Banken lanceren blockchainoplossingen

Banken testen met blockchain
De meeste Nederlandse banken hebben in 2016 hun blockchain-activiteiten drastisch opgevoerd. Zij evolueren van theorie naar praktijk door testen uit te voeren voor verschillende businesslijnen. Zo werkt ING maar liefst 27 Proofs of Concept (PoC’s) uit op zes toepassingsgebieden: betalingen, handelsfinanciering, oplossingen voor werkkapitaal, financiële markten, beheer van geldstromen en compliance en identiteitsmanagement. ABN Amro lanceerde een pilot om te ontdekken hoe de blockchain-applicatie Torch ervoor kan zorgen dat partijen in vastgoedtransacties gezamenlijk informatie vastleggen en uitwisselen. Ook onderzocht de bank hoe de toepassing van blockchain leidt tot betere financiële audits en het effectiever bijhouden van compliance bij financiële reddingsoperaties en herstructurering van bedrijven. De aandacht van Rabobank ging uit naar grensoverschrijdende betalingen en microtransacties, terwijl SNS Bank zich zelfs terugtrok uit traditionele bankactiviteiten en het gebruik van blockchain testte om inefficiënties in de gezondheidszorg tegen te gaan.

Samenwerking is noodzakelijk
Een voorwaarde voor succes is nauwe samenwerking met andere partijen om de mogelijkheden van blockchain te ontdekken en voordelen te benutten. Nederlandse banken zijn daarom partnerschappen aangegaan met andere banken en fintechs, en nemen deel in regionale en wereldwijde consortia. In 2016 werkte ING samen met consortia als R3, DNB, de Betaalvereniging Nederland en de Europese Bankenunie. De bank werkte ook samen met Société Générale en handelshuis Mercuria voor het testen van realtime oliehandel via blockchain. ABN Amro werkte samen met TU Delft, het Havenbedrijf Rotterdam en veertien andere partijen om blockchain-kansen in de logistiek te ontdekken. Het 2,2 miljoen euro kostende project richt zich op ketenfinanciering, voorraadfinanciering en de circulaire economie. Ondertussen werkte Rabobank samen met accelerator-programma’s waaronder Startupbootcamp, Footbytes, Rockstart en Nexus Labs en met technologiebedrijven zoals D+H.

Permissioned blockchain
In veel PoC’s die de afgelopen anderhalf jaar zijn uitgevoerd, is gebruikgemaakt van Ethereum- of Hyperledger-technologie. Dit zijn twee van de meest volwassen technologieën voor de zogeheten permissioned blockchain, die in tegenstelling tot een private blockchain gebruikmaakt van de goedkeuring van verschillende externe partijen om transacties of informatie door te zetten. Daarnaast doen smart contracts hun intrede, waarmee logica kan worden toegevoegd aan blockchain om de toepassingsmogelijkheden te vergroten. ING, ABN Amro en Rabobank gebruiken smart contract-oplossingen om papierwerk te verminderen en verwerkingskosten van transacties te verlagen.

Blockchain toepassingsmogelijkheden
De jaren 2015 en 2016 stonden in het teken van onderzoek en PoC’s in een breed spectrum van toepassingsgebieden. Naar aanleiding van eigen onderzoek van Accenture, waarin we de impact van blockchaintechnologie en de adoptie ervan bekeken, verwachten we dat Nederlandse banken zich in de jaren 2017-2018 zullen concentreren op enkele geselecteerde toepassingsmogelijkheden, met focus op oplossingen die rijp zijn voor commercialisatie. ING wil prioriteit geven aan vijf of zes use cases. De bank zal hiervan de prestaties en schaalbaarheid meten en onderzoeken of de oplossingen voldoen aan regelgeving, privacy en vertrouwelijkheid. Rabobank ging in januari 2017 een partnerschap aan met zes andere Europese banken om een blockchain-platform te ontwikkelen en vercommercialiseren. Dit platform moet midden- en kleinbedrijven helpen bij het stroomlijnen van hun handelsfinancieringsprocessen.
Deze voorbeelden tonen aan dat Nederlandse banken komend jaar aanzienlijke stappen gaan maken in het gebruik van blockchain en dat de ontwikkeling doorzet van de conceptfase naar volwaardige oplossingen. Alle vooraanstaande Nederlandse banken zullen hun blockchain-prototypes gereed hebben, getest op prestaties en schaalbaarheid. Het is te verwachten dat zij enkele van deze oplossingen lanceren als pilot. Meer zekerheid over regelgeving zal bepalend zijn voor de vroege adoptie van blockchain in 2017. Indien er onzekerheden bestaan op het gebied van wet- en regelgeving, zullen banken niet geneigd zijn over te gaan naar volledige adoptie. Hierop volgt een groeifase tussen 2018-2024, waarna de technologie de mainstream bereikt in 2025. Hoewel we nog jaren verwijderd zijn van een brede marktintroductie, zal 2017- 2018 de periode zijn waarin blockchain zich in de bankwereld ontwikkelt van belofte tot volwaardige oplossing.

Succesfactoren voor blockchain
Wat zal bepalend zijn voor het succes van blockchain? Allereerst is dat de nauwe samenwerking tussen partijen; dat blijft een hygiënefactor. Daarnaast leverde het eerder genoemde onderzoek zeker zes andere factoren die zullen uitmaken of blockchain waarde kan toevoegen.

1. Het belang van governance.
   Het zal een uitdaging worden een duidelijke governance-structuur op te stellen, uitgaande van samenwerking met verschillende standaarden en stakeholders;
   
   
2. De juridische kant van blockchain.
   In Europa bestaan (nog) geen specifieke regels. Vooral als het gaat om privacy van data zijn uitdagingen te verwachten wanneer traditionele databases achterhaald raken in een blockchain-gedreven oplossing;
   
   
3. De onveranderlijkheid en de distributie van data in blockchain.
   Deze gaat niet samen met wetten voor dataretentie zoals the right to be forgotten. Menselijke fouten beperken hierdoor de use cases op dit moment. Accenture heeft bewezen dit te kunnen doorbreken door blocks aan te passen waar een deel van de geschiedenis (bijvoorbeeld wijzigingen in regelgeving) niet meer vindbaar is. Deze technologie komt niet overeen met de kernwaarden van blockchain (immers gebaseerd op vertrouwen, onveranderlijkheid en transparantie), maar kan wel de ruimte bieden die nodig is bij veranderende regelgeving;
   
   
4. Performance, dataprivacy, schaalbaarheid en beheersbaarheid.
   Nederlandse banken worstelen met name met dataprivacy, gezien het belang dat zij hechten aan vertrouwelijkheid. Voordat zij een volwaardige oplossing uitrollen, moeten zij zeker weten dat de technologie geen schade aanbrengt aan klantdata;
   
   
5. Het vermogen om risico- en compliance-partners op één lijn te krijgen.
   Huidige procedures voor risico-assessments en het risicobeleid zijn waarschijnlijk nog niet klaar voor de adoptie van blockchain. Deze zijn ontwikkeld met het oog op traditionele technologieën en houden geen rekening met blockchain;
   
   
6. Op dit moment zijn er te veel blockchain-technologieën beschikbaar.
   Om groei en samenwerking te stimuleren zou er eigenlijk één standaard moeten zijn om uit te rollen. Tot op heden is het nog steeds a race to the top tussen de verschillende technologieën, wat een brede uitrol in de weg staat.

De impact van blockchain
De potentiële impact van blockchain voor banken wordt steeds duidelijker. Een onderzoek door Accenture en McLagan schat dat op blockchain gebaseerde databasesystemen kunnen leiden tot zeventig procent lagere financiële rapportagekosten, dertig tot vijftig procent lagere compliancekosten en vijftig procent aan potentiële kostenbesparingen in businessoperaties. Zulke overtuigende getallen rechtvaardigen de prioriteit die Nederlandse banken geven aan hun blockchain-agenda voor 2017-2018. Hoewel er nog steeds onduidelijkheden zijn wat betreft regelgeving en het juridische raamwerk, is het een veilige inschatting dat met de juiste governance en een goed samenwerkingsmodel, enkele concrete blockchain-oplossingen werkelijkheid worden. Wordt het een platform dat midden- en kleinbedrijf helpt bij financieringsprocessen of iets heel anders? Welk ‘ei’ het eerst uitkomt, blijft nog even een verrassing, maar dat conceptfases binnenkort de status van volwaardige oplossingen bereiken, is duidelijk.

> Lees ook: Kees van Dijkhuizen (ABN Amro) over innovatie en digitale transformatie

Deze analyse is gepubliceerd in Management Scope 05 2017