Samenwerking tussen Wetlands International & oliemaatschappij Shell
Purperreiger Gerrit staat op het punt om het Malinese luchtruim te betreden. Dat is te zien op de website Follow the Bird!, waarop de migratie van purperreigers van Nederland naar West-Afrika in
kaart wordt gebracht. Dat is mogelijk doordat een aantal vogels is uitgerust met een gps zendertje. Met dit onderzoek wil natuurbeschermingsorganisatie Wetlands International inzicht krijgen in de routes die watervogels afleggen en de samenhang tussen de waterrijke gebieden waar de vogels neerstrijken.
Ward Hagemeijer, Wetlands International
Die samenhang is veel groter dan vaak wordt gedacht, vertelt Ward Hagemeijer van Wetlands International. ‘In Mali leeft een miljoen mensen in de binnendelta van de Niger. Door verlies van visserij en veeteelt zijn die mensen voor hun eiwitten in toenemende mate afhankelijk van watervogels. De watervogels in Mali zijn afkomstig uit de Arctische gebieden. Een milieuramp boven de poolcirkel kan een hongernood veroorzaken in Afrika. Dat soort verbanden willen wij onder de aandacht brengen.'
Waterlanders
Wetlands International is een fusieorganisatie, voortgekomen uit Europese, Amerikaanse en Aziatische organisaties die zich sinds het midden van de jaren vijftig van de vorige eeuw inzetten voor het behoud van draslanden voor toekomstige generaties. De definitie van draslanden die de organisatie hanteert is breed en omvat niet alleen moerassen, maar alle gebieden op de grens van water en land. Daartoe behoren ook kuststroken, veengebieden, rivierdelta's en zelfs woestijngebieden waar misschien eens in de tien jaar water staat.
Levensbelang
Draslanden worden gekenmerkt door een grote biodiversiteit en zijn belangrijk als opslagplaats voor overtollig water, maar ook als leefgebied van watervogels en andere diersoorten. Ook voor mensen zijn draslanden van levensbelang, benadrukt Hagemeijer: ‘als we goed met die gebieden omgaan kunnen we er tot in lengte der jaren gebruik van maken. Juist in arme landen is het belangrijk dat mensen voor hun voedselvoorziening gebruik kunnen maken van de draslanden. De waarde die draslanden vertegenwoordigen voor mensen proberen we de laatste jaren sterk te benadrukken. Dat is deels strategisch; de politieke interesse voor biodiversiteit is op nationaal niveau momenteel niet groot.'
Rol energiesector
Draslanden zijn bijzonder kwetsbaar. In dichtbevolkte gebieden, waar de druk op de ruimte groot is, worden steeds meer draslanden geconverteerd tot landbouwgrond. Ook onzorgvuldig waterbeheer en -gebruik, klimaatverandering en vervuiling vormen een bedreiging. De energiesector speelt bij veel van deze bedreigingen een rol.
Hagemeijer: oliewinning is om verschillende redenen van grote invloed op de waterhuishouding in een regio. Bij het boren van een bron komt door overdruk olie naar boven. Die druk wordt veroorzaakt door water. In oudere olievelden wordt ook water naar beneden gepompt om de druk te verhogen. Vaak komt er meer water naar boven dan olie. In sommige woestijnen ontstaan daardoor zelfs rivieren. Dat kan voor problemen zorgen, bijvoorbeeld doordat het water olieresten bevat.'
Ook oliewinning uit teerzanden, zoals in Canada veel gebeurt, heeft grote impact op de wetlands. Teerzanden zijn grondlagen die vlak onder de oppervlakte liggen, vaak bedekt door veengrond. Om bij de teerzanden te komen, wordt het veen afgegraven. Als je veen drooglegt, ontsnapt er enorm veel CO2. Dat levert een grote bijdrage aan het broeikaseffect. Doordat het veen wordt afgegraven, verliest het zijn waarde voor de natuur.'
Voortrekkersrol
Sinds januari 2008 is Wetlands International Environmental partner van Shell. Een milieuorganisatie die samenwerkt met een energiemaatschappij, dat is even wennen. Het idee ontstond nadat Shell onder vuur kwam te liggen door exploratieactiviteiten nabij het eiland Sakhalin, in het verre oosten van Rusland. Natuurbeschermers vreesden dat de activiteiten van het Sakahlin Energy-consortium, waar Shell deel van uitmaakt, de paring van de uitsterving bedreigde grijze walvis in de Zee van Ochotsk verstoorde. Shell erkende het probleem en vroeg de Union for the Conservation of Nature (IUCN) om raad. Op advies van IUCN werd voor een andere werkwijze gekozen, waardoor de bezwaren bij de activisten (deels) werden weggenomen en de exploratie door kon gaan.
Shell en IUCN besloten om de samenwerking te consolideren. Eind 2007 werd met IUCN de eerste Environmental Partnership gesloten, voor een duur van vijf jaar. Daarna volgden partnerships met Wetlands International, The Nature Conservancy en Earthwatch. Naar verwachting wordt aan dat rijtje binnenkort de Smithsonian Institution toegevoegd.
Partnerships
Het belang van de partnerships voor Shell is duidelijk, maar wat motiveert de milieuorganisaties? Zijn de energiebedrijven niet de aartsvijanden die bestreden moeten worden? ‘Er zijn NGO's die vinden dat we ons voor het karretje van industriëlen laten spannen', erkent Hagemeijer. ‘Maar voor ons is het een weloverwogen keuze. We zien dat de industriële sector van grote invloed is op de draslanden. We zien ook dat wij het bedrijfsleven via onze traditionele partners - overheden en andere NGO's - moeilijk kunnen bereiken. Wij vinden dat het verbruik van fossiele brandstoffen moet worden afgebouwd, maar begrijpen dat het jaren zal duren voordat we echt zonder kunnen. Tot die tijd moeten we olie winnen op een manier die de draslanden zo min mogelijk schaadt. Daar kunnen wij bij helpen. Ons uiteindelijke doel is om via het partnership de gehele sector te verduurzamen. Shell heeft een voortrekkersrol. Als zij duurzamer gaan werken wordt dat misschien de nieuwe standaard voor gehele sector.'
Projecten
Het partnership van Wetlands International en Shell loopt nu ruim twee jaar. Hagemeijer is tevreden over de bereikte resultaten. Meerdere initiatieven zagen het licht en sommige grote projecten lopen nog, waaronder het onderzoek naar de migratie van watervogels en een onderzoek naar duurzamere oliewinning in de Nigerdelta. Ook verricht Wetlands International een casestudie naar impact van olie- en gaswinning op de permafrost. Hagemeijer: ‘De permafrostlagen worden bedekt door een deken van veengrond. Als je die deken wegtrekt, ontdooit de grond. Dat is niet alleen rampzalig voor het ecosysteem, maar ook voor de industrie. Infrastructuur zakt weg in de grond waardoor pijpleidingen kunnen afbreken. Wij hebben de problemen in kaart gebracht. Hopelijk leidt dat tot een operationele richtlijn voor de industrie.'
No-go-areas
Het liefst zou Hagemeijer no-go areas aanwijzen waar het onverantwoord is om te boren, maar die kans heeft hij nog niet gekregen: ‘We worden niet betrokken bij de vraag in welke gebieden Shell aan de slag gaat. Wij komen pas in beeld als de deal is gesloten en vast staat dat ze er gaan werken. We proberen wel zo vroeg mogelijk aan tafel te komen om invloed te hebben op de vormgeving van het project. Zuid-Irak is een goed voorbeeld. Daar wordt een gigantisch olieveld aangeboord, en ons is gevraagd wat dat betekent voor de draslanden in het gebied. Eigenlijk is er te weinig water voorhanden.'
Toolkit
Momenteel ontwikkelt Hagemeijer een toolkit waarmee energiebedrijven en overheden kunnen vaststellen wat de impact is van een industriële activiteit op draslanden. In sommige gebieden is die impact zo groot, dat er beter maar helemaal niet geboord kan worden naar olie, vindt Hagemeijer. ‘We kijken met argusogen naar de Arctische gebieden. Die vertegenwoordigen een enorme waarde voor de inheemse bevolking en voor de biodiversiteit. Er zijn daar enorme veengebieden. Na de ramp met het BP-boorplatform Deepwater Horizon hebben wij opgeroepen tot een tijdelijk moratorium op diep boren in zee. Door de hoge temperatuur van het zeewater in de Golf van Mexico gaat de afbraak van olie door bacteriën redelijk snel. Als eenzelfde ongeluk zich voordoet in een Arctisch gebied, zijn de gevolgen vele malen ernstiger.'
Lees ook:
> Risicomanagement - afdekken van olierisico's
> Winst BP fors gedaald door kosten olieramp
> Kernenergie geen oplossing energievraagstuk
> 'Mogelijk einde westerse olieconcerns'
> Het klimaat is veranderd, nu wij nog