Venture capital en private equity: onmisbare partners in het versterken van Europa’s concurrentiekracht
Al enige jaren loopt de Europese economie achter op die van de Verenigde Staten en China. De groei van het besteedbare inkomen in Amerika is sinds begin deze eeuw bijna twee keer zo hoog als in Europa. Ook dreigt Europa de slag in de technologiesector te missen. Het gros van de tech-unicorns is Amerikaans. Niet zelden verhuizen Europese techbedrijven naar Silicon Valley. Om die situatie te veranderen, vroeg Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, in 2023 Mario Draghi, oud-topman van de Europese Centrale Bank (ECB) en voormalig premier van Italië, om advies. Half 2024 luidde Draghi’s onheilspellende boodschap dat Europa het tij snel moet keren. Doen we dat niet, dan staat de welvaart van onze kinderen op het spel. Draghi presenteerde een stevig plan om de Europese economie op koers te krijgen: jaarlijks moet Europa 800 miljard euro extra investeren – 5 procent van het bbp – om concurrerend te blijven. Dat is een gigantisch bedrag. Ter vergelijking: deze kapitaalinjectie is vier keer zo groot als het Marshallplan waarmee de Europese economie na de Tweede Wereldoorlog uit het slop werd getrokken.
Draghi definieert drie doelen voor Europa. De innovatiekracht moet omhoog, de focus moet liggen op verduurzaming en op strategische autonomie. Vooral op de eerste twee thema’s richten venture capital en private equity zich al langer. Logisch dus dat de sector een belangrijke bijdrage zal leveren aan het versterken van Europa’s economie. Het Draghi-rapport bevestigt ook dat venture capital en private equity onmisbaar zijn om Europa te laten excelleren op het gebied van innovatie, duurzaamheid en strategische autonomie. Laten we daar wat dieper op inzoomen.
1. Innovatie
Investeren in sterke ecosystemen
Europa heeft behoefte aan krachtige ecosystemen waarbinnen innovatie kan floreren. Het gaat niet alleen om het ontwikkelen van nieuwe technologieën, maar ook om het opschalen van bedrijven die deze technologieën willen vermarkten. Venture capital-partijen zijn een belangrijke partner omdat zij investeren in startups en scale-ups. Deze investeerders gaan risico’s aan die banken niet kunnen financieren omdat deze bedrijven nog onvoldoende kasstroom genereren. Wanneer deze bedrijven succesvol worden en verder willen groeien, zorgen private equity-partijen vervolgens voor het benodigde kapitaal. Maar ze doen meer: met hun kennis helpen ze ondernemingen bij het verder professionaliseren en internationaliseren.
Nederland kent enkele sterke ecosystemen, waarin een nauwe samenwerking bestaat tussen kennisinstellingen, bedrijven, investeerders en overheden. Zo vindt er veel innovatie plaats in de biotech-sector en in life sciences. Ook worden we succesvoller in deeptech-innovatie, bijvoorbeeld in Brainport Eindhoven.
Volgens Draghi moet Europa meer van dergelijke ecosystemen creëren. Daarvoor zijn investeringen nodig én ondersteunende regelgeving. Wetgeving moet innovatie stimuleren in plaats van belemmeren.
2. Verduurzaming
Van compliance naar verdienmodel
Europa moet niet proberen op alle vlakken met China en Amerika te concurreren – dat is onhaalbaar. Europa kan zijn toekomstig verdienvermogen het beste veiligstellen door te investeren in groene groei, decarbonisatie en innovatieve klimaatoplossingen. Juist op het gebied van verduurzaming kunnen we ons onderscheiden en nieuwe markten aanboren.
Dat betekent dat bedrijven verduurzaming niet alleen zien als een wettelijke verplichting. Ze moeten verduurzaming omarmen om hun organisatie toekomstbestendig te maken. Bedrijven kunnen bovendien goed geld verdienen door over te stappen op een nieuw businessmodel.
In onze sector gebeurt dit al langer. Private investeerders helpen bedrijven verduurzamen én duurzame technologieën in de markt te zetten. Beide ambities gaan steeds meer samen, merken we. Zo hebben impact-investeerders altijd als doel gehad te investeren in bedrijven die met innovatieve technologie bijdragen aan bijvoorbeeld klimaatdoelen en daarmee echt een verschil maken.
Private equity-investeerders waren oorspronkelijk vooral gefocust op het voldoen aan ESG-regels. Ze hielpen bedrijven bij het verduurzamen van hun bedrijfsvoering; om de CO2-uitstoot terug te brengen en het autopark te elektrificeren, bijvoorbeeld. Tegenwoordig concentreren private equity-spelers zich tevens op waardecreatie, ze ondersteunen ondernemers bij het identificeren van duurzaamheidsthema’s die belangrijk zijn voor de toekomstbestendigheid van hun bedrijf. Daarvoor stellen ze concrete doelen en acties op. Dit gaat een stap verder dan compliant zijn. Andersom constateren we dat venture capital-investeerders verder kijken dan de potentie van een baanbrekende technologie. Als een bedrijf medicijnen ontwikkelt, denkt een VC-partij tegenwoordig vaker mee over wat er gebeurt met het afval of de toegankelijkheid van het toekomstige medicijn.
Deze ontwikkelingen binnen de sector sluiten naadloos aan bij Draghi’s oproep om verduurzaming te beschouwen als een verdienmodel en niet alleen als een compliancevraagstuk.
3. Strategische autonomie
Investeren in veiligheid
Ingegeven door de actuele geopolitieke ontwikkelingen is strategische autonomie voor Europa van levensbelang, stelt Draghi. Of het nu gaat om de defensie-industrie, om it-beveiliging of essentiële grondstoffen, zoals chips: Europa moet minder afhankelijk worden van andere continenten.
Voor wat betreft opschaling van de defensie-industrie: zowel op nationaal als Europees niveau zijn er miljarden euro’s beschikbaar voor de defensie-industrie. Dit geld gaat niet alleen naar materieel – overheden willen ook investeren in defensieve technologieën. Daarvoor werken overheden momenteel samen met investeerders om kapitaal te mobiliseren voor strategische projecten, en om dit geld op een juiste manier in te zetten. Een Europees initiatief is het NATO Innovation Fund, met 1 miljard euro in kas, om de Europese defense tech te versnellen. In Nederland steekt het ministerie van Defensie 100 miljoen euro in het Security Fund, dat investeert in producten en technologieën die voor zowel civiele als veiligheidsdoeleinden kunnen worden gebruikt. Dit Sec Fund wordt beheerd door de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij. Daarnaast spelen al langer bestaande it-securityfondsen een rol bij financiering van vroege fase-technologieën. Dit soort initiatieven illustreert hoe publiek-private samenwerking kan bijdragen aan de Europese veiligheid en autonomie.
Tot nu toe investeerde onze sector nauwelijks in defensie- gerelateerde technologieën. Dat komt omdat – met name institutionele – beleggers niet wilden beleggen in technologieën voor oorlogsvoering. Lange tijd waren dit harde uitsluitingsclausules. Die visie verandert snel. Door de oorlog in Oekraïne en onzekerheid over de politieke koers van de VS, groeit het besef dat er kapitaal nodig is om onze veiligheid te borgen.
Ook private equity-partijen tonen meer interesse in deze sector. Denk aan de recente overname van Robin Radar Systems, een bedrijf dat is gespecialiseerd in radartechnologieën, door investeringsbedrijf Parcom. Ooit begon het bedrijf als startup, werd groot dankzij de steun van venture capital en is nu een belangrijke speler op het gebied van radartechnologie voor civiele en militaire toepassingen. Het bewijst hoe private equity en venture capital kunnen bijdragen aan strategische autonomie.
Private equity als innovatiemotor
De private equity- en venture capital-sector is al een belangrijke motor achter innovatie in Europa. Jaarlijks wordt er zo’n 130 miljard euro in Europese bedrijven geïnvesteerd. Dat is al substantieel. Toch moet dit bedrag worden opgeschroefd. Om Europa weer concurrerend te krijgen, moet er volgens Draghi’s rapport jaarlijks 800 miljard euro extra worden geïnvesteerd.
Niet alleen overheden en investeerders zullen voor meer kapitaal moeten zorgen. Ook moeten er nieuwe kapitaalstromen worden aangeboord. Zo kunnen institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen, een grotere rol spelen. In Nederland investeerden pensioenfondsen zoals PME en PMT al in techfondsen als Innovation Industries en DeeptechXL. Dat verdient navolging van andere grote spelers. Partijen als Invest-NL kunnen kleinere pensioenfondsen helpen om risico’s te spreiden en effectief te investeren in latere fase-venture capital.
Stimulerende regelgeving
Europa heeft daarnaast behoefte aan eenvoudige en ondersteunende regels. De huidige regeldruk, zoals de eisen rondom duurzaamheidsrapportages, werkt vaak averechts. Het kost bedrijven veel tijd en energie om te voldoen aan de duurzaamheidsverplichtingen. Wet- en regelgeving zou bedrijven juist moeten stimuleren om echte verandering te realiseren met hun duurzaamheidsambities. Zo zouden bedrijven meer ruimte moeten krijgen doelen om te stellen die van strategisch belang zijn.
Daarnaast is het essentieel haast te maken met verdere harmonisering van de interne kapitaalmarkt van Europa. Vrij verkeer van kapitaal moet net zo vanzelfsprekend worden als het vrije verkeer van goederen, diensten en personen. Dit betekent dat fondsen eenvoudig over de grens geld moeten kunnen ophalen en investeren, zonder last te hebben van nationale belemmeringen.
Hoog tijd om te handelen
Voor Europa en Nederland is het ‘uur U’ aangebroken. Willen we onze concurrentiepositie behouden en onze welvaart op peil houden, dan moeten we nú handelen. De Europese Commissie erkent dit, het versterken van de Europese economie staat bovenaan de agenda. Dat private equity en venture capital-investeerders hierbij een belangrijke rol kunnen spelen, wordt steeds breder erkend. Als NVP zullen we de komende maanden met concrete voorbeelden laten zien hoe private equity en venture capital onmisbare partners zijn in het versterken van Europa’s concurrentiekracht. De vraag is niet óf Europa moet investeren in zijn toekomst, maar hoe we het kapitaal bij elkaar krijgen en zo effectief mogelijk inzetten.
Dit essay, door Tjarda Molenaar, directeur van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP), en Mashid Mojabi, beleidsmedewerker tax, legal & regulatory van de NVP, was gepubliceerd in Management Scope 03 2025.