Ik ben omdat wij zijn
Een sterk karakter helpt niet tegen het virus, maar kan wel helpen bij het overeind houden van organisaties. Waar vind je houvast? Ikzelf grijp graag terug op een oude wijsheid van de stoïcijnen. Epictetus maakte al 2.000 jaar geleden het onderscheid tussen zaken die we al dan niet kunnen beïnvloeden. Als we geen invloed hebben, past slechts berusting. Het is verstandig al onze energie te richten op de zaken die we wel kunnen beïnvloeden.
Of, zoals een bekend christelijk gebed, geschreven door theoloog Reinhold Niebuhr, stelt: Schenk mij de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen.
De moed om te veranderen wat ik wel kan veranderen. En de wijsheid om het verschil hiertussen te zien.
Natuurlijk is dit gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het vereist een leven lang oefening. Maar daar kun je vandaag mee beginnen. Donald Robertson laat in zijn boek Leer denken als een Romeinse keizer zien hoe dat moet. Hij bespreekt het leven van een groot stoicijn én bestuurder: Marcus Aurelius. Een oefening is om steeds voor ogen te houden wat jouw rolmodel zou doen. Een andere oefening is iedere dag voor het slapengaan jezelf drie vragen te stellen:
• Waarin heb ik verkeerd gehandeld?
• Wat heb ik goed gedaan?
• Wat zou anders kunnen?
Door hier iedere dag bewust bij stil te staan, dwing je jezelf je niet te laten meeslepen door de waan van de dag, maar bewust en weloverwogen iedere dag te leren. We leren het meeste door ervaring, maar wie niet reflecteert op ervaringen zal niets leren.
De coronacrisis laat ook zien hoe wij allen met elkaar verbonden zijn. Hoe diep onze wederzijdse afhankelijkheid gaat. Alle stakeholders tellen mee. Alles hangt samen met alles. Een besef dat centraal staat in de Afrikaanse Ubuntu-filosofie, waarin de nadruk ligt op relaties: ik ben omdat wij zijn. Ubuntu betekent dat een mens een mens is omdat er andere mensen zijn. Het kan alleen goed met mij gaan, als het ook goed met de ander gaat. Ofwel: de zorg voor jezelf impliceert de zorg voor de ander. Een ‘ik’ is pas succesvol als het ‘wij’ succesvol is. Een goede inleiding in deze filosofie is het boek De lessen van Ubuntu van Mungi Ngomane. Ook zij geeft veel oefeningen mee, om houvast te vinden in lichte en donkere tijden. Mijn favoriet is de dankbaarheidsoefening. Maak een overzicht van al degenen die jou hebben geholpen om te zijn wie je nu bent, en die je geholpen hebben te zijn waar je nu bent. Je begint vast met ouders en vrienden. Maar maak de kring breder. Waarschijnlijk zal de lijst heel snel heel lang worden: allemaal mensen die hebben geholpen met het realiseren van een aangenaam en succesvol leven. Laten we dat in dankbaarheid aanvaarden. Maar ook beseffen dat jij als bestuurder of commissaris ook op de lijst van anderen staat. Hopelijk. En dat bij de moeilijke beslissingen die nu moeten worden genomen, we die diepe verbonden met elkaar niet moeten vergeten. We hebben elkaar nodig. Altijd. En zeker nu.
Deze column is gepubliceerd in Management Scope 05 2020.