Bestel nu uw proefabonnement
Een vervelend verhaal
Auteur: Edgar Karssing | Beeld: Mark van den Brink | 13-03-2019
Waar het over ging? Ik had zojuist ‘morele ontkoppeling’ besproken. Ik begon met een kop uit de Volkskrant: ‘Ethiek is een blinde vlek in het bedrijfsleven’. Er zou weinig aandacht zijn voor de morele kant van zakelijke beslissingen, zodra die winst opleveren. Ik probeerde dat te duiden. Managers, bestuurders en commissarissen hebben toch een moreel kompas? Of laten ze dat op hun nachtkastje liggen als ze naar hun werk gaan?
De Canadese psycholoog Albert Bandura geeft een interessante verklaring: ons kompas staat niet voortdurend aan, maar moet actief aangezet worden. Het grote ‘voordeel’ van het kompas uitzetten, is dat handelen in strijd met dit kompas geen nare gevoelens als schuld en schaamte oproept – en zo kan ethiek een blinde vlek worden.
Bandura noemt verschillende manieren waarop wij ons kompas uitzetten. Hiervoor hoeven we geen workshop te volgen, dit gaat ons spontaan goed af. Bijvoorbeeld door zelfrechtvaardiging: recht praten wat krom is. Er is een hoger doel en dat zou het gedrag rechtvaardigen (maar dat doet het dus niet). Of we gebruiken verhullende taal. Mensen kunnen bovendien met woorden morele emoties oproepen of juist op afstand zetten. Zijn dit terroristen of vrijheidsstrijders? Zijn er bij een aanval onschuldige burgers gedood of spreken we over collateral damage? Of, toegespitst op de corporate wereld: bij woorden als ‘targets’, ‘moordende concurrentie’, ‘marktaandeel’ en ‘competitief voordeel’ verdwijnt het kompas al snel uit beeld. De gunstige vergelijking is eveneens heel effectief: het is niet netjes, maar het kan erger. Zo vertelde een directeur van een verzekeraar mij ooit dat zijn organisatie ook woekerpolissen had verkocht, maar dat die niet zo erg waren geweest als de woekerpolissen van DSB Bank. Het viel dus wel mee…
Ook het verleggen van verantwoordelijkheden werkt: ik doe slechts wat mij wordt opgedragen. Als ‘iedereen’ het doet, doe je ‘gewoon’ mee. Dat komt al dicht bij de verwatering van verantwoordelijkheden: ik ben slechts een klein radertje in het geheel. Ofwel, door bijvoorbeeld specialisatie en arbeidsdeling – het bestaansrecht van organisaties! – voelen mensen zich minder verantwoordelijk voor het geheel. Wat verder ‘helpt’ is de ontmenselijking van slachtoffers. Wie zijn klanten muppets noemt, zoals Goldman Sachs zou doen volgens oud-medewerker Greg Smith, zal niet snel aan het adagium ‘klantbelang centraal’ denken. Uiteindelijk kun je ook nog de gevolgen van je handelen bagatelliseren, ontkennen of vertekenen.
Zie de volgende opmerkingen tijdens een boardmeeting als een red flag:
‘Er is weinig aan de hand!’
‘Niemand heeft er last van!’
‘Het loopt zo’n vaart nog niet!’
‘Het is slechts één keer!’
Is dit een vervelend verhaal? Wel als u uw eigen morele kompas serieus neemt, en als u weet dat wanneer u daarvan afwijkt, dat gedrag sporen achterlaat. Een bestuurder of commissaris die zijn of haar kompas geregeld uitzet, wordt een mens dat zijn of haar kompas uit heeft staan.
Gepubliceerd in Management Scope 03 2019.
Het columnistenpanel van Management Scope bestaat uit Thomas Buser, Fieke van der Lecq, Edgar Karssing, Annemieke Roobeek en Henk Volberda. Dit panel becommentarieert met academische blik de boardroomactualiteit.
Columns
-
One size fits most? Doe recht aan divers talent
-
Duurzame doorstart
-
Ik ben omdat wij zijn
-
Europa moet nu opbouwen en vooruitkijken
-
De gender gap: wie is er aan zet?
-
Laten we kritieke infrastructuur koesteren
-
Geef elkaar vaker complimenten
Tekst door: Edgar Karssing
-
Universitair Hoofddocent Beroepsethiek en integriteitsmanagement Nyenrode Business Universiteit
Management Scope Rankings
Bekijk hier alle rankings die Management Scope jaarlijks samenstelt.
Artikelen van Edgar Karssing
Ik ben omdat wij zijn
Het is niet moeilijk om somber te worden in tijden van corona. Hoe overleef je als bestuurder of commissaris? Letterlijk en figuurlijk, als mens en als vertegenwoordiger van de organisatie.
lees artikel
Geef elkaar vaker complimenten
Eindelijk. Na enkele honderden jaren wachten zijn de twee meesterwerken van de Schotse auteur Adam Smith vertaald. Dit voorjaar kreeg De welvaart van landen (1776) veel aandacht. Terecht. De vader van de moderne economie maakt in dit boek helder hoe de commerciële samenleving armoede bestrijdt en vrijheid vergroot. Als goede vriend van het kapitalisme – hoewel hij dat woord zelf niet gebruikt – telt hij de zegeningen en is hij tegelijkertijd zeer kritisch op de uitwassen.
lees artikel
Succes als valkuil
Ceo’s worden steeds vaker weggestuurd vanwege integriteitskwesties zoals fraude, omkoping, handel met voorkennis en seksueel ongewenst gedrag, aldus de CEO Success Study van zakelijk dienstverlener PwC. Inmiddels wordt van 1 op de 20 ceo’s afscheid genomen vanwege grensoverschrijdend gedrag: dat is een wereldwijde stijging van 36 procent in de afgelopen vijf jaar. Waarom gaan ceo’s over de schreef? Is het hebzucht? Narcisme? Financiële druk? Een slecht ontwikkeld moreel kompas? Dat kan allemaal een rol spelen. Maar ook succes kan een valkuil zijn!
lees artikel
Geïntereseerd in Management Scope?
Maak kennis met het magazine via een proefabonnement: 3 edities voor €18,- of 6 edities voor €36,-
Vraag een proefabonnement aanMeer opinie
Zonder forse hervormingen geen duurzame inzetbaarheid
Meer mensen in de WW, meer arbeidsongeschikten: het coronavirus confronteert Nederland met enorme financiële repercussies. Werken aan duurzame inzetbaarheid is belangrijker dan ooit. De oplossing ligt in een combinatie van langer doorwerken, modernisering van het pensioenstelsel én lagere pensioenpremies, betogen Theo Gommer en Janthony Wielink. Werkgevers moeten ook zelf aan de bak met workforce management.
lees artikel
Management buy-out: skin in the game
Het rendement op een managementbuy-out kan beschouwd worden als beloning voor het risico dat participerende bestuurders lopen. Van Doornepartners Onno Boerstra en Sjoerd Stokmans adviseren het management afspraken over de meest uiteenlopende situaties vast te leggen.
lees artikel
Wordt de economische pijn structureel?
Het zal nog wel even duren voordat de Nederlandse economie weer op het pre-coronaniveau zit. Het virus heeft de Nederlandse economie hard geraakt. De impact verschilt wel per sector en ook binnen de sectoren zijn er winnaars en verliezers. Economen Marcel Klok en Maurice van Sante van ING nemen voor de belangrijkste sectoren de schade op en geven hun verwachtingen voor 2021.
lees artikel