Wankel evenwicht
De Basel III-richtlijnen beogen de soliditeit van de financiële sector te vergroten zonder dat dit ten koste gaat van het economisch herstel. Geen makkelijke opdracht.
De financiële sector werkt al jaren met de richtlijnen van Basel I en, sinds 2007, met het aangescherpte Basel II. In december 2009 presenteerde het Baselse comité voorstellen voor Basel III, gericht op verdere versterking van de algemene kapitaal- en liquiditeitsregelgeving vanuit een streven naar grotere bestendigheid van de financiële sector. Concreet doel van dit hervormingspakket is het vergroten van het vermogen van de financiële sector om schokeffecten van financiële en economische stress beter op te vangen, opdat mogelijke problemen binnen de financiële sector niet overslaan naar de reële economie.
Basel III
De voorstellen spelen een sleutelrol in het hervormde raamwerk waarmee de lessen uit de huidige crisis in beleid worden vertaald. Het huidige voorstel voor Basel III omvat vijf kernpunten:
1. ) Het vergroten van de kwaliteit, transparantie en consistentie van de kapitaalsbasis van de bancaire sector zodat deze eventuele verliezen beter kan opvangen.
2.) De verplichting voor banken tot het aanhouden van voldoende liquiditeit in hoogwaardige assets die snel geconverteerd kunnen worden om, indien nodig, in acute liquiditeitsbehoeften te voorzien; voor de langere termijn is er focus op de net stable funding ratio, ofwel de verhouding van looptijden aan beide kanten van de balans, opdat de mogelijke mismatch tussen de looptijd van activa en passiva kleiner wordt.
3.) De introductie van een algemene leverage ratio voor banken, die een excessieve opbouw van leverage in het banksysteem moet tegengaan.
4.) De invoering van hogere en strengere kapitaaleisen voor kredietrisico's op tegenpartijen voortvloeiend uit derivaten.
5.) Maatregelen die pro-cycliciteit tegengaan, waarbij (variabele) kapitaalbuffers worden opgebouwd die financiële instellingen kunnen aanspreken in tijden van stress.
Spervuur van kritiek
Het Baselse comité is van plan snel overeenstemming te bereiken inzake Basel III. De G-20 heeft verzocht vóór ultimo 2010 een internationaal geaccepteerd raamwerk voor te stellen met een initieel geplande implementatie per ultimo 2012. Gedurende een openbare consultatieperiode over het voorgestelde raamwerk is de laatste maanden een spervuur van kritiek losgebarsten vanuit belangenorganisaties van de financiële sector. Teneur van deze kritiek: het Basel III-raamwerk is een ‘strafmaatregel' en ‘excessief conservatief ', omdat mag worden aangenomen dat invoering leidt tot de noodzaak om enorme volumes aan extra funding aan te trekken. Dan zou het - volgens initiële schattingen vanuit de financiële sector - gaan om een bedrag aan noodzakelijke additionele funding tussen 1 en 3 biljoen euro. Dat zou met name vereist zijn om te kunnen voldoen aan het eerder genoemde tweede kernpunt, het voldoen aan de net stable funding ratio.
Impact
De financiële sector en regelgevers voeren een heftige discussie over de mogelijke impact die het nieuwe raamwerk zal hebben op het vermogen van banken om de kredieten te verlenen die vereist zijn om een wereldwijd economisch herstel te ondersteunen. Volgens schattingen uit de financiële sector zal het Basel III-raamwerk leiden tot een krimp van de wereldwijde economische groei tot maar liefst vijf procent; regelgevers gaan uit van een veel kleinere economische krimp, van pakweg een half tot een heel procent.
Minder liquiditeit
De meeste structured finance producten vallen niet direct onder de Basel III-maatregelen. Toch zal op de lange termijn het nieuwe raamwerk wellicht invloed hebben op structured finance transacties in het algemeen en Leveraged Buyout (LBO's) in het bijzonder: met name omdat dit soort transacties relatief veel kapitaal vergt als gevolg van het langetermijnkarakter en het hoge kredietrisico. Feit is dat de financiële crisis al een ernstige impact heeft gehad op de liquiditeit in de leveraged markt. Toen de crisis begon, vielen eerst Collateralized Loan Obligations (CLO's) en Collateralized Debt Obligations (CDO's) weg en daarmee de nodige liquiditeiten, gevolgd door een forse inkrimping in de beschikbaarheid van krediet bij banken.
Onder het nieuwe raamwerk van Basel III zullen de relatief hoge bedragen aan kapitaal die lBO's nou eenmaal vergen, wellicht leiden tot verdere dalingen in liquiditeit van bankleningen voor de leveraged markt; met name als de sector op zoek gaat naar efficiënte vrijmaking van kapitaal, bijvoorbeeld door de verkoop van lBO-portefeuilles. Dit zou de al ingezette trend van disintermediatie (levering van financiële diensten zonder tussenpersonen) van banken richting kapitaalmarkten kunnen versterken, zoals al te zien is in de High Yield markt, waar het gaat om effecten met zowel een hoog rendement als een hoog risico, en het zou in potentie de ontwikkeling kunnen bevorderen van een volwassen euro private placement markt en/of van non-bancaire fondsen van bijvoorbeeld private equity fondsen of pensioenfondsen.
Toegang tot kapitaal
Voor uitgifte op de kapitaalmarkten, zoals High Yield, kwalificeren zich echter niet alle bedrijven; dat zal onder meer afhangen van omvang, sector en risicoperceptie. Voor de mid market bedrijven zal de toegankelijkheid van de kapitaalmarkten beduidend minder zijn; in deze sector is men meer aangewezen op traditionele bankfinanciering, eventueel gesteund door de regeling garantie ondernemingsfinanciering aangeboden door de overheid. Deze go-regeling is in het leven geroepen ter ondersteuning van ondernemingen die moeilijkheden ondervinden bij het aantrekken van bankleningen als gevolg van de bankcrisis (de regeling werkt: tot 1 juli 2010 werd in een jaar tijd 1 miljard euro aan krediet verstrekt).
Ten slotte zullen banken, in een poging om de kapitaalintensiteit van lBO's te verlagen en het rendement op kapitaal op te vijzelen, mogelijk hun transactiestructuren en -prijzen aanpassen. Bijvoorbeeld door kortere looptijden aan te bieden en door de focus op asset based financieringen op basis van (on)roerend goed, voorraden en debiteuren te vergroten, bijvoorbeeld via leasing, factoring en onroerendgoedfinancieringen.
Versoepeling
Na alle discussies kwam het Baselse comité eind juli met een groter dan verwachte flexibilisering van het Basel III-raamwerk. De inhoud van verscheidene sleutelaspecten in de nieuwe kapitaal- en liquiditeitsregelgeving is versoepeld alsook de datum van verplichte invoering: die is nu pas eind 2017/2018. Maar het nieuwe raamwerk blijft nog steeds strikter dan enige vigerende regelgeving van vóór de financiële crisis. De bancaire sector zal hierdoor verplicht worden meer kapitaal in omvang en kwaliteit aan te houden. Niettemin blijken de regelgevers gehoor te hebben gegeven aan de argumenten vanuit zowel de financiële sector als de politiek, gericht op de mogelijk desastreuze effecten van Basel III op het economisch herstel. Met de versoepelde regels en tijdlijnen voor invoering lijkt de financiële sector genoeg tijd te krijgen om de balans te versterken en zo te kunnen voldoen aan de nieuwe regelgeving zonder dat dit een enorme impact hoeft te hebben op de businessfocus op structured finance producten.
Tenslotte
In het licht van Basel III wacht ondernemingen, banken en private equity een nog veel grotere uitdaging: de herfinancieringsbubbel van lBO leningen ter waarde van circa 250 miljard euro die de fragiele en door lage liquiditeit geplaagde leveraged loan markt zal treffen in de periode 2012-2015. Is met deze wetenschap Basel III de grootste zorg op de korte/middellange termijn, of zal een groot deel van deze financieringen noodzakelijk doorgerold moeten worden tegen hogere marges? Zal het economische herstel bijdragen aan de mogelijkheden van ondernemingen om te herfinancieren in de bankmarkt of via alternatieve financieringsvormen in de vorm van IPO's en obligatieleningen? Een goed advies voor ondernemingen in deze onzekere omgeving lijkt te zijn om herfinancieringen op korte termijn op de agenda te zetten, met het doel een zo lang mogelijke looptijd zeker te stellen.
Rafael Gomez Nunez is Hoofd Acquisitie & Leveraged finance bij ABN AMRO. Hij heeft dit artikel geschreven op persoonlijke titel.
Bovenstaand artikel is verschenen in de special 'Sterker uit de crisis' in samenwerking met De Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen.
Lees ook:
> Biografie Nout Wellink, president DNB
> Toezicht DNB ondergaat cultuurverandering
> Biografie Dirk Scheringa, voormalig eigenaar DSB
> Commissie-Scheltema: DNB gaf DSB te gemakkelijk bankvergunning
> Hélène Vletter-van Dort en Jaap van Manen nieuwe commissarissen DNB