Meer dan kapitaal

PARTICIPATIES VOOR ECONOMISCHE BEDRIJVIGHEID
Participatiemaatschappijen – een verzamelterm voor private equity en venture capital – vormen al jarenlang een gevestigde kapitaalbron naast publiek gefinancierde ondernemingen: ruim honderd participatiemaatschappijen hebben samen ruwweg 20 miljard euro onder beheer. Het grootste deel daarvan is geïnvesteerd, maar de meeste fondsen hebben ook kapitaal beschikbaar voor nieuwe investeringen. Participaties hebben een belangrijk aandeel in nieuwe economische bedrijvigheid: ze helpen mee om banen te creëren, om innovaties door te voeren, ingewikkelde ideeën succesvol te vermarkten of bedrijven door een groeistuip of stagnatie heen te helpen. Veel van deze ondersteuning blijft onzichtbaar voor het grote publiek. Private equityfondsen als NPM, Egeria of AlpInvest halen alleen het nieuws bij zeer grote investeringen of spraakmakende veranderingen.

KAPITAALVERSTREKKINGEN
Private equity is bij uitstek geschikt voor bedrijven die een transitie doormaken: bij starters of snelle groeiers, bij opvolging binnen familiebedrijven of het verzelfstandigen van een deel van een onderneming. In die situaties is bankfinanciering vaak niet toereikend en moet de onderneming op zoek naar een (tijdelijke) vergroting van het eigen vermogen. Jaarlijks zijn er in Nederland zo’n driehonderdvijfig nieuwe kapitaalverstrekkingen vanuit participatiemaatschappijen. In honderdvijftig gevallen gaat het om ondernemingen die voor het eerst een investering krijgen van een participatiemaatschappij, bij de overige tweehonderd bedrijven gaat het om vervolgfinanciering. De participatiemaatschappijen zijn met hun kapitaal actief in meer dan 1.400 bedrijven, die samen werkgelegenheid bieden aan 380.000 personen in Nederland.

COMPLEX
Bij bedrijven die een volgende stap willen zetten – innovatieve producten naar de markt brengen, internationale expansie, opvolging, verzelfstandiging – is de kapitaalbehoefte vaak complex van aard en daardoor niet goed uit te leggen aan het brede publiek. Een beursgang is daardoor vaak niet haalbaar. Een transitie vraagt bovendien om nieuwe inhoudelijke expertise. Bij opvolging binnen familiebedrijven bijvoorbeeld, speelt vaak meer dan alleen ‘opvolging’; bij snelle groeiers moet soms het bestuur geprofessionaliseerd worden. Hier komt de kracht van participatiemaatschappijen om de hoek kijken: ze leveren meer dan alleen kapitaal aan het bedrijf. De nieuwe investeerders buigen zich ook over strategische vraagstukken als investeringen of de benoemingen van topmanagers, meestal in ruil voor een meerderheidsbelang of een groot minderheidsbelang in het aandelenkapitaal. Bij familiebedrijven kunnen ze bijvoorbeeld helpen zoeken naar een geschikte opvolger. Bij het in zee gaan met een participatiemaatschappij ontstaat een partnership voor een langere duur, al blijven investmentmanagers op zekere afstand – bijvoorbeeld als lid van de raad van commissarissen. Onderzoek van Nyenrode toont aan dat slechts een vijfde deel van familiebedrijven tot tweehonderd medewerkers werkt met een vorm van extern toezicht. Ondernemers die voor private equity gaan, moeten wel kunnen ‘loslaten’.

FOCUS EN VASTHOUDENDHEID
Banken zijn terughoudender geworden in het verstrekken van kapitaal. De private equity-sector speelt een steeds grotere rol in de Nederlandse economie en wint hierdoor aan zichtbaarheid. De fondsen hebben veel kapitaal beschikbaar, maar de investeerders blijven kritisch en selectief. Uit onderzoek van de NVP blijkt dat bedrijven met een externe aandeelhouder effectiever zijn dan hun peers. Een actieve aandeelhouder brengt know how en een netwerk mee. En misschien nog wel belangrijker: hij zorgt ook voor focus en vasthoudendheid. Vaak verbeteren externe aandeelhouders bijvoorbeeld ook de cyclus op het gebied planning en control. Tijdens de maandelijkse overleggen kijkt de aandeelhouder ook naar wat hij zelf kan bijdragen aan de realisatie van de strategie, soms wordt een senior bestuurder uit een groter bedrijf aangetrokken om een kleiner bedrijf te leiden.