‘Verduurzaming staat niet op zichzelf’

Drie ESG-professionals van Nederlandse private equity-investeerders zijn verrassend positief, blijkt tijdens een rondetafeldiscussie onder leiding van Marc van Voorst tot Voorst, tot voor kort plaatsvervangend directeur van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP). ‘ESG is voor bedrijven een license to operate geworden. Duurzaamheid is steeds meer geïntegreerd in de bedrijfsvoering’, zo klinkt het unaniem. Aan tafel zitten Matthijs Baan, head of ESG van Waterland Private Equity, en Jet Brinkman, manager investor relations en ESG van Holland Capital. Derde deelnemer is Jessica Peters, head of ESG van Argos Wityu, die via Teams aansluit.
Volgens het drietal zal de term ESG op termijn verdwijnen. De thema’s zijn dan zó vanzelfsprekend geworden dat aparte labels overbodig zijn. Ironisch genoeg lijkt de politieke tegenwind uit Amerika die ontwikkeling te versnellen: ‘ESG wordt minder ideologisch en zakelijker.’

Is het haalbaar om Europa’s ambitieuze klimaatdoelen na te streven en tegelijkertijd te concurreren met China en de VS?
Baan: ‘Als je het Draghi-rapport leest, lijkt het antwoord “nee”. Europa is nu al niet concurrerend en we liggen ook niet genoeg op schema met het realiseren van onze duurzaamheidsambities. Wat betreft onze concurrentiepositie: de afgelopen 15 jaar had Europa weliswaar minder welvaartsgroei dan de VS, maar je kunt je afvragen hoe erg dat is. Zó slecht hebben we het nu ook weer niet. En er liggen kansen voor Europa. Juist op het gebied van duurzaamheid kunnen we ons onderscheiden. Toch moeten we realistisch zijn. Er zijn andere thema’s die in Europa – in elk geval in de politiek – meer aandacht krijgen. Denk aan migratie, defensie, en het al dan niet streven naar meer samenwerking en eenheid. Het zou kunnen dat duurzaamheid op bepaalde fronten het onderspit delft. Toch zal het thema nooit van de agenda verdwijnen.’
Brinkman: ‘Het loslaten van Europa’s duurzaamheidsambities is in elk geval geen oplossing. Het is beter om realistische, haalbare doelstellingen te stellen dan helemaal geen doelstellingen. Waarom zouden we niet gefaseerd stappen kunnen zetten op het gebied van duurzaamheid?’
Peters: ‘Om beide ambities waar te maken moet Europa zich richten op thema’s waarop het écht impact kan maken: innovatie, circulariteit en ondernemerschap. De uitvoering zal nooit zonder obstakels verlopen. Maar dat betekent niet dat je de langetermijnvisie moet loslaten. Ook als doelen niet meteen haalbaar zijn, blijft het belangrijk richting te houden.’

Hoe zien jullie de rol van private equity en venture capital in dit krachtenveld?
Peters: ‘Volgens Draghi moet Europa investeren in technologieën van de toekomst. Het private equityen venture capital-model leent zich daar bij uitstek voor: het combineert risicodragend kapitaal met ondernemerschap, een goed netwerk en sectorkennis. Daardoor kunnen private equity en venture capital innovatie vroeg financieren en snel opschalen. De sleutel tot succes ligt in het combineren van private en publieke middelen, zoals EU-fondsen, nationale innovatieprogramma’s en garantiekaders.’
Baan: ‘Tegelijkertijd heeft de sector behoefte aan consistent beleid. Als het overheidsbeleid te veel zwalkt, is het lastiger om investeringsbeslissingen te nemen. Dat geldt ook voor private equity-investeerders met een investeringshorizon van 5 tot 7 jaar. Voor sommige onderdelen van de energietransitie is de koers duidelijk – daar komen investeringen vanzelf op gang. Maar waar die richting ontbreekt, is stabiel beleid cruciaal.’

De Europese Commissie heeft begin dit jaar de drempel voor CSRD-rapportages verhoogd. Hierdoor vallen minder kleine en middelgrote bedrijven onder de verplichting. Wat vinden jullie van deze wijziging?
Baan: ‘Persoonlijk vind ik het zonde. Veel bedrijven waren voorbereid op de CSRD. Ze hadden tijd, geld en capaciteit vrijgemaakt en waren serieus bezig met ESG-data, rapportagestructuren en governance. En nu, doordat de Europese Commissie de drempel flink heeft verhoogd, vallen ze ineens buiten de verplichting. De wijziging werkt ook ontmoedigend: ondernemers zullen in de toekomst mogelijk minder enthousiast reageren op nieuwe regelgeving. Overigens richtten bedrijven zich inhoudelijk al langer op ESG waar en voor zover dat relevant was. De uitdaging zat hem vooral in de uniforme eisen en de uitgebreide manier van rapporteren.’
Peters: ‘Ik vind het een pijnlijk besluit. Wij merken dat bedrijven nu minder energie steken in ESG-data, simpelweg omdat de urgentie is weggevallen. Heel spijtig, want weten regelgeving hielp juist om die discipline erin te krijgen. Nu moeten we er als investeerders zelf hard aan trekken om ESG-inzichten te krijgen – dat wordt niet standaard bijgehouden.’

Wat zou een betere oplossing zijn geweest?
Baan: ‘Wat mij betreft had de Europese Commissie er beter aan gedaan om voor alle CSRD-plichtige bedrijven de regels te vereenvoudigen. Dat had geleid tot minder regeldruk, minder administratief gedoe, maar wél een duidelijke basisverplichting.’
Brinkman: ‘Het was beter geweest als de rapportageverplichting was versoepeld met minder eisen, eenvoudiger formats en meer ruimte voor proportionaliteit. Zo hadden bedrijven eraan kunnen wennen en er geleidelijk in kunnen groeien.’
Peters: ‘Door deze wijziging bestaat het risico dat ESG bij sommige bedrijven van de agenda verdwijnt. Daarmee verliezen we het momentum. ESG moet geleidelijk ingebed raken in hoe we zouden moeten ondernemen. Dat vergt consistent beleid, ook vanuit Europa.’

Wat vinden jullie van de huidige regeldruk?
Brinkman: ‘Die is wat mij betreft hoog. Regelgeving moet zijn doel niet voorbijschieten – het mag niet uitdraaien op louter lijstjes afvinken. Er moet nu wel heel veel documentatie in één keer worden aangeleverd. Wij proberen onze bedrijven uit te leggen waarom ESG belangrijk is: niet alleen omdat het moet, maar ook omdat het loont en kan leiden tot waardecreatie. Het helpt daarbij als bedrijven zich kunnen richten op wat voor hún bedrijfsactiviteiten echt relevant is – wat de wetgeving “materiële thema’s” noemt.’

Beschouwen jullie duurzaamheid als strategisch concurrentievoordeel?
Peters: ‘Absoluut. Duurzaamheid is niet iets dat op zichzelf staat, het is geïntegreerd in hoe we naar waardecreatie kijken. Dat gaat verder dan alleen energiebesparing of CO2-reductie. Het zit in risicomanagement, in toegang tot financiering – denk aan sustainability linked loans, waarbij de rente over de lening afhankelijk is van de ESG-score van de lener – maar ook in hoe bedrijven zich positioneren richting klanten en werknemers.’
Brinkman: ‘Duurzaamheid is niets nieuws. De Verenigde Naties introduceerden het 40 jaar geleden al. De definitie luidde destijds: ‘We moeten voldoen aan de behoeften van vandaag, zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.’ Dat is nog altijd actueel. Het is mooi als bedrijven actief kunnen bijdragen aan duurzaamheid, maar dat is niet voor ieder bedrijf weggelegd. Inzicht in je eigen impact, zoals uitstoot en hoe je dat kunt terugdringen, is wel het minimum.’
Baan: ‘Voor elk bedrijf geldt: geen aandacht voor duurzaamheid betekent dat je achterloopt. Zeker in Noordwest- Europa is het een license to operate geworden – zonder aandacht voor duurzaamheid krijg je geen mensen meer mee, en uiteindelijk ook geen klanten of investeerders. Dat betekent overigens niet dat duurzaamheid altijd een strategisch concurrentievoordeel is. Voor sommige bedrijven kan het dat zijn, bijvoorbeeld als duurzaamheid een kernonderdeel is van hun propositie of als ze actief bijdragen aan de transitie. Maar voor de meeste bedrijven is het een randvoorwaarde: ze moeten voldoen aan de wet- en regelgeving en aan de maatschappelijke normen en waarden, die wij als investeerders ook belangrijk vinden.’

Hoe vertaalt zich dat concreet in jullie investeringsbesluiten?
Baan: ‘Bij ons is ESG inmiddels volledig verweven in het investeringsproces – vanaf het eerste memorandum tot aan de exit. Dat betekent ook dat ons investment team daar verantwoordelijk voor is. Mijn rol als ESG-specialist is steeds meer adviserend. Ik roep vaak dat mijn functie op termijn overbodig zou moeten zijn.’
Peters: ‘Dat herken ik volledig. Ook bij ons is ESG een integraal onderdeel van elke investeringsbeslissing. Ik vergelijk het weleens met andere kernfuncties binnen een organisatie zoals finance of legal: daarover ga je ook niet apart vergaderen.’
Brinkman: ‘We willen dat iedereen binnen het investeringsteam ESG begrijpt en meeneemt in de analyse. Als ESG-team zijn we er om te sparren, te verdiepen en richting te geven, maar nadrukkelijk niet om de kar alleen te trekken. Die verantwoordelijkheid ligt bij het volledige team. Zo komen we bij ondernemers ook geloofwaardiger over als het om ESG gaat. We spreken over kansen, weerbaarheid en waardecreatie – niet alleen over rapportages of regels.’

Welke impact hebben geopolitieke ontwikkelingen zoals oorlogsconflicten, grondstoffenschaarste en toenemende Europese regulering op jullie portefeuilles? En wat merken jullie van de politieke koerswijziging in Amerika? In het eerste kwartaal van 2025 stroomde wereldwijd 8,6 miljard dollar weg uit ESG-fondsen, grotendeels gedreven door de terugkeer van president Trump en zijn afwijzing van klimaat- en sociale agenda’s.
Peters: ‘Van de actuele ontwikkelingen worden we natuurlijk niet heel blij. Toch wil ik het ook positief benaderen. Die uitstroom laat zien dat beleggers gevoelig zijn voor marketingverhalen, terwijl ze behoefte hebben aan rendement en resultaat. Het dwingt ons om investeringen zakelijker te benaderen met focus op risico’s, kansen en langetermijnwaarde. Daarmee wordt ESG minder ideologisch De politieke tegenwind zou je kunnen zien als aanjager naar meer volwassenheid. We worden gedwongen om scherper en concreter te handelen. Dat is niet per se negatief – integendeel, het helpt ESG vooruit.’
Baan: ‘Ik merk dat gesprekken over ESG soms wel iets anders verlopen door de ontwikkelingen in de VS. Sommige bedrijven zeggen: “We trappen misschien maar even iets minder hard op het gaspedaal.” Gelukkig zijn er genoeg bedrijven die de koers voortzetten en duurzaamheid als structurele kernwaarde zien. Als het gaat om thema’s als diversiteit en inclusie is Europa altijd al nuchterder geweest dan Amerika. De polarisatie is minder sterk. Overigens zijn de bedrijven waarin wij investeren vooral nationaal of Europees actief. Daardoor merken we er weinig van. Voor multinationals ligt dat natuurlijk anders.’
Brinkman: ‘Ondernemers gaan nog steeds enthousiast met ESG aan de slag. Wanneer wij het ter sprake brengen, staan bedrijven er meestal positief tegenover. De één is verder dan de ander. Maar er is een wil om stappen te zetten. Om ondernemers te ondersteunen, hadden we onlangs een webinar met ESG-experts. We weten namelijk ook dat de waarde van ESG soms lastig in financiële cijfers is uit te drukken. We droegen concrete voorbeelden aan, zoals dat aandacht voor aspecten van medewerkersbetrokkenheid kan leiden tot een daling van het ziekteverzuim met zo’n 3 procent. Of dat bepaalde duurzaamheidsinspanningen een rentekorting kunnen opleveren. Dergelijke inzichten zijn voor mkb-bedrijven heel relevant.’

Zeggen jullie eigenlijk dat Europa blijft vasthouden aan de duurzame koers ondanks de tegenwind elders in de wereld?
Baan: ‘Zeker, al zie je dat er wat gevoeligheid is ontstaan rondom bepaalde sociale thema’s. Denk aan diversiteit of inclusie – daarover wordt meer gediscussieerd. Bedrijven zullen zich op die thema’s misschien minder expliciet uitspreken. Maar de basis blijft overeind: zorg voor medewerkers, ketenpartners en andere stakeholders blijft belangrijk. Bij Waterland waren we altijd al terughoudend met ESG-retoriek. We laten liever goede resultaten zien. Dat past ook beter bij onze investeerdersrol.’
Peters: ‘Europa zal haar leidende positie op ESG-gebied behouden – daar ben ik van overtuigd. Maar de manier van communiceren zal veranderen. Zoals gezegd zal ESG zakelijker worden benaderd. Beleggers vragen steeds vaker naar wat ESG-inspanningen concreet opleveren. Ook onze eigen investment teams pushen daar vaker op.’
Baan: ‘Wat betreft duurzaamheid en investeren gaat het dus om twee dingen. Ten eerste zullen wij als investeerders altijd blijven zoeken naar waardecreatie. Duurzaamheid speelt daarbij een steeds grotere rol. Het wordt onderdeel van risicomanagement, veerkracht en strategie. Daarnaast blijven we als Europese organisaties vasthouden aan onze kernwaarden met betrekking tot verantwoord investeren, waar duurzaamheid onderdeel van is – ook als de wereld om ons heen verandert.’

Dit interview is gepubliceerd in Management Scope 07 2025.