Ontslagrecht (II): geen extra banen
Gisteravond (woensdag), moest minister Piet Hein Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in een door D66 aangevraagd spoeddebat in de Tweede Kamer komen uitleggen wat hij aan het doen is met het ontslagrecht. Afgelopen zomer al presenteerde hij zijn plannen voor aanpassing daarvan. Er kwam veel kritiek op, en Donner past de plannen op dit moment aan.
In het debat stelde Donner dat uit onderzoek blijkt dat werkgevers meer mensen zullen aannemen als het ontslagrecht wordt hervormd. Want volgens minister Donner gaat het debat niet over ontslag.
Hij wil dat meer mensen aan het werk gaan, zo bleek eerder al. "Inzet is: hoe laten we de arbeidsparticipatie structureel groeien, om te voorkomen dat we moeten ingrijpen in de ouderdomsvoorzieningen..." schreef hij op 6 oktober in de Volkskrant. "Zou dat zonder wijziging van het ontslagrecht kunnen, dan zou dat ook mijn voorkeur hebben." voegde hij er zelfs aan toe.
In de Telegraafvan dinsdag gaat hij nog een stap verder. Aanpassing van het ontslagrecht is nodig om de vergrijzing op te vangen, en om bedrijven in Nederland te houden,' zo betoogt hij. Om er nog even dreigend aan toe te voegen: "Zonder die aanpassing, zal de Nederlandse economie krimpen".
Op zich een logische gedachte: met een soepeler ontslagrecht draait de economie beter en kunnen meer mensen meedoen.
Maar is dat nou allemaal wel waar?
Zoveel is duidelijk: economen zijn het er - weer eens - niet over eens. Het Centraal Planbureau (CPB) beweert dat door een versoepeling van het ontslagrecht banen en de kans op werkloosheid eerlijker worden verdeeld. Ofwel: mensen zullen vaker werkloos worden, maar korter, en het zijn niet noodzakelijkerwijs steeds maar weer dezelfde die de klos zijn, namelijk de mensen zonder vast contract. Maar veel extra werkgelegenheid, zal het niet opleveren, zegt het CPB. Hooguit worden een paar flexibele contracten, omgezet in vaste.
Ook de Raad van Economische Adviseursziet geen extra werkgelegenheid ontstaan. "Ontslagbescherming heeft nauwelijks effect op het aantal banen....." zo stelt de REA. Wel zal versoepeling de doorstroming bevorderen van banen in sectoren die structureel krimpen, naar groeisectoren. Daardoor stijgt de productiviteit, en dus de lonen.
Ook leuk, maar daar is het Donner niet om te doen. En voor wie wel wil dat we allemaal rijker worden: die productiviteitsgroei is niet gegarandeerd. Want er zijn ook economen die, anders dan de REA, stellen dat de arbeidsproductiviteitsgroei groter is in landen met een relatief star ontslagrecht. Als werkgevers niet van hun mensen af kunnen, zullen ze meer in hen investeren, zo is de achterliggende gedachten. En werknemers die zich veilig wanen in hun baan, hoeven niet de hele tijd met hun baas mee te praten, maar durven ook risico's en initiatief te nemen. Dat leidt tot innovatie, zo is de bijbehorende redenering. Behalve prikkelende onzekerheid, speelt ook vertrouwen een belangrijke rol in de economie.
Vraag is dus: welk probleem is Donner nou écht aan het oplossen? Als het hem om arbeidsparticipatie gaat, dan kan hij als minister van sociale zaken met andere instrumenten meer bereiken. Dan zal hij - verder - in de uitkeringen moeten ingrijpen. Ook voor het aanpakken van de gevolgen van de vergrijzing, zijn efficiëntere oplossingen te bedenken. Versoepeling van het ontslagrecht presenteren als oplossing voor elk economisch probleem, is echt onzin.
Daarmee is niet gezegd dat het ontslagrecht niet aangepast zou moeten worden. Maar er zijn betere redenen te bedenken: het kan simpeler - de helft van de kosten ervan komt nu bij de juristerij terecht - en eerlijker - de bescherming van mensen met een vast contract is erg hoog en gaat ten koste van mensen zonder vast contract.