Wie wendbaar is en samenwerkt, blijft relevant

Executie schiet vaak tekort
Vaak zijn enorme investeringen in technologie nodig om grote transities mogelijk te maken. Organisaties worstelen daarbij allereerst met de vraag welke keuzes ze moeten maken – er zijn immers veel technologieën en IT-oplossingen op de markt. En ook de snel ontwikkelende potentie van artificial intelligence (ai) is enorm. Een tweede uitdaging is hoe ze zichzelf optimaal kunnen organiseren om de enorme investeringen in technologie en IT te laten renderen.
Een belangrijke sleutel ligt in het agile werken: teams die sturen op resultaat. Uitgangspunt is dat medewerkers eigenaarschap tonen en verantwoordelijkheid nemen voor hun deel van het vraagstuk. Omdat zij specialistische kennis hebben, goed weten wat er lokaal speelt, voegen ze veel waarde toe aan het proces.
De wendbaarheid die dit oplevert zorgt ervoor dat innovatie daadwerkelijk tot wasdom komt. Er is vaak geen gebrek aan innovatie binnen organisaties. Alleen blijft het meestal bij goede ideeën en schiet de executie tekort.
Dat vraagt om een ander leiderschap. Leiders in een agile-organisatie hebben geen controlerende, maar een coachende en verbindende rol. Ze formuleren samen doelen en creëren ruimte om te experimenteren en te leren. Leiders moeten keuzes durven maken en zich kunnen richten op concrete resultaten in plaats van op processen. Daarbij is het belangrijk dat leiders zich bewust zijn van de generatieverschillen binnen het team. Jonge mensen zijn inhoudelijk vaak ijzersterk. De uitdaging is om als ervaren leider geen rem te vormen op hun kennis en vernieuwende ideeën. Stel je als senior professional dus open voor hun kennis en reflecteer op je rol als leider.

Over je schaduw heen springen
 Naast wendbaarheid is samenwerking een voorwaarde om een transitie binnen een sector te laten slagen. Bij veel organisaties is de natuurlijke reflex om vraagstukken zelf op te lossen of daarvoor professionals in te huren. Dat is niet altijd de juiste strategie. Het devies is: kijk goed naar wat voor expertise er op de markt beschikbaar is en maak daar gebruik van. Dat is een kwestie van over je eigen schaduw heen springen. Ook vergt het lef om je kwetsbaar op te stellen, de kracht van andere partijen te erkennen en hen het werk te gunnen.
Zo heeft elke partij zijn eigen kennis en ervaring. De één blinkt uit in bijvoorbeeld infrastructuur, een ander heeft weer veel expertise op het gebied van dataplatforms en applicaties. Binnen de energiesector is de afgelopen jaren vooruitgang geboekt. Energiebedrijven, netbeheerders en andere betrokken partijen werken steeds intensiever samen om Nederland vooruit te helpen op het gebied van energievoorziening. Het was jaren geleden nog heel bijzonder dat consumenten zélf hun energieleverancier konden kiezen. Dat is inmiddels de standaard. Die verandering vereiste flinke inspanningen achter de schermen, vooral op het gebied van data-uitwisseling. Systemen moesten zo worden ingericht dat consumenten naadloos konden overstappen zonder dat zij daar iets van merkten. Tegelijkertijd bleven energieleveranciers onderling verantwoordelijk voor een correcte verrekening van gegevens en kosten.
Terwijl het enkele jaren geleden nog ondenkbaar was dat concurrenten samenwerkten, is dat tegenwoordig noodzakelijk en ook leuk. Organisaties bundelen steeds vaker hun kennis en krachten tijdens co-creatiesessies. Daarbij werken klanten, technologiepartners en domeinexperts gezamenlijk aan innovatieve oplossingen voor complexe en urgente vraagstukken.

Maak een vraagstuk behapbaar
Toch blijven de uitvoeringskracht en de focus op resultaat een aandachtspunt. Energiebedrijven vinden het aansturen van grote, complexe programma’s nog weleens lastig. Op verschillende factoren hebben partijen in het ecosysteem geen invloed. Denk aan veranderende wet- en regelgeving, zoals het terugleveren van energie. Ook valt niet snel iets te doen aan de fysieke infrastructuur – het kost veel tijd en geld om extra kabels en leidingen aan te leggen. Wat partijen wél samen kunnen doen, is bijdragen aan slimmere oplossingen: hoe maken we de belasting op het net voorspelbaarder? Een agile werkwijze kan helpen. Het is daarbij belangrijk om een vraagstuk behapbaar te maken, duidelijke kaders te stellen en partners in te schakelen die elkaar aanvullen.
Interessant is dat bijvoorbeeld congestie op een vergelijkbare manier speelt als het gaat om mobiliteit. Zowel op de weg als op het spoor is sprake van fysieke congestie. Ook hier is de vraag: hoe ga je om met je assets? En hoe gebruik je data om die slimmer en efficiënter te beheren? Technologie, sensoren en voorspelmodellen bieden daarin veel mogelijkheden. Ook hiervoor vormen co-creatiesessies een oplossing.
Om te illustreren hoe co-creatie kan leiden tot innovatie in de infrastructuur: tijdens een vijfdaagse High5 Hackathon gingen Rijkswaterstaat, Microsoft, CGI en Esri (een specialist in geografische informatiesystemen) de uitdaging aan om met ai grip te krijgen op de renovatie van honderden bruggen. Veel informatie over deze bruggen zit verspreid over verschillende systemen en documenten. Door samen te werken en te innoveren, ontwikkelden de teams slimme tools die binnen seconden cruciale data uit archieven, documenten en oude tekeningen halen.

Cross-sectorale inspiratie als versneller
Er valt veel te leren van andere sectoren. Succesvolle cases kunnen een grote inspiratiebron zijn en versnelling opleveren. De energiesector kan bijvoorbeeld leren van de hightech manufacturing-industrie als het gaat om de integratie van IT (informatietechnologie), OT (operationele technologie) en cybersecurity. De financiële sector loopt juist weer voorop als het gaat om klantinteractie, datagedreven besluitvorming of workflow-automatisering. Door de juiste partners en best practices uit andere industrieën slim in te zetten, ontstaat er kruisbestuiving. Dit vraagt echter wel om een cultuur van nieuwsgierigheid, durf en innovatie – precies de kernwaarden die agile organisaties kenmerken.

Opschalen met kennis van over de grens
De opgave voor de versnelling van een transitie is vaak zo omvangrijk, dat het niet langer haalbaar is om alleen lokale mensen in te zetten. Daarom is het noodzakelijk dat organisaties steeds vaker over de grens kijken: in verschillende sectoren wordt al langer gebruikgemaakt van expertise uit onder meer Portugal, Polen, Tsjechië en India. Zo kunnen organisaties snel opschalen met hoogwaardige kennis. Of andersom: ze kunnen inkrimpen als de strategie wordt gewijzigd. Ook hiervoor geldt dat wendbaarheid key is: het betekent durven loslaten van traditionele structuren en flexibel omgaan met taal, cultuur en collega’s op afstand.
Bij de (semi)overheid en in de energiesector zijn organisaties hiervoor nog wat huiverig. Maar de schaal en complexiteit van de opgaven dwingen ook hen breder te kijken dan de eigen organisatie of landsgrenzen.

Datasoevereiniteit is actueel thema
Gezien de recente geopolitieke ontwikkelingen is het essentieel de wendbaarheid te vergroten. Veel bedrijven zijn bezig met hun datasoevereiniteit. Waar staat mijn data? Wie heeft er toegang toe? En hoe afhankelijk zijn we van Amerikaanse techreuzen zoals Google, Amazon en Microsoft? Er is nog geen sprake van massale migratie richting andere platformen, maar bedrijven willen wel weten hoe ze zichzelf, de IT-infrastructuur en data kunnen beschermen en hun afhankelijkheid kunnen verkleinen.
De geopolitieke onzekerheid werkt mogelijk ook door in investeringskeuzes. Organisaties moeten besparen op hun operatie om ruimte te maken voor andere investeringen, in bijvoorbeeld ai en cybersecurity.
Kortom, wendbaarheid en samenwerking zijn meer dan ooit nodig. In een tijd waarin veranderingen elkaar exponentieel snel opvolgen, zul je je als organisatie voortdurend moeten aanpassen aan maatschappelijke uitdagingen, nieuwe marktomstandigheden en andere klantbehoeften. Wie wendbaar is, blijft relevant.

Dit essay, door Janine Tjassens, business unit leader Midden- en Noord-Nederland van CGI, een internationaal zakelijk en ICT-dienstverlener, is gepubliceerd in Management Scope 05 2025.