Risicomanagement - afdekken van olierisico's
We houden ons binnen Nuon dagelijks bezig met het afdekken van olierisico's. Als je als producent stroom verkoopt, betekent dit dat je grondstoffen moet inkopen. Dit kunnen kolen zijn, maar kan ook gas zijn. Bij de keuze voor gas heb je veelal te maken met een indirect oliecontract. Toen er decennia geleden gas gevonden werd bij Slochteren, ontstond er een nieuwe situatie en moest besloten worden hoe gas het best te waarderen was. Er is toen gekozen voor een aan olie gekoppelde gasprijs.
Tekort aan grondstoffen
Door het verkopen van stroom aan consumenten, ontstaat er een tekort aan grondstoffen om die stroom van te maken. Dat kun je afdekken door direct grondstoffen in te kopen, of door middel van derivaten. Op het moment dat je product in levering gaat, vallen beide posities tegen elkaar weg, waardoor het risico wordt opgeheven.
Inkopen van energie
Is het verstandig voor grote bedrijven om te hedgen? Wie zich bezighoudt met het afdekken van risico's, krijgt die vraag regelmatig. Ik antwoord daarbij altijd met een wedervraag: leidt het inkopen van energie niet af van de core business van het bedrijf in kwestie, is er voldoende kennis in huis en is er voldoende tijd om er dagelijks mee bezig te zijn? Zo ja, dan zijn de randvoorwaarden ingevuld. Belangrijk is in ieder geval dat bedrijven zich realiseren dat de risico's soms groot zijn. Door bewust niet te hedgen, ga je op de stoel van de trader zitten, en de vraag is wat je daar voor terugkrijgt. Soms zul je geluk hebben, maar niet zelden zal het vreselijk tegenvallen.
Cacaomarkt
Dat geldt overigens niet alleen voor de energiemarkt. Een actueel voorbeeld van een totaal andere sector is de cacaomarkt, die de afgelopen weken gecornered is: iemand heeft zoveel cacaobonen opgekocht dat de rest van de markt niet anders kan dan bij deze persoon aankloppen, zodat de prijs stijgt. Je moet er toch niet aan denken dat je je leidinggevende moet uitleggen dat je van plan was om in te kopen, maar dat je nog even gewacht hebt...
Riskmanagers
Dit zijn de smeuïge verhalen waarop zowel traders als riskmanagers zitten te wachten. Vanuit tradingperspectief is het geweldig om de markt naar je pijpen te laten dansen. Voor riskmanagers is bovenstaande het zoveelste bewijs dat hun werk van belang is, en dat zij de verantwoordelijkheden nog meer aan banden zouden moeten leggen.
Waanzinnige verhalen
Verder met de vraag of het nu nuttig is om te hedgen. Het is belangrijk dat je in ieder geval begrijpt wát je wilt hedgen. In principe kun je namelijk alles met elkaar afdekken. Daarover doen de meest waanzinnige verhalen de ronde. Zo kun je met stroom de aardappeltermijnmarkt afdekken. De verkoper hangt er een liquiditeitspremie aan en de koper denkt dat 'ie iets unieks heeft. Mijn advies is: houd het dicht bij huis, hedge alleen iets dat je zelf begrijpt en waarvan je kunt beoordelen of je er een redelijke premie voor betaalt.
Premie
Neem bijvoorbeeld een optie - je koopt of verkoopt het recht om iets in de toekomst te leveren of geleverd te krijgen - op een product dat zich weliswaar leent voor hedgen, maar waar je toch mee op moet passen. Als je een hoge volatiliteit hebt en je onderliggende waarde verder weg ligt, zul je vaak een flinke premie betalen om het risico af te dekken. In zo'n geval is het de moeite van het overwegen waard om een gedeelte in te dekken en het per periode te bekijken, en een gedeelte vast te zetten.
Waarde valuta
Daarbij moet je ook niet vergeten een doel te stellen. Probeer in ieder geval niet te gretig te worden. Het gebeurt maar al te vaak dat zodra het geld oplevert, het niet tijdig vastgezet wordt, waardoor men alsnog de boot mist. Ook de waarde van de valuta waarin gehandeld wordt, speelt een grote rol. Met de bewegingen van de afgelopen kwartalen kun je hier ook flink over struikelen.
Marge
Is hedgen ideaal? In feite niet. Wie zijn risico naar iemand anders brengt, moet daarvoor betalen. Zo geven organisaties een deel van hun beoogde marge weg. Maar dat een specialist zich over de materie buigt, is wel goed voor de nachtrust. Bovendien kan de controller een degelijke voorspelling maken van de te ontvangen en uit te keren bedragen.
Prijsontwikkeling energie
Hoe de prijzen zich ontwikkelen is onduidelijk. Veel specialisten denken dat de energieprijs omhoog zal gaan, omdat de hoeveelheid makkelijk vindbare olie eindig is en het steeds moeilijker wordt olie uit de grond te halen, terwijl de vraag groter wordt (denk aan al die mensen in India en China die een auto aanschaffen). Dit brengt meer risico's met zich mee.
Hedgen duurzame energie
Ook het hedgen van duurzame energie is mogelijk, hoewel het moeizaam gaat. Degene die het risico overneemt, wil zich ook indekken door middel van het heffen van een flinke premie en eventueel het bouwen van een energiecentrale of windmolen. Om de brandstof daarvoor weer in te dekken, kom je uit op weerderivaten: een financieel contract op het aantal uren te verwachten wind. Al met al heel onzeker en voer voor specialisten.
Invloeden energiemarkt
De energiemarkt is lastig voorspelbaar, en er zijn steeds meer invloeden die de prijs en beweging van de energie bepalen. Denk aan geopolitieke onrust, milieuwetgeving, speculanten, etc. als inkoper wil je rustig kunnen slapen, maar niet het gevoel hebben dat je te veel weggeeft. Blijf bij je leest, verdiep je in wat je kunt begrijpen en spreid je risico.
Tom van den akker is Manager Oil Trading bij Nuon, onderdeel van Vattenfall.
Bovenstaand artikel is gepubliceerd in de special Energie 2020, perspectief voor een duurzame bedrijfsvoering, in samenwerking met Nuon.
Lees ook:
> Dossier energie
> Olie en gas zijn ook in Nederland staatszaken
> Zes belangrijkste vragen bij business-to-business