Next50 Commissarissen: zij zijn onderweg naar het centrum van de macht

Niet meer piep
Allereerst valt op dat de gemiddelde leeftijd in de Next50 – zoals we de lijst aanstormende topcommissarissen noemen – lager ligt dan in de Top-100. Hoewel de lijsten niet helemaal te vergelijken zijn, geeft het leeftijdsverschil wel een indicatie. De aanstormende toezichthouder is gemiddeld bijna 55 jaar, terwijl de zittende toptoezichthouders gemiddeld 62 jaar zijn. Een verschil van zo’n zeven jaar dus. De Next-commissaris is dus jonger (vooral de vrouwen), maar ook weer niet zoveel jonger.
Nextgen mag je hem of haar dan ook niet noemen, want voor een nieuwe generatie zou er sprake moeten zijn van minstens 15 jaar leeftijdsverschil. Het is ook niet zo vreemd dat de Next-commissaris niet meer piepjong is, want hij of zij is vaak een ervaren bestuurder en commissaris die de top van het bedrijfsleven heeft bereikt. De volgende stap is doorstoten naar de top van het commissariaat door meer of zwaardere posities in de portefeuille, maar die horde blijkt soms lastig te nemen. Door de opkomst van commissarissen die langer actief blijven in hun toezichtbaan en op hoge leeftijd nog op nieuwe posities worden benoemd, lijken verjonging en doorstroom in de Top-100 te stagneren. Er komen dus minder topcommissariaten vrij voor de laag eronder.

Veertigers
De lijst bevat negen veertigers. De jongste commissaris in de Next50 is Han Sikkens (1978, nr. 41), hoofd Europa bij private equity-investeerder Summit Partners en commissaris bij veel deelnemingen, waaronder het beursgenoteerde Flow Traders. Deze toezichtfuncties vloeien direct voort uit zijn hoofdfunctie: een mooie manier om bij veel bedrijven in de keuken te kijken, ervaring op te doen als commissaris en een sterk netwerk op te bouwen. Allemaal zaken die later goed van pas kunnen komen voor het opbouwen van een eigen portefeuille. Vier andere jonge commissarissen op de lijst zijn vrouwen, allemaal uit de financiële hoek – vaak de snelste route naar raad van bestuur (rvb) en raad van commissarissen (rvc): drie cfo’s en één registercontroller. Zo is de Vlaamse Leen Geirnaerdt (nr. 21), cfo van uitzendconcern Recruit Global Staffing (het voormalige USG People), commissaris bij onder meer vastgoedbelegger Wereldhave. Carmen Velthuis (nr. 33), cfo van telecombedrijf Vodafone Nederland, houdt toezicht bij netbeheerder Enexis). Rianne Jans (nr. 44), cfo van Eindhoven Airport, is commissaris bij logistiek dienstverlener CB (het Centraal Boekhuis) en ingenieursbedrijf Oranjewoud. De laatste van dit kwartet is Sandra Addink-Berendsen (nr. 8), melkveehouder: naast 130 koeien heeft ze twee commissariaten, bij FrieslandCampina en ForFarmers, waar ze vicevoorzitter is.

Weinig vrouwelijke ‘beroeps’
Bovenstaande vrouwen bekleden commissariaten naast hun hoofdfunctie. De lijst telt in totaal 22 vrouwen, dus ruwweg de helft. De vijver voor aanstaande vrouwelijke topcommissarissen is dus goed gevuld. De hoogste vrouw in de Next50 is Carla Mahieu (nr. 3), chro bij verzekeraar Aegon en commissaris bij telecombedrijf VodafoneZiggo en bouwer BAM. Daarmee is ze een boegbeeld voor de andere vrouwen op de lijst. Ook zij zijn voor het merendeel namelijk nog actief als bestuurder: van de 22 vrouwen zijn er slechts 8 beroepscommissaris, circa een derde dus. Bij de mannen zijn de verhoudingen precies omgedraaid: maar liefst 18 beroepscommissarissen op 28 mannen, zo’n twee derde dus.
Dat patroon zien we terug in de top-10 van de Next50: die bevat geen enkele nog actieve mannelijke bestuurder (waarbij we HAL-ceo Melchert Groot en zijn commissariaten bij bedrijven waarin wordt geïnvesteerd even niet meerekenen). De lijst wordt aangevoerd door Ron Teerlink (ex-ABN AMRO/RBS en nu onder meer president-commissaris van Rabobank). Op nr. 4 vinden we Jurgen Stegmann (de oud-cfo van vermogensbeheerder Robeco houdt nu toezicht bij onder meer ABN AMRO) en op nr. 6 Manfred Schepers (ex-cfo van de European Bank for Reconstruction and Development, nu toezichthouder bij onder meer vermogensbeheerder Van Lanschot Kempen). Alle drie zijn ze afkomstig uit de financiële sector en ook als toezichthouder voornamelijk actief bij banken. Alle drie lijken ze ook nog ruimte te hebben voor andere topcommissariaten in hun portefeuille. Teerlink heeft als chair van Rabobank de handen waarschijnlijk voorlopig even vol, maar Stegmann bijvoorbeeld heeft naast zijn commissariaat bij ABN AMRO alleen nog toezichtfuncties bij projectontwikkelaar Janssen de Jong en woningcorporatie Woonstad Rotterdam. Er zijn dus nog twee punten te vergeven.

Financials en advocaten
In de hele Next50 staan maar liefst negen commissarissen ex-bestuurders afkomstig uit de financiële sector: het weerspiegelt de crisis van het afgelopen decennium bij de financials, die de loopbaan van sommige bankiers voortijdig afsneed. In dat gezelschap bevindt zich maar één vrouw: Bernadette Langius (nr. 28, ex- ABN AMRO). Overigens hebben ook zes vrouwen in de Next50 een gemeenschappelijke herkomst: ze combineren hun toezichtfuncties met de advocatuur. Zo voegde CMS-partner Martika Jonk (nr. 7) vorig jaar een commissariaat bij bouwbedrijf Heijmans toe aan een toezichtfunctie bij Gasunie. Frederieke Leeflang (nr. 10), tot vorig jaar partner bij Dentons Boekel (waaraan ze nog wel als adviseur is verbonden), kreeg vorig jaar een commissariaat bij Eneco, maar ze moet er ook weer één wegstrepen uit haar portefeuille: bij ABN AMRO. Ze stapt er komend voorjaar vervroegd op om plaats te maken voor onder meer Michiel Lap (nr. 14), omdat president-commissaris Tom de Swaan meer bancaire ervaring wil binnenhalen. Leeflang werd vorig jaar ook toezichthouder bij ziekenhuis Tergooi, maar om de top van het toezicht te bereiken zijn meer en zwaardere posities nodig. Wellicht volgen die binnenkort?

De prepensioen-commissaris
Terug naar de mannen in de Next50: de meeste zijn dus vooral letterlijk non-executive: niet langer actief als bestuurder. Dat geldt ook voor de meeste heren in de Top-100, maar die zijn vaak net met pensioen en aan hun tweede corporate leven als toezichthouder begonnen. Op de Next50-lijst zijn de mannen gemiddeld 56,7 jaar oud, best jong om afscheid te nemen van een bestuurlijke carrière en commissariaten te gaan verzamelen. We stuiten hier dus op de prepensioen-commissaris. Voorheen leek de keuze voor een bestaan als beroepscommissaris op jongere leeftijd vooral een vluchtweg voor vrouwen die gestrand waren in hun bestuurlijke carrière, of teleurgesteld waren in de cultuur aan de top. Mannen weten die vluchtweg echter kennelijk ook steeds vaker te vinden. Het is natuurlijk ook mogelijk dat mannen inmiddels, net als vrouwen, de status van de c-suite durven op te geven voor het minder hectische bestaan van beroepstoezichthouder. In die zin zou je van taboedoorbreking kunnen spreken. Het voordeel is dat hun ervaring eerder beschikbaar komt voor meerdere bedrijven, al ligt het gevaar van snel achterhaalde kennis en een opdrogend netwerk altijd op de loer bij commissarissen die niet langer actief zijn als bestuurder.

Ruimte in de portefeuille
Bestuurders mogen volgens de Wet bestuur en toezicht slechts twee commissariaten naast hun hoofdfunctie bekleden (bij grote rechtspersonen). De meeste actieve commissarissen van de Next50 hebben die ruimte al benut. Ze kunnen dus alleen doorstromen naar de Top-100 als ze zwaardere commissariaten dan de twee huidige aanvaarden, of overstappen naar het beroepscommissariaat en hun portefeuille upgraden naar vijf punten (waarbij voorzitterschappen dubbel tellen).
Gemiddeld bekleden de commissarissen op de Next50 2,9 toezichtfuncties. Dat aantal wordt weliswaar gedrukt door het maximum van twee toezichtfuncties voor bestuurders. Ook als daarvoor wordt gecorrigeerd, blijkt de nieuwe lichting commissarissen echter nog aardig wat ruimte in de portefeuilles te hebben en dan vooral de beroepscommissarissen (en dus de mannen). Die ruimte zal vooral gevuld moeten worden door uitbreiding van de portefeuille. Het merendeel van de huidig beklede commissariaten in de Next50 is namelijk pas in de afgelopen drie jaar aanvaard en bevindt zich dus in de eerste termijn. Uitgaande van herbenoeming voor een tweede termijn, vormen die posities voorlopig dus nog een constante factor in de portefeuille. Wie wil promoveren naar de Top-100, moet dus meer en zwaardere commissariaten accepteren. Tijd voor strategisch portefeuillebeheer.

Gepubliceerd in Management Scope 03 2019

Verantwoording
Een commissaris komt in aanmerking als hij of zij een of meer functies als commissaris of bestuurder bekleedt bij de belangrijkste ondernemingen van Nederland. Hieronder verstaan wij de bedrijven die genoteerd staan aan de AEX-, AMX (MidCap)- of AScX (Small- Cap)-index en niet-beursgenoteerde bedrijven met een eigen vermogen van meer dan 500 miljoen euro. Anders dan bij de Top-100 Commissarissen gaat het niet alleen om de punten, maar is ook gekeken naar de timing van de commissariaten: commissarissen moeten aan het opbouwen zijn, niet aan het afbouwen. Uit het universum van commissarissen bij de genoemde bedrijven zijn commissarissen geselecteerd die daarbij nog een bestuursfunctie hebben of die tot voor kort nog hadden. Ook moesten de kandidaten nieuwe commissariaten hebben geaccepteerd in de laatste drie jaar.

Puntenverdeling
De commissarissen krijgen punten toebedeeld op basis van de hoogte van het eigen vermogen van de ondernemingen waar zij een functie hebben. Toezichthoudende functies bij deze ondernemingen wegen zwaarder mee dan uitvoerende functies. Daarnaast krijgen de commissarissen punten voor voorzitterschappen van raden van commissarissen, chairmanposities van boards of directors en voorzitterschappen van audit-, remuneratie- en nominatiecommissies. Tenslotte worden punten toebedeeld voor toezichthoudende functies bij de grote buitenlandse bedrijven, universiteiten, hogescholen, ziekenhuizen en overige grote ondernemingen.