Digitalisering van de zorg
In de zorgsector kantelen businessmodellen steeds sneller. Begin dit jaar maakte webwarenhuis Amazon bekend samen met Berkshire Hathaway (het investeringsvehikel van belegger Warren Buffett) en bank J.P. Morgan een onafhankelijk zorgbedrijf te starten. Dit zorgbedrijf gebruikt technologie om zorg goedkoper en simpeler te maken. In de eerste fase richten de drie zich op de eigen medewerkers (dat zijn er samen bijna een miljoen), maar het plan is de zorgdiensten op termijn ook aan anderen aan te bieden. Wie had dat een paar jaar geleden gedacht? Dit voorbeeld past in een trend: door de veelheid aan technologische innovaties en kansrijke ontwikkelingen melden zich nieuwe, vaak krachtige spelers op de zorgmarkt. Daarnaast staan zorginstellingen aan de vooravond van een aantal fundamentele digitale veranderingen – denk aan de opkomst van digitale scanners voor medische toepassingen en van elektronische, digitale patiëntendossiers. Om deze veranderingen ook daadwerkelijk verbeteringen te laten worden, is het van belang dat de zorgsector samenwerkingsvormen weet te vinden die zorgvuldig aansluiten op de digitale ontwikkelingen en op de organisaties die deze innovaties op de markt brengen.
Preventie kan nog beter
Veel nieuwe, digitale zorgtoepassingen zijn gericht op het aloude adagium ‘voorkomen is beter dan genezen’. Die toepassingen zijn niet alleen bedrijfsmatig, maar ook op het individu toegesneden. Denk aan producten als apps ter bevordering van gezondheid en welzijn, zoals hardloop- apps, die op een interactieve manier een gezonde levensstijl stimuleren. Of aan de huidmonitor-app, waarmee je een verdacht plekje op je huid fotografeert en de foto naar je huisarts verstuurt.
De volgende stap: via sociale media zoals Snapchat, Facebook, LinkedIn en Instagram is inmiddels een nauwkeurig en omvangrijk ‘gezondheidsprofiel’ samen te stellen van individuen, steden, landen of bepaalde bevolkingsgroepen. Dat is een goudmijn aan informatie, die ingezet kan worden voor het algemeen belang – er zijn echter nog weinig overkoepelende initiatieven of partijen die ‘eigenaar’ zijn van dit onderwerp.
Zonde, want via ogenschijnlijk eenvoudige digitale toepassingen is een data-inventarisatie mogelijk die uitermate relevant kan zijn op tal van gebieden in de zorg. Deze informatie zou ingezet kunnen worden voor verbeteringen van de zorg. Op dit moment gebeurt dit nog niet op een gecoördineerde manier – de vraag is daarom wie de handschoen oppakt.
Wat er al goed gaat
Tegenwoordig kunnen we ons online heel goed informeren over medische kwesties. Het gevolg van zelfdiagnoses is dat de patiënt mondiger en beter geïnformeerd naar de huisarts gaat en daar grotere druk creëert om doorverwezen te worden.
Ook binnen ziekenhuizen zijn zorgprocessen aan ingrijpende veranderingen onderhevig. Denk aan de mogelijkheden van verbeterde elektronische patiëntendossiers en gedigitaliseerde diagnostische systemen zoals MRI, CT, röntgen en ultrasound. Het versturen van digitale opnames is sterk verbeterd en maakt afhandeling van diagnoses op andere of meerdere plekken in de wereld mogelijk.
Uitwisseling van (realtime) data en beelden biedt radiologen en medisch specialisten betere mogelijkheden voor afstemming met collega’s. Chirurgen worden tijdens operaties ondersteund door robots, die precisiewerk en standaardhandelingen kunnen overnemen.
Ook voor de nazorg en zorg tussen behandelingen door zijn er tal van (digitale) mogelijkheden die het zorgproces ondersteunen en verbeteren. De patiënt vindt het prettig als hij eerder uit het ziekenhuis ontslagen kan worden, omdat hij in toenemende mate kan beschikken over mogelijkheden voor telemonitoring: zo krijgen mensen met hartfalen of met een pacemaker meetapparatuur in huis, waarmee de arts hun gezondheid op afstand in de gaten kan houden. Patiënten hoeven zo minder vaak naar het ziekenhuis.
Focus
Digitalisering grijpt in op alle mogelijke processen binnen een organisatie. Daarom is het cruciaal dat er centrale aansturing en coördinatie is waar het gaat om digitale ontwikkelingen. Het is dan ook logisch dat veel bedrijven hiervoor een chief digital officer (cdo) hebben aangesteld, of een afdeling die zich richt op digitale ontwikkelingen. In de zorg zien we dit nog weinig – maar is er alle reden om dit op te pakken. Digitalisering floreert bij naadloze, interne samenwerking. Hoe stugger de interne silo’s zich ten opzichte van elkaar opstellen, des te meer digitalisering wordt afgeremd.
De mogelijkheden van digitale technologie, zoals artificial intelligence en Big Data, zijn eindeloos, met als grootste risico dat men daardoor de focus op de klant – in dit geval de patiënt – uit het oog verliest. Bij iedere nieuwe digitale dienst of oplossing moet de vraag zijn: wat schieten onze patiënten hiermee op? Juist omdat er tegenwoordig zo ontzettend veel digitale oplossingsrichtingen zijn, zal iedere organisatie in de zorgketen moeten focussen. Wie niet kiest, eindigt – zoals managementgoeroe Michael Porter al zei – ‘stuck in the middle’.
Focussen in het digitale domein houdt de zaken behapbaar en maakt het makkelijker om kapitaalkrachtige nieuwe toetreders, zoals Amazon, het hoofd te bieden. Naast het hanteren van een portfoliobenadering biedt ook het samenwerken in ecosystemen met andere zorgorganisaties (‘samen sterk’) de nodige digitale kansen.
Kwaliteit versus kosten
Het grootste dilemma in de zorg is misschien de klassieke afweging tussen de kosten en de kwaliteit van de zorg. Digitalisering kan de zorgkwaliteit flink verbeteren, maar is nooit gratis. Daarom moet iedere digitale investering uiteindelijk worden afgewogen vanuit het oogpunt en belang van de patiënt: zorgt deze investering voor toegevoegde waarde?
Last but not least, de menselijke factor is uiteindelijk van doorslaggevend belang. Dat geldt voor de bouwer van een zorgapp, voor de chirurg die met een robot een patiënt opereert, maar vooral in het contact tussen de zorgverlener (huisarts, verpleegkundige, chirurg, et cetera) en de patiënt. Medische beoordeling en persoonlijk contact blijven altijd de kern in ieder zorgproces, waarbij digitalisering kan zorgen voor extra ondersteuning en nauwkeurigheid.
Er is veel mogelijk als data effectief en op grote schaal ingezet worden voor de zorg en het algemeen belang. Helaas is er nog altijd een gebrek aan grootschalige coördinatie en samenwerking om digitalisering daadwerkelijk optimaal in te zetten en toe te passen.
Het is tijd dat de (high) tech- en software- industrie samen met de zorgsector die handschoen oppakken, om zo een veel fundamentelere samenwerking tot stand gaan brengen. Die wens brengt wel een gewetensvraag met zich mee. De doelstellingen van de zorgsector staan op gespannen voet met de belangen van commerciële partijen. Als data het nieuwe goud zijn, hoe zorgen we er dan voor dat dit goud ten goede komt aan de patiënten?
Tekst door Stef Oud, partner bij A.T. Kearney en digital transformation leader. Oud interviewt en schrijft voor Management Scope over nieuwe businessmodellen en organisaties in transitie. Gepubliceerd in Management Scope 04 2018.