Boardroom agenda 2009: Trend 4, De teloorgang van het Angelsaksische model
Trend 4: De teloorgang van het Angelsakische model
Het Angelsaksische model, dat afgelopen jaren zijn piek beleefde, heeft (tijdelijk?) afgedaan. De financiële crisis markeert een trendbreuk, zegt Roderick Munsters van APG. "Ik voorzie het herstel van een aantal waarden die we van oudsher hadden, maar die we onder invloed van het kortetermijndenken verloren zijn. We gaan van een kortetermijnoriëntatie, met name gebaseerd op financiële parameters, weer naar een breder perspectief op lange termijn. Governance en duurzaamheid zijn factoren die weer nadrukkelijk van belang worden voor ondernemingen, voor waardecreatie, reputatie en klantprofiel. De oriëntatie verschuift weg van de Verenigde Staten. Dat is niet goed of slecht, het is een trend op lange termijn. Je kunt ertegen vechten, maar ik ben meer van het meebuigen. Mede daarom hebben we in 2007 een kantoor in Hongkong geopend."
Private equity
Aandeelhouderswaarde komt niet meer centraal te staan, de hoogte en samenstelling van beloningen wordt herzien, groei is niet meer oneindig, de balans tussen rendement en risico wordt heroverwogen en vadertje Staat is terug. Aandeelhouderswaarde verdwijnt als zaligmakend baken. Activistische aandeelhouders en private equity zijn naar het tweede plan geschoven. Johan Schaberg schreef er op 3 januari een interessante column over in NRC Handelsblad. "Aandeelhouderswaarde is op zichzelf niet verkeerd als navigatiepunt. Het wordt een probleem als we nergens anders naar kijken. Het is als de vader die alleen maar drie keer per jaar vraagt naar de rapportcijfers van zijn kind en voor de rest geen belangstelling toont. (...) Jarenlang hebben we ons laten misleiden door de fictie dat eigenaarschap hetzelfde is als aandeelhouderschap. Maar een naamloze aandeelhouder in een naamloze vennootschap is geen eigenaar. En het is de afspraak ook niet. Hij heeft een louter financiële aanspraak op het restant van de kasstroom en het vermogen nadat iedereen zijn deel heeft gekregen, plus een aantal sanctiemiddelen voor als dat spaak loopt."
Een variant op dat laatste is wat cultuurgoeroe Fons Trompenaars al jaren roept: het laatste wat aandeelhouders willen, is hun aandelen houden. Volgens onderzoek van Bain & Company is het aantal jaren dat beleggers hun aandelen vasthouden verminderd van gemiddeld acht naar gemiddeld één.
Prestatiebeloningen
Een tweede kenmerk van het Angelsaksische model was het geloof in prestatiebeloningen als sturingsinstrument voor managers. De staat heeft deze beloningen al aan banden gelegd bij de financials waarin zij aandelen heeft genomen. prestatiebeloning is volgens Kees Cools "een gevaarlijk wapen". Hij wijdde er een hoofdstuk aan in zijn boek ‘Controle is goed, vertrouwen nog beter'. Volgens Cools is het probleem van prestatiebeloning dat mensen "te hard gaan lopen in de verkeerde richting. Allerlei dingen die belangrijk zijn maar niet goed meetbaar zijn, vallen buiten de boot. Ze kijken vaak niet naar de lange termijn, niet naar risico's. Dat gold met
name voor de financiële wereld." Volgens beroepscommissaris Henk Breukink was er een te grote druk op het binnenhalen van deals en op scoren op korte termijn. Daar werd op beloond, dus dat gebeurde.
Een derde kenmerk is de focus op ononderbroken groei. Een onderneming die geen ononderbroken groei van kwartaal op kwartaal kon laten zien, werd afgestraft op de beurs. "Hoe kan het zijn dat we met elkaar geloofd hebben dat die groei zo door kon gaan?" vraagt Breukink zich nu af. "Het is lastig om hardop te vragen of dat allemaal wel zo nodig is. Had je dat eerder kunnen constateren? Had je er veel aan kunnen doen? Of was je dan uit de pas gestapt van andere bedrijven en had je je eigen positie ondermijnd?"
Verhouding rendement en risico
Voorts zal de verhouding tussen rendement en risico worden herzien. Zeker in de financiële sector werden nieuwe producten geïntroduceerd met een hoog rendement, waarvan haast niemand het risico nog overzag. De individuele risico's waren misschien nog beheersbaar, maar het systeemrisico niet. "Individuele rationaliteit leidde tot collectieve waanzin", aldus Kees Cools. Breukink: "Iedereen heeft dat onderschat, ik ook." Cools: "Als risico's zich te lang niet voordoen, ziet men ze niet meer. Men denkt dat ze niet meer bestaan of geen betekenis meer hebben. Andere risico's worden onderschat. De weerslag is risicoaversie." We moeten echter ook oppassen dat we niet doorschieten in deze aversie, zo waarschuwt Breukink. "Als we niet oppassen, gaan we ons voorbereiden op de crisis die is geweest."
Meer over de Boardroomagenda 2009:
< Boardroom agenda 2009: Trend 3, Governance wordt strenger
> Boardroom agenda 2009: Trend 5, Moreel leiderschap
Lees ook:
> Toezichthouders in Nederland: de mannen aan het woord
> Topmanagers blind voor kredietcrisis
> De grenzen van corporate governance
> Gros Nederlandse bedrijven overweegt één bestuur
> Accountants in zware tijden