Managers van de verbeelding

De sfeer is gelaten: hopelijk wordt het straks beter... Het wórdt straks ook beter. Maar niet vanzelf. Dat gebeurt alleen wanneer leiders zelf het initiatief nemen en verandering durven door te voeren. Wachten en hopen op betere tijden is geen strategie. Alles draait om urgentie – the time is now!

Ik noemde hiervoor bewust het woord Renaissance. Dat was immers in de veertiende eeuw de periode waarin de moderne mens zich ontworstelde aan bijna tien donkere Middeleeuwen. Die ‘wedergeboorte’ begon toen er creatieve geesten opstonden die oude paradigma’s en dogma’s opzij schoven. Die zelf gingen onderzoeken en nadenken. Die met een nieuwe, nieuwsgierige blik naar de wereld om hen heen gingen kijken, en naar zichzelf. Da Vinci, Galileo, Gutenberg...

CONSTIPATIE
Ook in de huidige tijd zijn er zulke vernieuwers. Disrupters die met hun creatieve en out of the box-denken complete sectoren laten wankelen. Je ziet ze al in het klein, zoals verhuurder van vakantieaccommodaties Airbnb en taxibedrijf Uber. Maar ook in het groot, zoals Nike, Amazon en PayPal. Vanuit de gedachte differentiate or die kiezen ook zij bewust voor een blijvend frisse en flexibele aanpak. En blijven ver weg van de oude geconstipeerde bureaucratie. Een goed voorbeeld van eigen bodem is DSM. Het oude staatsmijnbedrijf vond zichzelf opnieuw uit en besloot innovatie te verankeren in het DNA van de organisatie. Die veranderdrang kwam niet van buitenaf maar van binnenuit: vanuit een heldere nieuwe visie, gecombineerd met inzet en innovatie.

VRIJE GEESTEN
Zulke innovatie begint bij mensen met ideeën die tevens leider zijn. Steve Jobs, Richard Branson, Jeff Bezos. Of grootheden uit de negentiende en twintigste eeuw zoals Thomas Edison, Henry Ford of Walt Disney. Wat al deze mensen gemeen hebben, is dat zij vragen stelden die niemand zich eerder had afgevraagd. Ze bekeken de wereld met een andere blik. En ontdekten overal nieuwe mogelijkheden en kansen.

De wereld van nu heeft grote behoefte aan veel méér van zulke vrije geesten. We staan namelijk op een kantelpunt: het eind van de era van de klassieke waardeketen. Generaties lang runden we onze bedrijven en processen als een pijplijn: aan de ene kant ging er input in, aan de andere kant kwamen er producten uit. Als we dat proces maar efficiënt manageden, was er aan het eind van de rit winst. We zijn daarin uitzonderlijk goed geworden: elk detail is geoptimaliseerd, tot ver achter elke komma. Maar nu is de rek eruit.

BESTAANSRECHT
Vandaar mijn appèl voor creativiteit. Dat is geen luxe, dat is een absolute voorwaarde om te overleven. Zeker in de nieuwe always on netwerkeconomie, met zijn gigantische golf van economische, technische en sociale veranderingen. Het speelveld verandert, voorgoed. Net als ooit in de Renaissance. De klant is aan de macht. Het koopproces verandert door sociale media en de overvloed van digitale informatie. Recent onderzoek toont aan dat, voordat een potentiële klant met iemand van het bedrijf praat, deze al zestig procent van het koopproces heeft doorlopen! Advies inwinnen gaat razendsnel via Facebook, Twitter en LinkedIn. En via internet liggen de reacties, klachten en suggesties voor het oprapen. Zo krijgen consumenten heel direct invloed op uw merk. Straks is uw merk niet meer van u, maar van uw klanten. Zij bepalen de waarde van alles wat u doet. Dat geeft prachtige kansen aan iedereen die daarvoor open staat en er creatief mee omgaat. Met inspiratie die gericht is op de klant. Dáár zitten straks uw bestaansrecht en uw marge. Power to the People.

SCHEPPEN
Zulke ingrijpende veranderingen vragen om een nieuw type leider. In de nabije toekomst gaat het er steeds minder om hoe goed u uw processen kunt beheren. Cruciaal wordt de vraag: hoe houdt u de creatieve denkkracht in uw organisatie op peil? Om te beginnen in de boardroom, waar u uw strategie bepaalt. Want dáár, en nergens anders, ligt de basis van uw toekomstige succes. Met producten en diensten waarvan u nu nog niet eens kunt dromen. Maar die wel perfect aansluiten op wat uw klanten willen, nu en straks.

Alle grote historische leiders – van Napoleon en Churchill tot Steve Jobs – hadden één ding gemeen: ze hadden een heldere visie en een duidelijk doel. Dat maakte ze goed te volgen. In alle tijden is dat hét kenmerk van een goede leider: een heldere, niet mis te verstane focus en visie.

Is een goede leider daarmee per definitie ook een perfecte leider? Welnee! Maar een goede leider kent ook zijn zwaktes en bouwt een team om zich heen dat hem aanvult. Scherp houdt. Dat vraagt lef, creativiteit en flexibiliteit van geest. Maar het is nodig! Tegenwoordig zijn er immers continu nieuwe ideeën en de markt verandert steeds meer en sneller. De nieuwe leider moet dat tempo kunnen bijhouden en de juiste mensen verzamelen om de concurrentie altijd een stap voor te zijn in creativiteit. Zo draait leiderschap nieuwe stijl veel meer om het scheppen van ruimte voor nieuwe mogelijkheden, om het motiveren en inspireren tot steeds nieuwe innovaties en kansen. Met maximale aandacht voor creatieve processen: het managen van de menselijke verbeelding.

PIJN
Dat is – u begrijpt het al – geen steady state process. Het is een continue beweging. Flow en flux. Elke innovatie is het gevolg van anders kijken en herformuleren of rethinken. Waarin de nieuwe leider zijn organisatie op een andere manier laat functioneren. Met open spelregels, die nooit een keurslijf worden. Want hoeveel organisaties verhinderen met hun bureaucratie niet juist datgene waardoor ze groot zijn geworden, namelijk innovatie? Het vraagt om leiders die altijd en overal de waaromvraag durven stellen. Die een organisatie kunnen creëren. En die bereid zijn om te investeren in dingen die niet met geld te koop zijn.

Die ‘tweede Renaissance’ zal niet overal even soepel verlopen. Veranderen doet pijn. Maar de winnaars zijn degenen die durven te bewegen. Die de veranderingscurve voor weten te blijven. Die hun business herdefiniëren, hun positie bepalen en nieuwe markten creëren. Creatieve denkkracht is er genoeg in Nederland. Alleen al de internationale impact van Dutch Design is daar een sprekend voorbeeld van. Het is de hoogste tijd om onorthodoxe geesten naar de boardroom te halen. Zodat creativiteit en out of the value chain-denken vast onderdeel wordt van het strategische proces. Dan kan de Nieuwe Renaissance beginnen. Doet u mee?

Peter Barratt-Jones is oprichter van Rethinker.co. Samen met zijn businesspartner Cathal McKee helpt hij bedrijven in binnen- en buitenland door middel van creatieve strategische innovatie hun resultaten te verbeteren en nieuwe producten en markten te ontwikkelen.

Deze analyse is gepubliceerd in Management Scope 02 2014.