Top-100 commissarissen editie 2018
De Top-100 commissarissen editie 2018 heeft een nieuwe nummer 1: Hans Wijers. De oud-minister en oud-AkzoNobel-topman heeft die positie onder meer te danken aan zijn commissariaat bij ING, waar hij per 1 september aantrad. Hij wordt voorjaar 2018 bovendien president-commissaris van de bank, als opvolger van Jeroen van der Veer (nr. 2), die nog een jaar aanbleef om de nieuwe voorzitter in te werken. Wijers is ook voorzitter van de raad van commissarissen (rvc) van het Concertgebouw, waar Van der Veer tot voor kort ‘gewoon’ lid was. Na zijn aftreden schoof Van der Veer overigens onmiddellijk door naar het voorzitterschap van Het Concertgebouw Fonds, dat particuliere bijdragen aan de muziektempel stimuleert en beheert. De heren blijven elkaar dus treffen aan het Museumplein. Verder houdt Wijers toezicht bij Shell (vicevoorzitter), waar Van der Veer topman en later commissaris was. Wijers nadert trouwens het einde van zijn tweede termijn bij de oliemaatschappij. Wellicht een mooie gelegenheid om zijn portefeuille te stroomlijnen en aan het commissariatenmaximum van vijf punten te voldoen? Wijers is namelijk ook president- commissaris bij Heineken en voorzitterschappen tellen dubbel.
> Eerst de volledige lijst zien? Bekijk hier de Top-100 commissarissen.
Stuivertje wisselen
De Top-100 lijkt te worden aangevoerd door een commissarissenduo: Wijers verschijnt waar Van der Veer verdwijnt. De heren wisselen al voor het derde jaar op rij stuivertje als aanvoerder van de lijst: vorig jaar nam Van der Veer het stokje over van Wijers als nummer 1, om dat nu weer netjes terug te geven. Maar de heren varen ook hun eigen koers in toezichtland. Zo is Wijers commissaris bij investeringsmaatschappij HAL en is Van der Veer op zijn beurt president-commissaris bij Philips (third term expires in 2021, meldt de website). Verder houdt hij toezicht bij het Noorse Statoil en bij Boskalis Westminster. Bij dat laatste bedrijf is overigens weer sprake van een link met Wijers, want HAL is grootaandeelhouder van de baggeraar.
Een vrouw in de top-3
Op de derde plaats vinden we Petri Hofsté. In 2015 stond Annemiek Fentener van Vlissingen (nr. 7) op die plaats, maar daarvoor en daarna is een vrouw in de top-3, het ‘heilige der heiligen’, niet voorgekomen. Hofsté voegde een commissariaat bij Rabobank toe aan haar reeds indrukwekkende portefeuille financials, met toezichtfuncties bij Achmea (en voorzitter van Achmea Bank) en Kas Bank. Eerder dit jaar sloop ze na drie jaar op kousenvoeten uit de raad van commissarissen van BNG om de benodigde ruimte te creëren in haar portefeuille. Daarnaast houdt ze toezicht bij bodemonderzoeker Fugro. De top-10 telt in totaal drie vrouwen: naast Hofsté zijn dat Annemiek Fentener van Vlissingen, onder meer president-commissaris bij SHV en commissaris bij Heineken en Marike van Lier Lels (nr. 10), met toezichtfuncties bij NS, RELX, TKH en Eneco. 30 procent vrouwen dus in de top-10. De benoemingen die het meest opvallen in de top-10 zijn echter die van mannen. Zo schoof Ben Noteboom twee plaatsen op naar nr. 4 doordat hij president- commissaris werd bij Vopak (naast toezichtfuncties bij Aegon, Ahold Delhaize en Wolters Kluwer). Met die nieuwe toezichtfunctie maakt de oud-Randstad- topman in één klap zijn mandje vol, aangezien het voorzitterschap twee punten oplevert. En Wout Dekker is terug van weggeweest op nr. 9. Daarmee is hij de hoogste binnenkomer op de lijst (zie ‘strateeg met brede blik’ op pagina 20). De oud-Nutreco-topman heeft de punten die vrijvielen door zijn vertrek als president-commissaris van Rabobank goed benut: hij werd commissaris bij SHV en FrieslandCampina. Dekker is daarnaast president-commissaris bij Randstad. Daar was hij destijds als (toen nog) commissaris medeverantwoordelijk voor het ontslag van Noteboom. Bij de commissariaten komen de heren elkaar niet tegen, er ontstaan dus gelukkig geen ongemakkelijke momenten. Maar misschien doet het Noteboom stiekempjes wel genoegen dat hij in de Top-100 vier plaatsen hoger staat dan Dekker?
Toezicht in het kwadraat
Andere comeback kids zijn Gerard van de Aast (nr. 34) en Sietze Hepkema (nr. 40). Ze figureerden al eerder in de Top-100, maar vielen toen buiten de lijst door veranderingen in hun portefeuille of de eigen vermogens van de organisaties waarop ze toezicht houden. Van de Aast kreeg er dit jaar een commissariaat bij Philips Lighting bij. Daarnaast is hij onder meer president-commissaris van NS. Die benoemingen hadden nogal wat voeten in de aarde, omdat Van de Aast eerder topman was van Imtech: de beurslieveling van weleer werd failliet verklaard na een boekhoudschandaal. Dat mocht Van de Aast echter niet worden aangerekend, aldus president-commissaris Arthur van der Poel (nr. 71) destijds op de aandeelhoudersvergadering. De appel waarin Van de Aast na zijn aantreden bij Imtech aanvankelijk met graagte beet, bleek volgens Van der Poel toen al door en door rot te zijn. Hepkema maakte ook crisisjaren mee: bij SBM Offshore. Het bedrijf is al jaren verwikkeld in een omkoopschandaal in Brazilië. Hepkema hielp eerst als bestuurder de rommel opruimen en is er inmiddels commissaris. Dit jaar werd hij ook commissaris bij bouwer VolkerWessels. Voor Hepkema moet de beursgang van de bouwer een prettige afwisseling zijn geweest na alle ellende bij SBM. Het kersverse beursbedrijf zal wel alles volgens het boekje moeten doen op het gebied van goed bestuur, want Hepkema is ook lid van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code. Toezicht in het kwadraat dus.
> Lees ook: Twintig jaar goed bestuur: 's Lands meest prominente governancekenners over de Nederlandse corporate governance code. 'De code leeft.'
Chairman van corporate Nederland
President-commissaris van VolkerWessels is Jan Hommen, die daarmee de grootste stijger op de lijst is: van nr. 90 naar nr. 27. Na de redding van ING en KPMG (dat inmiddels weer op zoek is naar een nieuwe topman, omdat Albert Roëll niet in de schaduw van zijn voorganger kon of wilde staan), richtte Hommen zich het afgelopen jaar vooral op de redding van het bedrijfsleven. Hij was de motor achter de lobby voor betere bescherming van Nederlandse ondernemingen tegen activistische aandeelhouders door politiek Den Haag, na de vijandige overnamepogingen bij Unilever en AkzoNobel. Hommen voerde die lobby samen met andere prominenten als Peter Wakkie, Hans Wijers en Jeroen van der Veer. Het plan: belaagde bedrijven zouden een ‘pauzeknop’ van 250 dagen moeten kunnen indrukken om tijd te kopen voor hun verweer tegen kortetermijnaandeelhouders. De portefeuille van Hommen bevat naast het voorzitterschap bij VolkerWessels ook toezichtposities bij onder meer Ahold Delhaize (vicevoorzitter) en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (voorzitter), maar eigenlijk zouden we daar nog een functie aan moeten toevoegen: die van informele chairman van corporate Nederland. Die positie was vacant sinds het overlijden van Peter Elverding eerder dit jaar. De oud- DSM-topman maakte zich eveneens publiekelijk sterk voor meer focus op de lange termijn en lanceerde destijds het voorstel van een loyaliteitsbonus voor trouwe aandeelhouders.
Zinvolle wisselwerkingen
Een andere flinke stijger op de lijst is Frans Cremers: hij sprong van nr. 52 naar nr. 16. De voormalig nummer 1 van de Top-100 werd president-commissaris bij Wolters Kluwer en keerde daarmee weer terug in het eerste kwart van de lijst. We voorspelden dit jojo-effect vorig jaar al. Cremers zit met zijn nieuwe positie meteen ook aan het maximale puntenaantal, want hij is eveneens rvc-voorzitter bij SBM Offshore en commissaris bij Vopak. De op één na grootste stijger op de lijst is echter een vrouw: Marjan Oudeman. Ze klom van nr. 83 naar nr. 32 door haar nieuwe commissariaat bij Aalberts Industries. Oudeman trad eerder dit jaar terug als voorzitter van het college van bestuur van Universiteit Utrecht en lijkt zich nu helemaal op haar portefeuille commissariaten te richten, die ook functies omvat bij SHV, Statoil, Solvay, het Concertgebouw, het Rijksmuseum en het Ronald McDonald Kinderfonds. ‘Aan zulke zinvolle wisselwerkingen op het kruispunt van maatschappelijke sectoren wil ik meer tijd besteden dan nu mogelijk is’, motiveerde ze haar vertrek bij de universiteit. Miste Oudeman misschien stiekem toch het bedrijfsleven, dat ze een aantal jaar geleden vaarwel zei? Voor haar overstap naar de academische wereld, bekleedde ze leidinggevende posities bij Corus en maakte ze deel uit van de raad van bestuur van AkzoNobel. Welkom terug, Marjan!
Naast Oudeman, stegen ook andere vrouwen door op de lijst, zoals Lineke Sneller (nr. 17, met toezichtfuncties bij InfoMedics, Ortec en CCV, waar zij voorzitter is), Fieke van der Lecq (nr. 45, die haar commissariaat bij Delta Lloyd zag wegvallen door de overname door NN Group, maar er nieuwe posities bij Triodos en Arriva Nederland voor terugkreeg) en Louise Gunning (nr. 48). De laatste zit niet alleen de raad van commissarissen voor van luchthaven Schiphol (waar ze een opvolger moet gaan zoeken voor vertrekkend topman Jos Nijhuis), maar werd dit jaar ook eerste commissaris bij zorgverzekeraar ONVZ.
Opmars van de vrouwelijke president-commissaris
Hoe is het eigenlijk gesteld met de positie van de vrouwelijke commissarissen op de lijst? Er is sprake van enige progressie: het aantal vrouwen in de Top-100 is iets toegenomen. Voor het eerst is daarmee de grens van 30 procent doorbroken, gelijk aan het wettelijk streefcijfer voor vrouwen in de rvb en rvc. Wat overigens helaas nog niet betekent dat alle raden van commissarissen individueel nu aan dat streefcijfer voldoen.
Traditioneel vonden we de (weinige) vrouwen vooral in de lagere regionen van de lijst. Vorig jaar stonden er voor het eerst drie vrouwen in de top-10. Dit jaar wist een vrouw de top-3 te bereiken, wat maar één keer eerder voorkwam. Bovendien staan er nu meer vrouwen in de eerste helft van de lijst (19 in de top- 50, van wie 8 in de top-20) dan in de tweede helft (13). De vrouwen die al op de lijst stonden, stijgen bovendien naar hogere posities: hun portefeuilles raken gevulder. Verder zien we de opmars van de vrouwelijke president-commissaris. De helft van de vrouwen op de lijst hanteert de voorzittershamer bij rvc of raad van toezicht. De vrouwen schuiven dan ook steeds verder naar het zwaartepunt van de Top-100. Er is echter niet of nauwelijks sprake van nieuwe aanwas: jonge, vrouwelijke commissarissen die straks het stokje of rokje van de golden skirts kunnen overnemen.
Van bestuur naar beroepscommissariaat
Het percentage vrouwen in de Top-100 commissarissen nam toe: van 28 naar 32. Er kwamen in totaal zeven vrouwen bij, maar er vielen er ook weer drie af: Marry de Gaay Fortman (die weliswaar een commissariaat bij KLM toevoegde aan dat bij DNB, maar terugtrad bij GVB), Louise Fresco (die terugtrad als commissaris van Unilever en nu helemaal geen commissariaten meer bekleedt) en Mary Harris, die afscheid nam bij TNT Express en nu alleen nog commissaris is bij Unibail-Rodamco en zich daarmee niet meer kwalificeert voor de lijst.
Per saldo kreeg de lijst er dus vier vrouwen bij. Daarvan stonden er drie nog niet eerder in de Top-100 commissarissen. Ada van der Veer-Vergeer (nr. 43) werd voorzitter van de raad van commissarissen van Arcadis, naast bestaande toezichtfuncties bij Leaseplan en Alliander. Ze werd bij Arcadis tegelijkertijd benoemd met Elfrieke van Galen (nr. 73), die ook nog toezicht houdt bij GITP (voorzitter), Ymere en Meerlanden. Van der Veer werd op haar 30ste benoemd tot de jongste bankdirecteur ooit (bij Staalbankiers), Van Galen was al op haar 38ste de baas van KLM Cityhopper en op haar 41ste ceo van KLM UK. Toch stapten beiden uit de corporate wereld. Van der Veer koos voor het beroepscommissariaat, Van Galen voor de duurzaamheidswereld, gecombineerd met commissariaten. Ook de derde nieuweling op de lijst, Carla van der Weerdt-Norder (nr. 96), verliet de bankenwereld voortijdig. Tot het crisisjaar 2008 werkte ze 15 jaar lang bij ABN Amro, laatstelijk als coo/ cfo global transaction banking. Sindsdien is ze nog steeds actief in de financiële wereld, maar dan als commissaris bij BinckBank, Triodos en DSW Zorgverzekeraar.
Vernieuwing valt tegen
De vernieuwing valt overigens over de gehele linie tegen: van de in totaal 19 nieuwe commissarissen op de lijst (mannen en vrouwen samen) hebben er acht al eerder op de lijst gestaan. De doorstroom lijkt dus te haperen. De eerste echte nieuwe binnenkomer vinden we pas op nr. 37: Pascal Visée, die commissaris werd bij Rabobank, naast toezichtfuncties bij onder meer Mediq en Plus. Kees van der Graaf (nr. 38) werd president-commissaris bij beursnovice Basic Fit. Maarten Dijkshoorn (nr. 62) volgde Jan Nooitgedagt (nr. 14) op als president-commissaris van Vivat, het voormalige Reaal. Dick van Well (nr. 63) kreeg er een commissariaat bij APG bij (naast posities bij Dura Vermeer en Stedin) en Ruud Sondag (nr. 64) voegde een commissariaat bij Havenbedrijf Rotterdam toe aan zijn toezichtfuncties bij onder meer ProRail. Een prominente nieuwe toetreder vinden we op nr. 84: Jan Peter Balkenende. Hij werd commissaris bij ING, die hiermee opnieuw een oud-premier binnenhaalde, na ooit Wim Kok. Alleen nu van een andere politieke kleur.
Waar blijven de jongeren?
Deze nieuwelingen zijn allemaal in de vijftig of zelfs diep in de zestig. Grootste dalers op de lijst zijn Henk Breukink (nr. 67) en Jos Streppel (nr. 74). Breukink nam afscheid bij NSI en In- Holland, maar behield zijn belangrijkste commissariaat bij ING. Streppel trad juist terug als bankcommissaris bij Van Lanschot en behield Leaseplan, waar hij voorzitter is. Zijn ze aan het afbouwen vanwege hun leeftijd (respectievelijk 67 en 68 jaar)? Of maken ze zich op voor nog één nieuw ritje in de toezichtcarrousel? Dat is niet onmogelijk. Neem Tom de Swaan (nr. 66). De 71-jarige wordt volgend jaar juni commissaris bij De Nederlandsche Bank (nog niet meegeteld, want buiten de peildatum). De Swaan zal dan zijn functie als president-commissaris bij Zürich Insurance Group neerleggen. Volgend jaar loopt bovendien zijn derde termijn bij DSM af. Maar voorlopig lijkt De Swaan dus nog een vaste waarde, als toezichthouder bij de toezichthouder. Het zitvlees van commissarissen zien we ook terug in het opkruipen van de gemiddelde leeftijd. Die ligt net als vorig jaar op 62, maar het traditionele forse leeftijdsverschil tussen mannen en vrouwen (omdat vrouwen een commissariaat vaker combineerden met een actieve bestuursfunctie, in plaats van de toezichtfuctie als beroep uit te oefenen), is verder afgenomen en ligt inmiddels op slechts zeven jaar. Vorig jaar was dat nog acht jaar en het jaar daarvoor tien. Vrouwen zijn nu gemiddeld 57 jaar (vorig jaar was dat nog 56), mannen 64. Bovendien is de jongste commissaris op de lijst geen vrouw, maar een man van 45: Jaap van Wiechen (nr. 89). De jongste vrouw is drie jaar ouder: Jolanda Poots-Bijl (nr. 85, zie kader). Ook is er geen enkele nieuwe jongere commissaris bij gekomen. Brandende vraag is dus: waar blijven de jongeren in de boards?
> Bekijk hier de meest recente Top-100 Commissarissen.
Verantwoording: De Top-100 is samengesteld door Management Scope. Voor een uitleg over de werkwijze bij het samenstellen van de lijst, verwijzen we graag naar de pagina met de volledige lijst.