Man on the moonshot

Mimetas heeft een duidelijk moonshot: namelijk dat het uitzonderlijk wordt dat een geneesmiddel niet werkt, in plaats van dat het uitzonderlijk is dat het wel werkt. Ofwel: Mimetas werkt toe naar technologie waarmee gepersonaliseerde medicijnen mogelijk worden. Naast betere zorg levert dat ook winst op aan de kant van farmaceutische ontwikkeltijd, ontwikkelkosten en de inzet van proefdieren. Het doel is duidelijk, maar de weg daarnaartoe is grillig en onvoorspelbaar, aldus directeur en medeoprichter Jos Joore. ‘Innoveren, nieuwe dingen ontwikkelen in een lab, dat is spannend. Maar als er uiteindelijk niets uit dat lab komt, dan is het snel afgelopen.’

Je kunt erover twisten: worden leiders, managers en ondernemers gemaakt of geboren? Hoe zit dat met gamechangers?
‘Het is een bewuste keuze geweest om te starten met Mimetas. Ik heb tot 1998 vooral veel fundamenteel onderzoek gedaan als moleculair ontwikkelingsbioloog. Dat is schaatsen op de vierkante millimeter. Ik heb daarna veel leerzame ervaring opgedaan in startups in biotech; het prettige aan toegepast onderzoek is dat de kans veel groter is dat je een innovatie ook ‘de straat op krijgt’. Op een gegeven moment ben ik in gesprek geraakt met mijn compagnon Paul Vulto, een elektrotechnisch ingenieur. Tijdens een diner in een Japans all you can eat-restaurant kwamen we erachter dat de vindingen die hij tijdens zijn promotie in Freiburg en Bologna had gedaan, ons op allerlei concrete ideeën brachten voor moleculairbiologische toepassingen. We hebben geen van beiden een ondernemersachtergrond, maar zijn wel altijd ondernemend geweest. Ik heb mijzelf altijd voorgehouden dat als er een keer een bijzondere kans zou langskomen, ik mijn hypotheek niet als obstakel zou beschouwen. Ook mijn partner stond achter de plannen. Na een paar maanden slecht slapen heb ik mijn baan opgezegd. Mijn compagnon is vanuit Universiteit Leiden gaan werken, ikzelf ben twee dagen per week als consultant in businessdevelopment aan de slag gegaan, dat bood voldoende basis om met Mimetas te starten.’

Hoe heeft Mimetas zich daarna ontwikkeld?
‘De eerste drie jaar hebben we gebruikt om veel proeven in het lab te doen. Met behulp van een klein beetje subsidie is de eerste ‘OrganoPlate’ ontwikkeld: een prototype van een orgaan op een chip. Deze organen op een chip zijn driedimensionale menselijke weefsels op kleine schaal, die biologisch heel complex zijn omdat een orgaan uit meerdere celtypen bestaat. In 2013 hadden we een werkend prototype en belandden we op het punt dat er meer kapitaal nodig was om de volgende stappen te kunnen zetten. We hebben toen in een gedetailleerd businessplan uitgelegd wat we zouden kunnen gaan doen voor klanten. Bijvoorbeeld het aan farmaceuten leveren van platen als een biologisch testplatform ter vervanging van proefdieren, of ziek of gezond weefsel aanmaken voor testdoeleinden. In dat plan hebben we de activiteiten van Mimetas in vier verschillende fasen of lagen onderverdeeld: we ontwikkelen modellen, we produceren en verkopen de testplaten, we ontwikkelen biologische toepassingen. De vierde laag is die van de gepersonaliseerde medicijnen, waarmee je bij een aandoening kunt testen welk medicijn voor iemand het beste werkt. Op dit moment zijn we in staat om zo’n orgaan op een chip inclusief microscopisch kleine vloeistofkanaaltjes op grotere schaal tegen lage kosten te produceren. We hebben een oplossing ontwikkeld waarbij we cellen of weefsels kunnen opbouwen of nabouwen op zogenaamde microplaten, een standaard voor onderzoek in biotechnologische en medische laboratoria. Je kunt die stukjes weefsel – doelbewust gezond of ziek – vervolgens medicijnen toedienen en de reacties bekijken.’

Hoe ziet het speelveld van uw organisatie er nu uit?
‘In de huidige fase van Mimetas hebben we vooral te maken met farmaceuten. Zij ontwikkelen hun medicijnen in verschillende stappen: aan het begin wordt gezocht naar honderdduizenden moleculen die mogelijk bruikbare effecten hebben, aan het eind worden ontwikkelde middelen getest op mensen. Vooral tijdens het klinisch onderzoek worden vele honderden miljoenen euro’s verstookt. Dat verklaart waarom de ontwikkelkosten van een effectief en veilig medicijn anderhalf miljard euro zijn. Farmaceuten hebben baat bij methoden en modellen waarmee ze het eerste deel van hun ontwikkelketen veel sneller en goedkoper kunnen organiseren. Mimetas wil allereerst een rol spelen in deze preklinische fase van medicijnontwikkeling. In dat proces komen we de toezichthouders tegen die deze processen reguleren. Zij zijn heel voorzichtig en conservatief. Als onze technologie aanzienlijk beter is dan de inzet van een proefdier, dan duurt het wellicht nog een jaar of tien voordat grootschalig proefdiergebruik niet meer nodig is. In de nog volgende ondernemingsfasen van Mimetas zal de complexiteit sterk toenemen. In de laatste fase moet je denken aan ingewikkelde processen waarbij we biologische materialen moeten produceren, wereldwijd vermarkten en distribueren. Export is bijvoorbeeld extreem lastig: hoe zorg je voor veilige, betrouwbare en gestandaardiseerde productie en houd je levende weefsels in leven als ze in een vliegtuig zitten?’

Op welk vlak bent u nu gamechanger?
‘Ons moonshot is dat het uitzonderlijk wordt dat een geneesmiddel niet werkt, in plaats van dat het uitzonderlijk is dat het wel werkt. Dus dat we een goedwerkende tool hebben waarmee we voor het overgrote deel van willekeurige patiënten een werkend medicijn kunnen aanwijzen. Farmaceuten richten zich tot nu toe vooral op blockbusters: medicijnen die commercieel gezien interessant zijn, omdat ze voor grote groepen patiënten inzetbaar zijn. Maar complexe ziekten zoals kanker ontwikkelen zich heel langzaam en ook de context, de omgeving van de patiënt, heeft een grote invloed op die ontwikkeling. Het gevolg is dat die ziektes tegen de tijd dat ze zich eenmaal manifesteren, volledig individueel zijn. De medicijnen die voor deze complexe aandoeningen zijn ontwikkeld, werken – hoe triest dat ook is – vaak maar in een paar procent van de gevallen. Wij willen dat omdraaien.’

Hoe vindt u in de ontwikkeling van uw onderneming de juiste weg?
‘Enerzijds hebben we onze aanpak vastgelegd in ons businessplan, anderzijds hebben we ook veel te maken met serendipity: er vallen steeds allerlei puzzelstukjes op hun plek. Daarnaast vullen de kwaliteiten van de oprichters elkaar heel goed aan. We hebben beiden een goed oog voor kansen en voor de omgeving waarin we actief zijn. Soms moet je eenvoudigweg tegen dingen oplopen. Je moet een ‘informatieveelvraat’ zijn en het is cruciaal om out of the box te kunnen denken, creatief te zijn.
Een van de belangrijkste barrières is geld. In Europa worden startups over het algemeen vijf tot tien maal lager gewaardeerd dan in bijvoorbeeld de VS. Met het nodige gedoe hebben we in Nederland 4,2 miljoen bij elkaar gekregen. Het gevolg is dat we gedeeltelijk onze eigen ontwikkeling moeten financieren en een aanzienlijk deel van de tijd en aandacht moeten besteden aan het verdienen van geld. We hebben een vestiging in de VS, maar het verplaatsen van ons volledige Nederlandse team naar de VS was niet haalbaar. Dat zijn ook gewoon gezinnen met kinderen en huizen en het team als geheel is te belangrijk voor het succes van Mimetas. Ons doel is helder, maar de route van het punt waar we nu zijn naar dat doel is verschrikkelijk complex. Bij iedere nieuwe stap word je geconfronteerd met tientallen opties. In samenspraak met je umfeld bepaal je wat de volgende stap wordt. Op die nieuwe plek praat je weer met andere mensen over andere onderwerpen. Zo ga je van punt naar punt, maar je weet nooit precies vooraf hoe het volgende punt er uitziet. Daarnaast neemt met de vier ontwikkelfasen van Mimetas het aantal stakeholders flink toe. Op dit moment hebben we vooral te maken met farmaceuten, maar straks komen daar financiers, patiënten, verzekeraars, de politiek, artsen, producenten en de douane bij. Ook de rollen van sommige stakeholders veranderen: de farmaceut is nu nog onze klant, maar heeft in die latere fase wellicht last van ons. Tegen die tijd wordt ook de bemoeienis van toezichthouders met onze processen steeds intensiever. En dan hebben we het nog niet gehad over het buitenland of de tijdsfactor. Je kunt zelf wel snel willen ontwikkelen, maar alle andere stakeholders moeten ook mee.’

Het moonshot van gepersonaliseerde medicijnen is dus niet gemakkelijk bereikbaar.
‘Nee, maar het mooie van de noodzaak om ondertussen geld te moeten verdienen, is dat we alleen dingen ontwikkelen en verkopen waar men op zit te wachten. We hebben zogezegd de vinger aan de pols bij de farmaceuten, waardoor ons kennisniveau met iedere stap enorm toeneemt en we de juiste keuzen maken.’

Wat is de toegevoegde waarde van TEDxBinnenhof voor businessdevelopment?
‘Het geeft ons een podium en een netwerk om mee in contact te komen. Het gaat daarbij om kennis, kapitaal of macht. We zijn best creatief en vindingrijk, maar sommige zaken bereik je gewoon niet op eigen kracht. Onze route is zoals gezegd grillig en het netwerk zorgt ervoor dat we op willekeurige, maar cruciale momenten – die we nu nog niet kunnen voorspellen – in contact zijn met de juiste mensen van al die stakeholders. Het is van grote waarde als je die contacten op precies het moment kunt inzetten, bijvoorbeeld door ze te benaderen met een vraag. Als ik nu met plannen naar de Europese toezichthouder voor de farmasector (EMA) zou gaan, is de kans groot dat men daar vraagt naar voor hen gangbare informatie, waar wij nu nog niet over beschikken. Terwijl wij juist willen praten omdat we onderweg zijn en vooruitkijken. Voor ons is het van groot belang dat we precies weten bij wie we moeten zijn als we op een cruciaal moment met een ziektekostenverzekeraar om de tafel willen. Het helpt ook als de verzekeraar is aangehaakt bij ons initiatief en ons al kent. Het kost ons te veel tijd om dit soort contacten op te zetten en te onderhouden, dus aangehaakt te houden. Ik kan als startup geen twintig businessdevelopers op de been houden. Connecting the dots, de methode van Tess Rutgers (eigenaresse van Obvious Business Development, red.), formaliseert en faciliteert dit proces. En daarmee is het een stuk effectiever dan bijvoorbeeld je lijst met Linkedin-connecties. Die kan nog zo lang zijn, maar vaak weet je niet meer wat mensen doen, wat ze weten of waarvoor je ze kunt inschakelen. De daily business slokt het grootste deel van onze aandacht op. We moeten onze klanten bedienen, maar ons niet te veel laten afleiden door de incrementele verbeterstappen die we voor hen realiseren. De echte verandering met een veel grotere impact ligt verderop. Het ecosysteem van TEDxBinnenhof sluit daarop aan. Dat netwerk bestaat uit mensen die onderling verbonden zijn, doordat ze allemaal het zelfde soort doel voor ogen hebben: elkaar verder helpen. Het ecosysteem trekt mensen aan die bereid zijn verder te kijken en hun nek willen uitsteken. Ze zijn bereid om dingen te doen voor jou op het moment dat je ze nodig hebt. Het is een soort preselectie van de juiste mensen. Zo staan we nu op het vizier van Bill Gates. Hij is voor zijn foundation op zoek naar projecten met de grootst mogelijk impact. Hij heeft ideeën en plannen, maar legt ook het geld op tafel. Wij hebben een doel, een plan en behoefte aan resources en bij Gates komt dat allemaal bij elkaar.’

Wat is uw tip voor andere gamechangers?
‘Blijf gefocust op je doel, maar leg de route niet vast.’

Sonja van Meerbeek is director TEDxBinnenhof en mede-oprichter van Ideas from Europe.

Deze analyse is gepubliceerd in Management Scope 04 2016.