Vopak Topman Eelco Hoekstra: ‘We willen winnen'

U werkt inmiddels alweer lange tijd voor Vopak. Wat maakt het concern aantrekkelijk voor u?
‘Sinds 1995 ben ik werkzaam in de internationale tankopslagindustrie en in 2003 ben ik bij Vopak in dienst getreden. De mensen zijn zeer sociaal naar elkaar toe en er is een groot gevoel van ownership. Er heerst een goede cultuur bij Vopak. Men voelt zich verantwoordelijk voor wat men doet, en is zeer bereid om te leren van elkaar. Maar hoe aardig en sociaal we binnenshuis ook zijn naar elkaar toe, eenmaal buiten willen we wél winnen. We hebben de blik vastberaden naar voren gericht. Die combinatie heb ik altijd erg aantrekkelijk gevonden.’

Vopak bestaat in 2016 vierhonderd jaar en heeft altijd bijzondere prestaties weten neer te zetten. Het bedrijf is bovendien wereldmarktleider in zijn sector. Wat is de sleutel tot succes?
‘Ik denk dat we door de jaren heen goed in staat zijn geweest om de langetermijnontwikkelingen en kansen in het oog te houden. We werpen onze blik voortdurend vooruit, waardoor we een gestage koers kunnen voeren. Daarbij hebben we voor onszelf drie strategische pijlers geformuleerd, waarvan we inmiddels weten dat deze op de lange termijn zorgen voor waardecreatie in onze industrie. De eerste en belangrijkste pijler betreft kapitaalallocatie. We moeten geld investeren in die havens waar veel producten passeren en waar we door alle cycli heen een redelijke omzet kunnen behalen. De helft van ons succes kunnen we toerekenen aan deze beslissing. En als we dan eenmaal op de juiste locatie zitten, is het van doorslaggevend belang om als lokale speler beter te presteren op het gebied van veiligheid, efficiency en effectiviteit dan de concurrent. Dat is de tweede succesfactor. Tot slot is het belangrijk om goede relaties aan te gaan en te onderhouden met partijen en klanten in de industrie, zoals oliemaatschappijen, chemische bedrijven en maatschappelijke organisaties. Ook dat heeft onze aandacht.’

Investeren in de juiste havens en terminals is dus de belangrijkste kritische succesfactor. Hoe weet Vopak welke havens op termijn succesvol zullen zijn?
‘Vroeger waren deze competenties verspreid in de organisaties. Inmiddels hebben we speciaal hiervoor een centrale groep opgericht van key account directors, product directors en analisten die zich hier volledig op focussen. Gezamenlijk zijn er wereldwijd zo’n tweehonderd mensen betrokken bij commercie, business analyses en business development. Ze voeren studies uit, signaleren trends en kijken zorgvuldig naar dat wat er zich in het veld afspeelt. Hierdoor zijn we nu in staat om goed in kaart te brengen hoe en waar de stromen van alle belangrijke productgroepen – zoals ruwe olie, gas, nafta (aardoliedestillaat), chemicaliën, biobrandstoffen en vloeibaar aardgas – zich in de wereld naartoe verplaatsen. Vervolgens werken we verschillende scenario’s uit over bijvoorbeeld de omvang van schaliegas, de opkomst van de Afrikaanse economie en de competitieve positie van de raffinagesector. We kijken dan op welke wijze onze strategie bij elk van deze scenario’s zou kunnen werken.’

Toch zullen zich ook geregeld verrassingen aandienen. Zo was schaliegas zeven jaar geleden nog onbekend, is de kolenprijs tegen de verwachting in inmiddels fors gedaald en zijn gascentrales ineens niet meer rendabel. Hoe gaat Vopak om met dat soort wendingen en onzekerheden?
‘Dat is ook precies de reden dat lineair denken niet meer voldoende is daar waar het gaat om olie en gas. We weten dat de vraag naar energie wereldwijd enorm zal toenemen, maar de vraag is hoe die energie zal worden geleverd. Het aantal substituten voor olie en gas wordt groter en groter. En de black swans zijn ook in onze industrie nu eenmaal niet te voorspellen. Maar een aantal dingen weten we wel zeker. Bijvoorbeeld de wijze waarop het transport over de wereldzeeën zal plaatsvinden. Havens in Houston, Singapore, Rotterdam, Fujairah en Ulsan in Zuid- Korea zullen altijd wel een grote rol blijven spelen. Daarnaast moeten wij vooral de disbalans tussen continenten in de gaten houden. Waar te veel is, moeten producten worden verscheept naar daar waar er te weinig is. Mismatches zijn voor ons zeer interessant.’

Vopak is de grootste partij in de markt van tankterminal operators voor chemie- en olieproducten. Wat zijn uw ambities voor de toekomst?
‘We willen in ieder geval onverminderd doorgaan met wat we doen. En we denken ook nog zeker te kunnen groeien. De wereldpopulatie groeit en daarmee zoals gezegd ook de vraag naar olie en gas. Alle groei-indicatoren staan op groen. De enorme kapitaalintensiteit van deze industrie draagt bovendien alleen maar bij aan die groei. Partijen in onze markt moeten per definitie veel investeren en hierdoor heeft het geen zin om nationaal te denken. Landen moeten dan ook geen raffinaderijen bouwen voor de eigen nationale behoefte, maar moeten hiermee kunnen concurreren over de continenten heen. De hoeveelheid handel tussen de continenten zal hierdoor alleen maar verder toenemen. Met name in China en Noord-Azië. Dit omdat de vraag naar olie en gas juist hier flink zal toenemen. Een van onze uitdagingen is om ons de komende tien tot vijftien jaar in deze regio sterk te positioneren. Om die reden hebben we kort geleden nog een belang genomen in een additionele terminal in ons Chinese terminalnetwerk. Daarnaast willen we investeren in infrastructuren die gas kunnen opslaan, vergassen en verladen. Het vervoer van vloeibaar aardgas zien we wereldwijd toenemen.’

Europa zou zich sterker moeten organiseren als het gaat om de inkoop en verkoop van gas, maar het maken van internationale handelsafspraken is vaak geen sinecure. Gaan die handelsafspraken er komen voor Europa?
‘U raakt een punt dat ons bezighoudt en waar we ons hard voor maken. Veel landen geven aan graag zelfvoorzienend te willen zijn als het gaat om energie. Dat is vreemd en niet zinvol. Op het gebied van voedsel doen we dat al een halve eeuw niet meer. We kunnen beter de krachten bundelen. Alleen dan kunnen overheden wereldwijd kiezen op welke manier ze aan hun energiebehoefte willen voldoen. Maar belastingwetgevingen, douaneregels en nationale regels die gaan over het vermengen van producten, maken internationale afspraken voor dit soort producten erg ingewikkeld. Overal waar wij komen proberen we in dialoog te gaan met overheden om hen ervan te overtuigen dat het wegnemen van belemmeringen zal zorgen voor meer investeringen in hun gas en andere energieproducten. Maar er is nog een lange weg te gaan.’

Hoe belangrijk is duurzaamheid voor Vopak?
‘Zeer belangrijk. We realiseren ons dat we een te kleine partij zijn om de wereldwijde dialoog over welke energiebronnen er nu en in de toekomst moeten worden gebruikt, te beïnvloeden. Koolwaterstoffen, ofwel stoffen die worden gewonnen uit aardgas en aardolie zoals methaan, propaan en butaan zijn duurzamer dan veel andere energiebronnen en daar zullen wij in blijven investeren. Wij willen er vervolgens voor zorgen dat als deze stoffen moeten worden vervoerd, wij dat op de veiligste manier doen die mogelijk is. Veilig voor onze medewerkers op de terminals, maar ook veilig voor omwonenden en het milieu. Dat is om te beginnen een belangrijke bijdrage aan duurzaamheid. Daarnaast willen we dat onze CO2-footprint zo laag mogelijk is.

Welke rol speelt innovatie bij Vopak?
‘Innoveren is voor ons belangrijk als het gaat om veiliger, efficiënter en effectiever maken van onze diensten. Dat wil zeggen: innovaties op het gebied van automatisering, van procescontrole op terminals, het reduceren van schoonmaakkosten, enzovoorts.’

Hoe zorgt u ervoor dat de klanten tevreden zijn en het bedrijf tegelijkertijd zo efficiënt mogelijk opereert?
‘Doordat het een het ander niet uitsluit. Het is ons primaire product om jaarlijks duizenden schepen en tienduizenden trucks zo veilig en efficiënt mogelijk af te handelen. Als we die kwaliteit telkens weer kunnen reproduceren, dan groeit de commerciële beleving van klanten. De servicebeleving van klanten hebben we dan ook niet gedelegeerd naar een afdeling customer service, maar die bevindt zich in de dagelijkse operatie op de stijgers. Letterlijk daar waar de schepen binnenkomen, worden onze diensten geleverd.’

Wat zijn punten van zorg?
‘De regels voor het bouwen van terminals worden steeds verder aangescherpt. Dat is niet zozeer een punt van zorg, maar vraagt wel extra aandacht van ons. Daarnaast is het op z’n minst een uitdaging om, als wij eenmaal hebben gekozen in welke haven we willen investeren, de juiste projectteams bij elkaar te krijgen. Op sommige locaties is de schaal en complexiteit zeer groot. Bovendien moeten we op die locatie sneller en slimmer zijn dan onze concurrenten, en overheden en klanten kunnen overtuigen van de waarde die we kunnen toevoegen in de keten. Dat stelt hoge eisen aan onze mensen.

Sander van Ginkel is managing director strategie van Accenture Nederland.

Het interview met Eelco Hoekstra is gepubliceerd in Management Scope 05 2014.