Zó kan blockchain de logisitiek verbeteren

Dat heeft een aantal stevige doelen gesteld, waarvoor verschillende projecten met bedrijven en kennisinstellingen lopen. Een bekende is bijvoorbeeld het initiatief Betaalme.nu, waarbij inmiddels dertig grote bedrijven binnen Nederland voortaan eerder hun facturen gaan betalen. Dat zorgt voor meer werkkapitaal bij hun toeleveranciers. Parallel aan de toenemende aandacht voor SCF zien we de opkomst van blockchain-technologie, zeker ook in de wereld van logistiek. Deze technologie kan de ontwikkeling van SCF versnellen.

EEN VEILIG ONLINE REGISTER
Maar wat verstaan we eigenlijk onder blockchain? De blockchain is een soort openbaar, digitaal grootboek dat een doorlopend groeiende lijst van transacties en eigendom bevat. Die worden niet geregistreerd op een centrale database, maar op een netwerk van computers (nu ongeveer 6.000) die over de hele wereld verspreid zijn. Met de blockchain kunnen gebruikers online gegevens over eigendom veilig uitwisselen. Een controlerende derde partij is niet meer nodig en de kosten zijn marginaal. De betrouwbaarheid van de uitwisseling wordt gegarandeerd door de blockchain. Het online register is, dankzij een zware encryptie op basis van persoonlijke versleuteling, ultiem beveiligd tegen manipulatie en revisie. Hackers krijgen vrijwel geen kans. Dat komt met name door het decentrale en transparante karakter van de blockchain. Er is niet één instantie of bedrijf eigenaar of beheerder; de consensus van de deelnemers is bepalend. Iedere tien minuten worden alle recente transacties binnen een blockchain geverifieerd en opgeslagen; de toevoegingen krijgen een tijdstempel mee zodat gebruikers altijd over een historisch en tegelijk actueel overzicht kunnen beschikken.

MEEDOEN? ALLEEN ALS JE WAARDE TOEVOEGT
Een blockchain-netwerk kan zowel een open als gesloten karakter hebben. In theorie is de open blockchain het meest revolutionair, maar in praktijk zien we vaak dat bedrijven beginnen met private blockchain-diensten, waarbij nieuwe deelnemers zich alleen kunnen aansluiten als de overige deelnemers akkoord gaan. De kracht van de blockchain is dat deze zorgt voor volledige transparantie en ultiem vertrouwen tussen partijen. Er ontstaat geen discussie meer over de waarheid of echtheid van de transacties, iedereen kan op hetzelfde moment over dezelfde informatie beschikken. Tussenschakels – bijvoorbeeld als controlerende derde partijen – worden overbodig. Alleen partijen die werkelijk waarde toevoegen, zullen hun bestaansrecht binnen de keten behouden. De mogelijkheden van blockchaintechnologie worden meer en meer onderkend en er wordt dan ook steeds meer in geïnvesteerd, onder meer door banken. Ook bij TKI Dinalog denken we na over hoe je deze technologie breder kan toepassen in de logistieke sector. TKI Dinalog heeft vorig jaar besloten om te onderzoeken wat de mogelijkheden van blockchain zijn voor de logistieke wereld. Een van de kernvragen is: hoe kunnen we binnen logistieke ketens de processen optimaliseren met behulp van blockchain-technologie? De combinatie van het open – maar veilig – vastleggen van transacties die blockchain biedt, zou kunnen bijdragen aan het volledig transparant maken van logistieke ketens. Dat komt ook door een extra mogelijkheid die de blockchain biedt, het ‘smart contract’, dat vooraf vastgelegde overeenkomsten tussen mensen en organisaties kan uitvoeren, beveiligen en afdwingen. Krijgt de klant geleverd wat is afgesproken, dan vertrouwen de computers in het netwerk de transactie. En dan kan de betaling in principe direct worden afgewikkeld. De overheid werkt aan een aantal proofs of concept waarin men onder meer onderzoekt wat de mogelijkheden hiervan zijn voor paspoortuitgifte. In Groningen is er een project waarbij goedkeuring van transacties via de blockchain loopt, de ‘Stadjerspas’. Dit is een pasje waarmee burgers korting krijgen op diverse activiteiten en producten.

DIGITALE VRACHTBRIEF
Vanuit TKI Dinalog is een consortium van zestien bedrijven betrokken bij een projectvoorstel onder regie van de TU Delft. Doel is om een aantal concrete user cases met betrekking tot blockchaintechnologie in de logistiek te gaan ontwikkelen. Zo wordt er gedacht aan een buy & sell trigger-model waarbij partijen werken met digitale vrachtbrieven naar de bank. Het moment van afleveren is dan de trigger voor de bank om tot uitbetaling over te gaan. Door deze transactie via een blockchain te doen, hebben alle betrokken partijen direct zicht op wat geleverd is, of dat op de juiste wijze is gebeurd, en met de juiste transportdocumenten. Als de bank vervolgens eerder betaalt, zorg je voor een verbetering van het werkkapitaal van de logistieke dienstverlener. Daarnaast wordt er gewerkt aan user cases in de Rotterdamse haven. Daar worden binnenkomende containers nu veelal met papieren vrachtbrieven geregistreerd. Met een digitale vrachtbrief kun je ervoor zorgen dat je qua financiering veel dichter op het proces gaat zitten; met een smartphone of tablet kun je de goederen dan bij levering direct signeren, waarna je een signaal naar de bank stuurt dat de spullen correct zijn geleverd. De benodigde documentatie voor controle sla je gelijk op in een vertrouwde blockchain-omgeving, wat leidt tot een snellere vrijgave van de containers. Ook dat draagt eraan bij dat je de financiering van de containervracht kan vergemakkelijken en versnellen. Door blockchain-elementen in te zetten tijdens het controleproces van containers kun je de doorstroming in de haven dus flink verbeteren. De kans dat een container pakweg drie dagen op de kade staat voor deze gelost wordt, zoals nu geregeld gebeurt, wordt door de inzet van blockchain-technologie een stuk kleiner. Daarmee wordt de supply chain gestroomlijnd, wat uiteindelijk leidt tot een sterkere infrastructuur en een steviger concurrentiepositie voor de Rotterdamse haven.

EEN CONCEPTUEEL LOGISCHE TECHNOLOGIE
De techniek van blockchain-technologie wordt steeds volwassener en wordt over het algemeen beschouwd als conceptueel logisch. De voordelen zijn duidelijk: een afnemer heeft gedurende het logistieke proces van een transactie voortdurend helder waar de bestelde goederen zich bevinden – bijvoorbeeld onderweg in zeecontainers. En zodra je actuele voorraadgegevens kunt delen met de bank, is het makkelijker om voorraad- of inkoopfinanciering te regelen; nu is die voorraadsituatie voor de bank immers vaak een black box. De bv Nederland kan flink profiteren van de blockchain-technologie. Voor de logistieke sector zijn de mogelijkheden talrijk en aantrekkelijk. Studenten moeten al in een vroeg stadium leren hoe met blockchain-technologie om te gaan; de TU Delft is hier bijvoorbeeld al ver mee. Het komt er nu op aan om kennis te delen en verder te verspreiden.

Martijn Siebrand is programmadirecteur Supply Chain Finance bij TKI Dinalog. Daarnaast is hij specialist Transport & Logistiek bij Van Oers Accountancy & Advies.

Deze analyse is gepubliceerd in Management Scope 09 2016.