, de blauwe envelop, onze status. Mensen tillen daar vaak te zwaar aan. Sporters en managers zijn te veel bezig met egoverlies, bang om te falen. Ze zouden een voorbeeld moeten nemen aan Thomas Edison, de uitvinder van de gloeilamp. Hij had van alles uitgeprobeerd als geleiding voor een gloeidraad. Hij vond dat geen falen; hij zei: ‘Ik heb drieduizend manieren uitgevonden die niet werkten.' Het is goed om meer te leven als een zebra. Dat beest heeft weinig last van stress, ofschoon hij zijn leven elke dag bedreigd wordt. Hij staat niet te lang stil bij het verleden en maakt zich weinig zorgen over de toekomst."
Wie test u zoal?
"Veel hoog opgeleid personeel, CEO's, artiesten, performers; iedereen die een topprestatie moet leveren of onder zware mentale druk staat. Ook reïntegratiebedrijven sturen mensen naar ons."
Bent u niet te hard?
"Nee. Als ik bij een training zeg: ‘Nel, het ziet er goed uit', terwijl het waar-de-loos was, dan straft dat zichzelf bij de wedstrijd. Daarna vertrouwt ze me niet meer. Dus moet ik eerlijk, objectief en concreet zijn in het belang van mijn cliënten."
Wat gebeurt er na het testen?
"Dan geef ik advies. Soms gaat dat over heel gerichte veranderingen in lifestyle, beter eten, meer bewegen, of supplementen slikken, afhankelijk van de uitkomst van de test. Soms is er een vorm van coaching nodig, of een training om te leren ademhalen en te ontspannen. Veel problemen hebben ermee te maken dat mensen ‘vergeten' te herstellen. Zowel sporters als gewone mensen. Een sporter kan zijn lichaam makkelijk kapotmaken. Dat noemen we trainen. Hij moet ook herstellen, dan kan hij de volgende keer doorgaans meer aan. Dat noemen we overcompensatie. Dan de doorsnee-mens. Die werkt veertig uur. In zijn vrije tijd gaat hij eens naar de sauna, de bioscoop, hangt op de bank, pakt een terras - zo ontspant hij zich. Maar als hij promotie maakt, meer gaat werken of voor zichzelf gaat beginnen, laat hij doorgaans de regeneratieprocessen vallen. Net als sporters doen als ze meer gaan trainen. De leuke dingen vallen weg, terwijl dat nu juist de tijd is waarin je herstelt en op ideeën komt."
" Veel managers denken dat ze onkwetsbaar zijn"
Meer tijd maken voor leuke dingen dus.
"Niet altijd. Ik zoek altijd naar de oorzaken. Naar aanleiding van die meetresultaten gaan we een gesprek aan en proberen een structurele oplossing te vinden. Soms geef ik zeer rigoureuze adviezen. Mensen die de eigen zaak boven het hoofd gegroeid is, moeten de tent verkopen. Mensen die willen scheiden, maar nog in een huis met hun partner wonen, moeten een ander huis zoeken. Wie alleen maar achter zijn bureau zit te vervetten, moet gaan bewegen. Daar helpt geen pil tegen. Mensen zijn vaak wat bijziend en zien de juiste oplossing niet. Onze test is vaak het positieve duwtje in de rug dat ze nodig hebben."
En na uw advies?
"Door hertesten kunnen we invloed van onze adviezen meten. En sommige mensen coach ik verder. Dat is misschien wel het makkelijkste, dat heb ik 25 jaar gedaan: het allerbeste uit mensen halen."
U noemt zich performance consultant, niet meer coach.
"Er is een enorme inflatie van het begrip coach. Het zijn vaak vriendelijke mensen die een weekendcursus hebben gedaan en zich dan coach noemen. De meesten beseffen amper wat het vak inhoudt Ik vind het bijna een belediging van dat prachtige vak. Coachen is intensief en vraagt veel van je. Het is continu een balans zoeken tussen empathisch zijn en afstand nemen, tussen inspireren en afremmen."
Een goede coach is...
"Flexibel. Ik had een trainerscursus gedaan in 1980 en dacht alles te weten. Toen kwam ik Nelli tegen en alles wat ik geleerd had, werkte niet bij haar. Na Nelli dacht ik: ‘Nu hoef je mij niks meer te vertellen.' Fout! Merlene Ottey was totaal anders."
In managementliteratuur wordt management nogal eens vergeleken met het bedrijven van topsport.
"Het is natuurlijk allebei zwaar. Maar de allerzwaarste stress voor een mens is toch wel de stress om een Olympische medaille te halen. Vooral als je door mij getraind wordt. Topsport is op dit moment nog het enige grensgebied van het bestaan. Management mist de fysieke factor. Vaak trainen topsporters jarenlang voor een performance die tien seconden duurt. Het is dan zegevieren of falen, het kan in honderdsten van seconden beslist zijn. Zelden is er een tweede kans."
En het winnen of verliezen, dat kennen managers toch ook?
"Menig topmanager en CEO voldoen niet aan de doelstellingen en krijgt toch een forse bonus. Dat is in topsport werkelijk on-denk-baar, daar wordt verlies keihard afgestraft. In Nederland belonen we falen en wordt echt succes vaak onvoldoende beloond. Het bekende maaiveld. De Nederlandse samenleving is een mediocratie. Wij hebben medelijden met de onderkant: met junkies, randgroepen, kinderen die op school niet meekunnen. Of ministeries waar middelmatige ambtenaren elkaar mogen belonen. Wil je een maatschappij leefbaar houden, dan moet je dit soort trends met wortel en tak uitroeien. Wanneer onze rolmodellen graaien, is dat geen stimulans om je voor hen het vuur uit je sloffen te werken. Zo ontstaat een graaicultuur, vanaf de top tot aan de bodem.
Ethiek? Fair play? Dat zijn loze begrippen geworden. Daar kan onze maatschappij niets mee. Ethiek is iets uit het Victoriaanse tijdperk. Ethiek stopt bij de meeste mensen bij de eigen voordeur, ze hebben alleen commentaar op anderen en kijken te weinig naar binnen. Mijn cliënten probeer ik altijd wel mee te geven dat er meer is dan die medaille, meer dan dat werk."
" Troy Douglas heeft twaalf jaar tegen me gelogen"
U bent een idealist.
"Mijn sterkste en zwakste punt. Maar idealisme is vaak goedkoop. Ik vrees dat ook mensen die aan schaamteloze zelfverrijking doen zichzelf als idealisten beschouwen."
Hoe is het eigenlijk met uw eigen gezondheid?
"Ik ben een van de besten die ik ooit heb getest. Mijn stressniveau is niet hoog. Ik ben meetbaar zeer flexibel. Ik werk met mijn broer en andere leuke mensen, ik doe wat ik leuk vind en waar ik denk dat ik goed in ben."