De bank heeft het nakijken

De trend dat fysieke supply chains meer en meer integreren met financiële en informatieve stromen is al enige tijd gaande en wordt steeds manifester. Mondiaal gaat de concurrentie steeds minder tussen bedrijven onderling, maar tussen verschillende supply chains of zelfs ecosystemen waarin ze zich bevinden. Het is dus absolute noodzaak de processen binnen supply chains te optimaliseren. Dat gaat veel verder dan fysieke optimalisatie, informatie- en kapitaaloptimalisatie horen daar ook bij.
Het samenspel tussen deze drie elementen leidt veelal tot complexe puzzels. Hoe krijg je een inkoper, een supply chain officer, een financieel directeur en een it-specialist zover dat ze gemotiveerd samenwerken? Zodat ze samen meer bereiken dan de som der delen? Daar komt bij dat de individuele kpi’s van genoemde functies meestal conflicteren. Veel ondernemingen komen dan ook niet verder dan een suboptimaal resultaat.

ULTIEM BEVEILIGD
We kennen de blockchaintechnologie van zijn bekendste toepassing, de bitcoin. Die heeft bepaald geen vlekkeloze start gekend, maar dat betekent niet dat de onderliggende blockchaintechnologie ook niet in een behoefte zou kunnen voorzien. Integendeel.
De blockchain is in wezen niets anders dan een database, die we het beste kunnen vergelijken met een ‘grootboek’ dat een steeds groeiende lijst van transacties bevat. Een blockchain is – met name door het decentrale en transparante karakter – ultiem beveiligd tegen manipulatie en revisie. Er is niet één instantie of bedrijf eigenaar of beheerder van een blockchain; niemand is eigenaar, de consensus van de deelnemers is bepalend. De blockchain is een zogenaamd peer-to-peer netwerk waar alle deelnemers van het netwerk samen het eigendom gelijk verdelen. En om deze reden is het een netwerk waaraan iedereen die dat wil kan deelnemen. Net zoals e-mail en het internet van niemand is.
Het netwerk kan zowel een open als gesloten karakter hebben. In theorie is de open blockchain het meest ideaal, maar in praktijk zien we vaak dat men start met private blockchains die later aan elkaar gekoppeld worden en dan steeds opener worden. Vergelijk het met e-mail: eerst kon je geen mail van AOL naar hotmail sturen, later kon dat wel. Iedere nieuwe deelnemer die dat wil, kan aan een blockchain deelnemen. Bij een gesloten blockchain kan dat alleen als de overige partijen daarmee akkoord gaan. Er ontstaat dus geen discussie meer over de waarheid of echtheid van de transacties. Dat is een grote stap voorwaarts binnen supply chains en leidt per definitie tot een verlaagd risicoprofiel.
De kracht van de blockchain schuilt in twee hoofdzaken: het zorgt voor ultiem vertrouwen tussen partijen (waar dat normaliter niet het geval is) en het neemt de informatie-asymmetrie weg, door volledige transparantie te verschaffen aan die partijen die daar toegang tot mogen hebben. Dat zijn nou net de nadelen binnen huidige supply chains, die zorgen voor onnodige wrijving en daarmee leiden tot hogere kosten.
Banken zijn van oudsher de instanties die vertrouwen kunnen toevoegen binnen (internationale) handelsketens, bijvoorbeeld door garanties of letters of credit af te geven. Zij verdienen dus aan het huidige vertrouwensprobleem. De informatie-asymmetrie zien we op vele momenten en plaatsen binnen een supply chain opduiken; het zijn veelal kleinere partijen die hierop inspelen. De blockchain zal deze middle men overbodig gaan maken. Alleen die partijen die werkelijk waarde toevoegen, zullen hun bestaansrecht behouden.
Dat is mede te danken aan een extra mogelijkheid die de blockchain biedt, het ‘smart contract’. Dit is in wezen ‘voorwaardelijk’ geld dat de mogelijkheid biedt om allerlei (juridische) afspraken te koppelen aan momenten van eigendomsoverdracht. Je kunt bijvoorbeeld een leverancier betalen met dit voorwaardelijke geld bij de bestelling, maar het geld hem concreet pas laten toevallen nadat aan een aantal condities is voldaan. Het smart contract is dan dus een volledig gedigitaliseerde letter of credit, zonder tussenkomst van een bank.

WANKEL
Door de inzet van blockchaintechnologie wordt financiering binnen de keten toegankelijker en makkelijker. Meer inzicht en vertrouwen verlagen automatisch de risicograad, wat leidt tot lagere financieringskosten. De praktijk is dat een bank allang niet meer automatisch de meest kostenefficiënte partij is voor het aantrekken van (werk)kapitaal, onder meer door de Basel III-regels die banken dwingen om hun kapitaalbuffers op te hogen. Sinds 2008 is voor veel marktpartijen de prijs van hun financiering alleen maar gestegen; terwijl de hoeveelheid geld, met dank aan de overvloedige geldcreatie van de centrale banken, alleen maar is toegenomen. Aan liquiditeiten in de markt dus geen gebrek. Maar tot nu toe is het met name een beperkt aantal grote leveranciers dat hiervan profiteert.
Investeerders als pensioenfondsen, verzekeraars en andere spelers op de kapitaalmarkt weten steeds beter hun weg naar het financieren van handelsstromen te vinden. Door de transparantie in de onderliggende risico’s, gecombineerd met een niet ter discussie staande transactie, leidt dit tot een ideale combinatie voor efficiëntere financiering, zowel in volume als in prijs. Gespecialiseerde partijen richten zich met veel succes op deze nieuwe asset class, zij weten tegen lagere kosten grote hoeveelheden kapitaal naar supply chains te brengen.

SLIMMER EN GOEDKOPER
Supply chain finance is niet nieuw. Wél nieuw is de funding van scf-programma’s door niet-banken via de blockchaintechnologie, waarbij het nu al gaat om vele tientallen miljarden euro’s. De trend dat ketenpartners hun supply chain financieren met de diepte en breedte van kapitaalmarkten, zonder de creditruimte van hun banken te moeten aanspreken (en dat ook nog tegen lagere kosten) zet versneld door. Dat past ook mooi in de aanpalende trend dat bedrijven op zoek zijn naar een gediversificeerde kapitaalstructuur, opdat ze dan minder afhankelijk worden van één enkele financier.
Het samensmelten van informatiestromen met de fysieke en financiële supply chain in combinatie met de blockchaintechnologie, is een natuurlijk en mooi huwelijk. Marktpartijen die de voordelen van de blockchaintechnologie weten te benutten, zullen zich sneller en met meer succes kunnen differentiëren van hun concurrenten. De early adopters zijn al van start gegaan en hebben zowel de kosten in hun keten als hun (werk)kapitaalpositie zien verbeteren. De verbeterde free cashflow creëert mogelijkheden van overnames zonder extra schuld op hun balans, van het inkopen van eigen aandelen en/of van het uitkeren van dividend. De mooiste vermogenstitel op je balans blijft toch nog altijd cash; zeker als dat slimmer en goedkoper kan worden verkregen dan ooit tevoren.

Bart Ras is managing director van Greensill Capital.

Deze analyse is tot stand gekomen in samenwerking met SCF Community, en is gepubliceerd in Management Scope 04 2016.