Commissaris moet de werkvloer op
Wil een commissaris aangesloten blijven bij haar werknemers en de maatschappij, dan moet hij of zij doelbewust de communicatie met deze stakeholders aangaan.
Nationaal Commissarissen Onderzoek
Dit is een van de conclusies van het Nationaal Commissarissen Onderzoek 2008. Het Nationaal Commissarissen Onderzoek wordt jaarlijks door de Erasmus Universiteit Rotterdam uitgevoerd, in samenwerking met het Nederlands KennisCentrum voor Commissarissen. Het onderzoek richt zich op beursondernemingen, niet-beursondernemingen, familiebedrijven, zorginstellingen en woningbouwcorporaties.
In dit artikel wordt ingegaan op één vraag uit het onderzoek: Wat is het opleidingsniveau van de commissarissen en toezichthouders? Deze vraag is door 403 commissarissen en toezichthouders ingevuld. 72 procent van de commissarissen heeft wetenschappelijke onderwijs genoten (2007: 74 procent), 24 procent heeft hoger beroepsonderwijs gevolgd en 4 procent heeft middelbaar onderwijs afgerond. Het grootste deel van de commissarissen is dus universitair geschoold.
Het aandeel academisch opgeleide commissarissen verschilt binnen de verschillende sectoren. Bij de beursondernemingen hebben relatief de meeste commissarissen (87 procent) een universitaire opleiding, bij de woningbouwcorporaties relatief het minste aantal (63 procent). Bij de woningbouwcorporaties zitten relatief de meeste HBO-ers (34 procent) in de raad van toezicht.
Opvallend is dat de toezichthouders bij zorginstellingen en commissarissen bij familiebedrijven het dichtst de (gemiddeld hogere) opleidingssamenstelling van beursgenoteerde ondernemingen nadert. Voor de zorginstelling is dit verklaarbaar vanwege het feit dat ook de werknemers (artsen en verpleegkundigen) van zorginstellingen over algemeen hoger geschoold zullen zijn.
Kloof tussen toezicht en burger
Het gemiddeld hoge opleidingsniveau van bestuurders en ondernemers deed Van Hezewijk opmerken dat de kloof tussen bestuur en burger erg groot is (Nederlandse Elite krijgt aristocratische trekjes, Jos van Hezewijk 2006). Uitgaande van het feit dat de academici ten tijde van hun studie een kleine minderheid zijn van de bevolking, en nu wel een ruime meerderheid van het bestuur uitmaken, maakt dat de bestuurlijke elite een academische elite is.
Van Hezewijk concludeert dat dit nog niet betekent dat de belangen van de bevolking niet gelijk zouden kunnen lopen met die van de hoger opgeleiden in het bestuur, maar dat ze wel van elkaar verschillen in cultuur en taalgebruik. Het zou daarom mogelijk zijn dat de leden van de RvC’s en RvT’s minder goed kunnen communiceren met - of op de hoogte zijn van - de behoeften in de maatschappij, maar ook van bijvoorbeeld werknemers die minder hoog opgeleid zijn.
Dialoog met andere stakeholders
Aan de andere kant zijn de gesprekspartners van de commissarissen, zoals bestuurders en commissarissen bij andere ondernemingen, extern deskundigen of vertegenwoordigers uit het openbaar bestuur (politiek) ook grotendeels academisch opgeleid. Dit maakt het lastig te diversificeren in het opleidingsniveau binnen RvC’s. Als alternatief zouden commissarissen regelmatig de ‘werkvloer’ op moeten en moeten ze actief de dialoog met andere stakeholders binnen de maatschappij aangaan. Alleen dan kan de RvC de belangen van alle relevante stakeholders vertegenwoordigen, maar bovendien zal dit de slagkracht en het innoverend vermogen van de organisaties ten goede komen.
Dr. Mijntje Lückerath-Rovers is universitair docent Financiële Markten en Toezicht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Prof. dr. Auke de Bos is hoogleraar bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
Lees ook:
> Jan Hommen: Commissaris in moeilijke tijden
> Commissariaat? Luizenbaan!
> Hoe beoordelen we de commissaris?
> De dilemma's van de commissaris