Hoe kunnen banken hun positie versterken?
De beslissingsvaardigheid van de bankensector wordt door allerlei ontwikkelingen op de proef gesteld. Neem de sterke opkomst van fintech (financiële technologie). Is deze sector echt zo disruptief, of worden de fintechbedrijven juist reddende engelen? Daarnaast is er concurrentie uit onverwachte hoek: wie had tien jaar terug durven denken dat Google iets met de positie van de banken te maken zou krijgen? Een derde knelpunt is Europese wet- en regelgeving, die traditionele banken enerzijds meer aan de ketting legt en anderzijds de deur openzet voor nieuwe concurrenten. Tot slot is het met het consumentenvertrouwen in banken niet bijster goed gesteld, maar heeft de consument wel hoge verwachtingen van zijn bank. Genoeg uitdagingen voor bankmanagers. Hoe die aan te pakken?
HET HOEFT NIET NEGATIEF TE ZIJN
Allereerst de fintechsector. Die is de pionierende fase inmiddels ruimschoots ontstegen. Sinds 2010 staken investeerders wereldwijd meer dan 50 miljard dollar in fintechbedrijven. Alleen al in 2015 ging het om 22,3 miljard dollar, waarvan 94 deals groter waren dan 50 miljoen dollar. Van hippe start-ups groeien de fintechs uit tot geduchte concurrenten voor de gevestigde financiële sector. Maar zo negatief hoeft dat niet te zijn. Veel fintechs zoeken juist de samenwerking op met banken, omdat die nu eenmaal het geld beheren van talloze klanten. En klanten zullen niet à la minute overstappen op bitcoins of andere vormen van bankieren.
NOODZAAK
Dan de concurrentie uit onverwachte hoek. Bedrijven als Google, Apple, Facebook en Amazon bieden hun klanten steeds vaker bankgerelateerde diensten aan. Deze bedrijven hebben dankzij Big Data een heel exact beeld van hun klanten – beter dan banken dat hebben. Ze bieden ieder hun eigen financiële diensten: Amazon verstrekt leningen aan kleine bedrijven via Amazon Lending, met Google Wallet kunnen klanten online aankopen doen via e-mail, Apple heeft betalingen geïntegreerd in de iPhone en de iPad en Facebook lanceerde in 2015 voor Amerikaanse klanten een gratis friend to friend-betaalsysteem om geld over te maken. Banken lijken genoodzaakt de samenwerking met deze bedrijven op te zoeken, vooral om de behoeften van hun klanten goed in kaart te brengen en de interactie aan te gaan. Door een nauwkeuriger beeld van hun klanten kunnen ze hun financiële producten en diensten beter op hen afstemmen.
GENADEKLAP OF KANS?
Gaat het bij bovenstaande dienstverlening nog vooral om de frontoffice, ook voor de backoffice dienen zich nieuwe partijen aan. Die nemen coreprocessen over zoals het verwerken van betalingen, doorgaans niet het onderdeel waar de bank het meeste geld mee verdient. Door nieuwe wet- en regelgeving ontstaan bedrijven die sommige backoffice-diensten efficiënter uitvoeren dan de bank zelf. Denk aan Ohpen waarmee banken hun rekeningadministratie en spaartegoeden kunnen beheren, of aan het Amerikaanse Bank-as-a-Service Bancorp. Of denk aan partijen die zich concentreren op de identiteitscontrole van klanten. Ook nieuwe technologieën op zichzelf kunnen een potentiële bedreiging vormen voor banken. Bij betalingen met bitcoins maken mensen geld naar elkaar over zonder tussenkomst van een bank. De vraag is hoe groot de invloed van de blockchaintechnologie (die aan de bitcoin ten grondslag ligt) op banken is. Volgens David Yermack, hoogleraar aan de New Yorkse Stern School of Business, zal de helft van de banken verdwijnen door de blockchain. Aan de andere kant: de vijftig grootste internationale banken werken inmiddels samen aan de mogelijke implementatie van de blockchaintechnologie. ING stapte vorig jaar als eerste Nederlandse bank in een initiatief van dertig banken om de mogelijkheden van de bitcointechnologie te onderzoeken. Een bedreiging kan ook een kans worden.
EIGENBELANG EERST
Banken merken daarnaast steeds meer van veranderende Europese wet- en regelgeving. Vooral de Directive on Payment Services (PSD), nieuwe regelgeving voor betalingsdiensten in de Europese Unie, heeft veel invloed. De PSD stelt de betalingsmarkt open voor nieuwkomers, wat de concurrentie voor banken verhevigt. Inmiddels zijn we toe aan PSD2, met als belangrijkste uitbreiding dat ook third party providers (TTP’s) zich op de Europese markt mogen begeven. Deze TPP’s verzorgen betalingsinitiatie- en rekeninginformatiediensten. Dan speelt nog het consumentenvertrouwen, dat sinds de crisis een behoorlijke deuk heeft opgelopen. Uit de Vertrouwensmonitor, een onderzoek van bankenbrancheorganisatie NVB dat op begin oktober werd gepubliceerd, blijkt dat het nog steeds niet denderend gaat. Het vertrouwen in de bankensector komt uit op een score van 2,8 op een schaal van een tot vijf – de NVB beschouwt een drie als een voldoende. Redenen voor de lage beoordeling zijn het idee dat ‘banken hun eigen belang eerst dienen’, het beloningsbeleid bij banken en de lage rente. Hier ligt dus nog een behoorlijke taak voor banken.
BINNENDRINGEN OF INNOVEREN
Wat moet de strategie van banken zijn? Als het gaat om innovatie hebben banken vier opties: samenwerkingsverbanden aangaan, investeren, overnemen of zelf ontwikkelen. Ieder van deze alternatieven kan de juiste zijn. De samenwerking opzoeken is de meest eenvoudige manier om start-ups te betrekken. De partijen kunnen gezamenlijk onderzoek doen en producten ontwikkelen, of partnerschappen aangaan op open platforms. Investeren in start-ups kan ook een manier zijn om binnen te dringen in de opkomende disruptieve partijen, maar het vergt ook diepe zakken en is alleen voor de rijkste banken weggelegd. Overnemen van fintechs en ze onderdeel maken van de bank, of laten opereren als onafhankelijke entiteiten kan interessant zijn, maar brengt ook risico’s met zich mee omdat legacysystemen en cultuur wegvloeien in het overgenomen bedrijf. En tot slot kunnen banken zelf innoveren: daarbij zullen banken veelal trager zijn in het ontwikkelen en op de markt brengen van nieuwe producten. De legacysoftware en soms gedateerde infrastructuur bemoeilijken vernieuwing.
AGRESSIEF
Kortom: banken kunnen vernieuwende en kostenbesparende trends als de cloud, robo-advisering, data-analyse en de sterke opkomst van mobiel en blockchains niet langer negeren. Een juiste mix van bovengenoemde vier strategieën is essentieel voor het duurvermogen van banken. Mijn advies aan de bankmanager? Zet nieuwe digitale ontwikkelingen bovenaan de agenda. Adopteer nieuwe technologieën agressief. Verander uw manier van werken, zodat u snel kunt innoveren. Begin bij makkelijk toepasbare technologieën, maar stel ook een meerjarenprogramma op voor het ontdekken van, investeren in en invoeren van nieuwe technologie. Dring dieper door in het digitale leven van uw klanten en blijf op die manier relevant. Investeer in uw medewerkers, zodat ze de juiste vaardigheden hebben voor de nieuwe digitale omgeving. Neem uw verdienmodellen opnieuw onder de loep. En investeer in goede cybersecurity. Dan sluiten klanten u ongetwijfeld weer in hun hart.
Irine Gaasbeek is Managing director financial services bij Accenture.
Deze analyse is gepubliceerd in Management Scope 10 2016.