Power as a service relevant in de energietransitie

De energietransitie maakt ook een andere uitdaging helder: veel van de installaties draaien nog op energie uit fossiele bronnen. Dat sluit niet aan bij de wens van veel ondernemingen om de uitstoot van CO2 drastisch te verminderen en zo klimaatverandering te beperken en de huidige prijsstijgingen van energie in te dammen. Ook neemt de discussie over de afhankelijkheid van fossiele energie toe. We zien naast de elektrificatie van het productieproces ook een toename van zelf opgewekte energie met bijvoorbeeld zonnepanelen. Elektrificatie is nog niet voor alle industriële processen mogelijk, maar waar het kan stappen bedrijven graag over naar meer duurzame alternatieven zoals elektriciteit uit hernieuwbare bronnen. Die duurzame ambities hebben een prijs. Het huidige netwerk is niet berekend op de toegenomen vraag naar elektriciteit en de teruglevering van energie door bedrijven. Door de netcongestie, het gebrek aan ruimte op het energienetwerk, die zo ontstaat, kunnen bedrijven niet altijd elektrificeren op het moment dat zij dat willen. Voor zowel het netwerk als voor de aanpassing en vervanging van de eigen installaties zijn grote investeringen nodig.

Power equipment as a service
De focus op de kosten en verduurzaming stimuleert ondernemingen om andere oplossingen voor hun energievoorziening te verkennen. Power as a Service (PaaS) is een alternatief. Daarbij besteedt de onderneming de energie-infrastructuur uit aan een gespecialiseerde partij, meestal een energieconcern of systeemverantwoordelijke installatiepartij. Deze neemt de volledige investering van een nieuwe installatie op zich of neemt de bestaande installatie over, evenals het beheer en onderhoud ervan. De onderneming is dan niet langer eigenaar van de installatie, maar betaalt een maandelijkse fee voor de investering, de service, het gebruik en het in stand houden ervan. Het uitbesteden zorgt voor aantoonbaar minder onderbrekingen in de beschikbaarheid van energie. Afhankelijk van de installatie leidt dit tot wel 20 procent minder storingen. Niet voor niets: de vaste fee is voor de aanbieder een belangrijke stimulans om de installatie door goed onderhoud en tijdige updates efficiënt te laten werken.
Goed om te weten: de veelgebruikte term power as a service dekt de lading niet helemaal. Power equipment as a service sluit beter aan, de onderneming is namelijk vrij om zelf contracten met energieleveranciers af te sluiten voor de levering van bijvoorbeeld elektriciteit of gas. De aanbieder van PaaS kan ook energie leveren, maar er is geen afnameverplichting.

Voorspelbaarheid van de kosten
Bij PaaS spreekt vooral de voorspelbaarheid van kosten van de energie-infrastructuur ondernemingen aan. Net als bij de lease van een bedrijfspand of software as a service (SaaS) wordt periodiek een vooraf vastgesteld vast bedrag afgerekend voor de diensten. Geen onverwachte kosten dus voor bijvoorbeeld onderhoud of vervanging. Bovendien kan de installatie snel met de onderneming meegroeien zonder dat grote investeringen nodig zijn vanuit de organisatie zelf. De financieel directeur of cfo is dan ook vaak als eerste om. Niet in de laatste plaats door de mogelijkheid die PaaS biedt om de kosten voor de energievoorziening van de balans te halen. Om in financiële termen te blijven: menig cfo wisselt de capex graag in voor opex. Voor de ceo is het aantrekkelijk dat door het verschuiven van het eigendom kapitaal vrijkomt voor investeringen. Het is vooral de verlichting op het gebied van het risicomanagement die de cfo en ceo aanspreekt. Andere bestuurders moeten vaak wat langer wennen aan het idee.
De PaaS-aanbieder is als eigenaar van de energie-infrastructuur verantwoordelijk voor het onderhoud, de elektrische veiligheid en alle eventuele verdere investeringen. Bestuurders zijn daardoor niet langer juridisch aansprakelijk voor de technische installaties. Dat maakt een verschuiving van de verantwoordelijkheid mogelijk. Als bestuurder kun je bepaalde bevoegdheden loslaten, als bijvoorbeeld de high voltage- hoogspanningsinfrastructuur en elektrotechnische installatie niet langer door de organisatie zelf worden beheerd. Voor HR is het ten slotte niet langer nodig om talent met specialistische competenties te werven om de energie-infrastructuur te beheren.

Efficiënte verduurzaming met batterijopslag
Het uitbesteden van de energie-infrastructuur kan meer opleveren dan zekerheid over de risico’s en kosten alleen. De frisse blik van energiespecialisten blijkt in de praktijk innovatie en verduurzaming in de onderneming aan te jagen. De energie-infrastructuur kan vaak efficiënter ingericht worden en ook optimalisaties door slimme aanpassingen – na een quickscan – blijken effectief, zeker als de bestaande installatie al wat ouder is. De energietransitie maakt uitbesteden van de energievoorziening nog relevanter. De organisatie profiteert van de expertise van de aanbieder en de innovatieve oplossingen die sinds de bouw van de eigen energievoorzieningen zijn ontwikkeld: denk aan de mogelijkheden om energie uit hernieuwbare bronnen toe te voegen aan de bestaande energie- infrastructuur. Veel bedrijven hebben bedrijfspanden met grote daken die zich lenen voor zonnepanelen. De opgewekte elektriciteit wordt direct aangewend voor de operationele installaties of wordt opgeslagen in zakelijke batterijoplossingen. Eén of meerdere batterijen met het formaat van een kleine scheepscontainer die een overschot aan opgewekte energie kunnen opslaan, zorgen voor een efficiencyslag. Die energie gaat dan niet verloren, maar wordt ter plekke bewaard voor later, bijvoorbeeld om de bekende piekvraag naar energie in de organisatie op hetzelfde of een later moment op te vangen. Dat scheelt in de elektriciteitskosten. Een veelgebruikte oplossing, ook nu de capaciteit van het reguliere elektriciteitsnetwerk niet altijd kan voorzien in de vraag. Stroomonderbrekingen en brown-outs – spanningsdips op het netwerk – kunnen voor ondernemingen grote gevolgen hebben. Gelukkig is de batterijtechnologie in de afgelopen vijf jaar sterk verbeterd. Door zakelijke batterijen op een slimme manier aan het elektriciteitsnet te koppelen, kunnen ze pieken en dalen in de beschikbaarheid van energie afvlakken. Naadloos, want de opstartsnelheid is een van de grote voordelen van de nieuwe generatie batterijen. In tegenstelling tot generatoren kan een batterij binnen enkele milliseconden een daling in de stroomtoevoer opvangen.

Restwarmte verkopen
Door de slimme integratie van hernieuwbare energie en batterijopslag zetten ondernemingen binnen PaaS vaak snel stappen naar verduurzaming. Ook als de eigen installatie nu nog voor een deel op gas draait. Een PaaS-traject start altijd met een inventarisatie van de mogelijkheden en efficiëntieverbeteringen. Zo werd bij een industriële onderneming de overtollige warmte uit een deel van het productieproces jarenlang de lucht in geblazen. In overleg met de klant werd bij de overname van de energie-infrastructuur tegen een kleine verhoging van de maandelijkse fee direct apparatuur voor warmteterugwinning geïnstalleerd. De restwarmte die we voor de klant verkopen, wordt gebruikt voor stadsverwarming. Een circulaire oplossing die aansluit op de duurzame ambities van de onderneming en per saldo ook nog winst oplevert.

Onontgonnen terrein
Niet alleen organisaties met een bestaande energie-infrastructuur verkennen de mogelijkheden van PaaS. In specifieke sectoren is de eigen energievoorziening nog onontgonnen terrein. Het ontbreken van een bestaande installatie biedt deze sectoren de kans om direct een duurzame elektrische infrastructuur te starten. Het gaat dan bijvoorbeeld om transport en logistiek. Diesel of andere fossiele brandstoffen waren daar lange tijd de enige optie. Inmiddels zetten ook deze sectoren grote stappen naar elektrificatie: alle grote vrachtwagenproducenten bieden inmiddels elektrische modellen aan. Het aantal organisaties met een eFleet neemt snel toe. In de scheepvaart neemt retrofit, waarbij de vervuilende dieselmotoren in schepen vervangen worden door geavanceerde batterijoplossingen, een hoge vlucht. We zien dat bestuurders in de logistieke sector nogal eens verrast worden door de nieuwe innovatieve mogelijkheden die elektrificatie in combinatie met PaaS biedt. Dankzij artificiële intelligentie is bijvoorbeeld een slimme verdeling van de beschikbare stroom – opgewekt door zonnepanelen op het dak van het distributiecentrum – mogelijk. Op basis van de bedrijfsbehoeften kan men ervoor kiezen de wagens met de kortste oplaadtijd als eerste op te laden. Voor andere organisaties regelen we dat de beschikbare stroom wordt gebruikt voor de vrachtwagens die ’s ochtends als eerste het distributiecentrum moeten verlaten. Dankzij PaaS is de energie-infrastructuur in goede handen en kunnen bestuurders zich richten op kernactiviteiten.

Essay door Maria Lindberg, als director network solutions van energieconcern Vattenfall verantwoordelijk voor onder andere Power as a Serviceoplossingen. Gepubliceerd in Management Scope 04 2022.