Succes als valkuil
Managementwetenschappers Ludwig en Longenecker noemen dit het Bathseba-syndroom (The Bathsheba Syndrome: The Failure of Successful Leaders, Journal of Business Ethics, april 1993). Hiermee verwijzen ze naar een Bijbelverhaal over koning David, die als jongen de reus Goliath versloeg. David beschikte over een prijzenswaardig karakter en schopte het tot koning van Israël. Maar koning David liep ook een forse smet op zijn blazoen op. Bathseba was de vrouw van Uria, een officier in het leger van koning David. Terwijl Uria oorlog voerde, liet koning David Bathseba bij zich brengen en bezwangerde haar. Daarna riep hij Uria terug van het slagveld in de hoop dat hij met zijn vrouw naar bed zou gaan, om zo de misstap te verdoezelen. Uria vond het echter ongepast om met zijn vrouw te slapen terwijl zijn kameraden in oorlog waren. Vervolgens gaf koning David de opdracht Uria uit te zenden naar de plaats met de hevigste gevechten en hem geen rugdekking te geven, zodat hij zou sneuvelen. Aldus geschiedde – en koning David trouwde met Bathseba.
Wat gaat hier mis? Er was een oorlog aan de gang. Een koning hoort dan bij de troepen aanwezig te zijn. Succes in eerdere oorlogen had David echter zelfgenoegzaam gemaakt. Hij stond niet meer pal voor het algemeen belang, maar handelde vooral vanuit zijn eigen belang. Koning David keek hoog vanuit de toren van zijn paleis naar de badende Bathseba. Hiermee schond hij haar privacy en maakte hij misbruik van zijn positie (een hoog uitzichtpunt). Die positie had hij om zijn volk te kunnen leiden – niet om voor zijn eigen genoegen naakte vrouwen te bespieden. Waarschijnlijk voelde hij zich ‘letterlijk’ verheven boven het volk. Als koning kon David Bathseba bij zich laten brengen en de officier Uriaterugroepen van het slagveld. Hij had dus de macht de ‘middelen van de zaak’ naar eigen goeddunken in te zetten. Tot slot had hij ook een opgeblazen geloof in eigen kunnen om uitkomsten te manipuleren.
Koning David koos ervoor om iets te doen waarvan hij zelf wist dat het moreel verwerpelijk is, in de veronderstelling dat hij de macht en middelen had om er mee weg te komen. Ludwig en Longenecker noemen dit de dark sides of success: ‘Paradoxically, embedded in success may be the very seeds that could lead to the downfall of both the leader and the organization.’ Voor Ludwig en Longenecker een goede reden om ook de ‘ethiek van succes’ te agenderen: blijf als succesvolle ceo, bestuurder, commissaris of topmanager alert, ook als je moreel kompas deugt. Houd focus: zorg dat alle energie en aandacht uitgaan naar het succes van de organisatie op korte en lange termijn. Cruciaal daarbij is het organiseren van tegenspraak – en daar daadwerkelijk naar luisteren.
Gepubliceerd in Management Scope 06 2019.
Het columnistenpanel van Management Scope bestaat uit Thomas Buser, Fieke van der Lecq, Edgar Karssing, Annemieke Roobeek en Henk Volberda. Dit panel becommentarieert met academische blik de boardroomactualiteit.