De nieuwe zijderoute

Wereldwijde kennisdeling
‘Wijsheid uit het Oosten’ is dan ook het thema van alweer het vijfde Executive Women Event. De inspiratie voor het thema vormde het boek The Path, waarin Harvard-prof Michael Puett en journalist Christine Gross-Loh westerse lezers inwijden in het gedachtegoed van de Chinese filosofen. Het boek leerde Carol Velthuis, director bij A.T. Kearney, dat mondialisering al een eeuwenoud concept is. ‘Tijdgenoten als Confucius, Socrates en Boeddha hielden zich al bezig met dezelfde thema’s en kwamen met vergelijkbare antwoorden. Een oervorm van wereldwijde kennisuitwisseling.’ Een andere eyeopener was het verschil in mensvisie tussen de oosterse en westerse cultuur. Velthuis: ‘Wij westerlingen zien mensen als rationele wezens en streven vooral naar ‘onszelf zijn’. In de Chinese filosofie is persoonlijke groei juist heel praktisch werken aan verbetering.’ We zullen die oosterse wijsheid de komende jaren hard nodig hebben, aldus Velthuis. ‘We moeten in het westen concurreren met de fenomenale economische groei en snelle ontwikkeling in het oosten. Maar we kunnen er ook ons voordeel mee doen, als we ervoor open staan en er op de juiste manier op inspelen.’

Verwijdering, maar ook verbinding 
Amerika lijkt zich met de isolationistische koers van Donald Trump juist af te sluiten voor het oosten (en de rest van de wereld) met importmuren voor buitenlandse bedrijven, de muur tussen de VS en Mexico en het inreisverbod voor inwoners van moslimlanden. Het beleid van Trump staat haaks op de traditionele rol van de Amerikaanse samenleving als smeltkroes, meritocratie en open economie. ‘Het staat ook haaks op de gelijke rechten voor alle mensen in de Amerikaanse Verklaring van Onafhankelijkheid uit 1776, precies 240 jaar voor de verkiezing van de 45e president van de VS’, memoreert Carien van der Laan. De verwijdering waar Trump op aanstuurt, leidt in de rest van de wereld wellicht juist tot meer verbinding, hoopt ze.

Isolationisme als omstreden koers
Niet alleen vanuit ethisch oogpunt maar ook vanuit sociaaleconomische overwegingen vaart het Amerikaanse isolationisme een omstreden koers, blijkt uit de bijdrage van Olga Zoutendijk, president- commissaris van ABN Amro en lid van de raad van toezicht van de Universiteit Leiden. Ze neemt haar gehoor mee terug naar het oude China: vanaf de zevende eeuw een millennium lang de belangrijkste beschaving ter wereld. Via de legendarische Zijderoute vindt eeuwenlang een vrij verkeer plaats van handel, ideeën en personen met de rest van de wereld. Maar uiteindelijk verliest China zijn positie als wereldmacht door het inruilen van het confucianistische mercantilisme voor een verstikkend isolationisme, met importheffingen, een inreisverbod en zelfs een muur. ‘De parallellen met Donald Trump zijn opmerkelijk’, aldus Zoutendijk.

‘Welke havens hebben we over 75 jaar nodig?’
Het China van nu is wederom booming. Zoutendijk ging in 2007 wonen en werken in Azië. ‘Je voelt iedere dag dat er geschiedenis geschreven wordt.’ De belangrijkste drijvende kracht van dat succes is de langetermijnvisie van de Chinese leiders, aldus Zoutendijk. ‘Er wordt nu al nagedacht: welke nieuwe bruggen hebben we over 25 jaar nodig, welke luchthavens over 50 jaar en welke containeroverslaghavens over 75 jaar? In Europa denken politici vooral op de korte termijn.’ Ook de Aziatische executiekracht is sterker. Zo wordt het New Silk Road Initiative, een enorme infrastructurele en logistieke operatie die de oude corridor tussen Oost en West moet heropenen, met grote ambitie en voortvarendheid aangepakt. ‘Je kunt je net als Trump afsluiten voor de Chinese groei, óf je kunt het zien als een kans’, aldus Zoutendijk. ‘Om die kans te pakken, moet je wel weten hoe je zaken moet doen met de Chinezen.’

Succesfactoren
Welke succesfactoren staan er in haar eigen ‘rode boekje’? De eerste: het inzicht dat Azië niet één regio is, maar bestaat uit 25 verschillende landen met een eigen historie en cultuur, elk in een andere ontwikkelingsfase. Verder: Chinezen verwachten respect, waardigheid en trouw van hun zakenpartners. Neem dus de tijd voor het opbouwen van relaties. ‘Chinezen willen eerst vrienden met je worden en dan pas zaken met je doen’, aldus Zoutendijk. Ook decorum, beleefdheidsvormen en bloemrijke taal (via de vertaler) zijn van groot belang. Zoutendijk: ‘Wij zijn gewend kort en bondig te formuleren, maar elke mooie zin brengt je een stapje dichter bij zakendoen met elkaar.’ Tot slot is de invloed van de overheid groot in China en moeten er ook relaties worden gelegd met overheidsinstanties en -functionarissen. ‘Zie het Chinese succes niet als het gele gevaar, maar omarm het als een gouden kans’, besluit Zoutendijk. ‘Stuur jong talent in de organisatie naar Azië en haal talent uit Azië hiernaartoe.’ Haar tweede advies: ‘Zie Azië niet alleen als een speeltuin, maar als een school waar je zaken kunt leren die zowel je organisatie als je persoonlijke leven kunnen verrijken.’

Economische machtsbalans verschuift
De Japanse Nobuko Kobayashi, partner consumer goods practice van A.T. Kearney in Tokyo, gaat in op de uitdagingen van mondialisering, de vierde industriële revolutie en de groeiende kloof tussen de haves en have-nots voor oost en west. Voor Europa geldt allereerst de vraag of en hoe het trans-Atlantische partnership leidend kan blijven in de wereld, aldus Kobayashi. Europa zal zich moeten herpositioneren als de economische machtsbalans verschuift. Bovendien kan de vierde industriële revolutie leiden tot grootschalige reshoring (het terughalen van de productie uit lagelonenlanden naar Europa) en het concurrentievermogen beïnvloeden. En dan is er nog de vraag naar een rechtvaardiger welvaartverdeling. Azië worstelt weer met andere uitdagingen: is de regio in staat om het (economisch) leiderschap in de wereld op zich te nemen, waar ligt de kracht van Azië in de vierde industriële revolutie en is Azië wel bij machte om de rest van de wereld mee te nemen in die ontwikkelingen?

De drie Ma’s
Vervolgens maakt Kobayashi de balans op van ‘Azië Inc.’ Positief is het grote, nog relatief jonge inwonertal, de groei van het bruto nationaal product en de steeds welvarender middenklasse. Bovendien zijn de Aziaten slimme, digitaal onderlegde ondernemers, zoals de drie Ma’s: Jack (Alibaba), Peter (Ping An) en Pony (Tencent). Azië investeert bovendien veel in r&d en groeit sterk buiten de eigen regio door het opkopen van buitenlandse bedrijven. Maar Azië kampt ook met problemen, zoals vergrijzing en minder sterke economische groei voor nieuwkomers als Indonesië en India, waar de bevolking dreigt vast te lopen in de middle income trap. Verder loopt de positie van China als ‘de fabriek van de wereld’ terug en zijn de bekendste merken nog steeds Amerikaans. ‘Azië heeft de focus te weinig gelegd op marketing & branding’, aldus Kobayashi. Dat moet veranderen als de regio eigen wereldmerken wil ontwikkelen en zichzelf wil branden als internationale toeristische bestemming. De bottom line: kan Azië de leidende positie overnemen van de westerse wereld als het belangrijkste (economische) machtsblok?

East meets west
Wellicht speelt ook de ontwikkeling van good corporate governance daarbij een rol, zo leert het verhaal van Alexandra Schaapveld, commissaris van onder meer FMO, Société Générale, Bumi Armada en Vallourec. Bij Bumi Armada in Maleisië was Alexandra intensief betrokken bij de managementtransformatie en professionalisering van de aansturing van het bedrijf. De ervaringen met cultuurverschillen hebben Schaapveld wijzer gemaakt, zegt ze. ‘Ik heb geleerd verder te kijken dan alleen mijn eigen aanpak. Ik breng mijn westerse manier van doen in, de andere boardleden hun Maleisische ziens- en handelswijze. Die diversiteit is enorm verrijkend.’ East meets west in de ware zin van het woord.

Dit artikel is gepubliceerd in Management Scope 03 2017