Crisis belemmert doorstroming

De positie van bestuurders in het bedrijfsleven leek een speelbal te zijn van de luimen van aandeelhouders. In 2008 verdwenen ook nog eens bijna alle bestuursvoorzitters van de grote financials. Het opmerkelijkste resultaat van dit onderzoek is echter dat het percentage vroegtijdig vertrekkende CEO’s in geen jaren zo laag is geweest. Ondanks alle topmannen die bij banken en verzekeraars het veld moesten ruimen is van de CEO’s in 2008 maar zo’n 60 procent vroegtijdig vertrokken. Het laagste percentage in tijden.

Draaideur
Even terug naar de financials, waar de draaideur niet stil stond. Voor het beeld noemen we er een aantal op. Bij Fortis verslijten ze er drie in één jaar tijd: Jean-Paul Votron, Herman Verwilst en Filip Dierckx. Cor van den Bos vertrok bij Reaal Verzekeringen, Michael Enthoven bij NIBC, Marc van der Ploeg bij RVS, Frank Elion bij Ohra, Marco Keim bij Zwitserleven en Tjalling Halbertsma bij Rabo Bouwfonds. Dan zijn er ook nog Rolf Hof bij Achmea Bank, zijn baas Maarten Dijkshoorn bij Eureko, Ludo Wijngaarden bij Nationale-Nederlanden en Pim Vermeulen bij Bank Nederlandse Gemeenten. Dan is er ook nog Fon Koemans bij de Nederlandsche Waterschapsbank, alleen ging hij wél met pensioen. De bestuursvoorzitter van ABN Amro, de Brit Mark Fisher, haalt de statistieken overhoop door zelfs twee ontslagbrieven in zijn postvakje te krijgen. De eerste rept over een gedwongen ontslag, in de tweede houdt hij toch maar de eer aan zichzelf. Hij neemt eerder ontslag om hoofd IT bij Lloyds TSB te worden.

Stoelendans
Maar buiten de financiële wereld is het dus een stuk rustiger. De eerder genoemde stoelendans kan er niet voor zorgen dat het uiteindelijke percentage voortijdige vertrekkers juist bijzonder laag staat. Het langjarig gemiddelde, gemeten over twintig jaar, ligt op 69 procent. In 2007 vertrok zelfs nog 74 procent vroegtijdig. We moeten helemaal terug naar 1995 voor een vergelijkbaar percentage van vroegtijdig opstappen an bestuursvoorzitters. Toen speelde mee dat de effectenbeurs net aan een opmars was begonnen na de krach van 1987. In 2008 zitten we weer midden in zo’n beurskrach. Maar het lijkt erop dat kleine fouten in het nadeel, maar kolossale problemen juist in het voordeel van de topmanagers werken. Per slot van rekening hoeft ook Wouter Bos niet zijn ministeriële verantwoordelijkheid te nemen voor de problemen.

Omvallende bestuurders
Paradoxaal genoeg houdt de grote crisis bestuurders juist op het pluche. Medebestuurders van de ondernemingen moeten weer iets vaker het veld ruimen. Zij lijden juist meer onder de crisis. In 2008 moet 65 procent van de collega’s van de CEO vroegtijdig opstappen. Maar het percentage vroegtijdig vertrekkende medebestuurders staat nog altijd 5 procent onder het langjarig gemiddelde. Fortis scoort niet toevallig het hoogst met 11 wisselende bestuurders. Op de tweede plaats staat ABN Amro met 7 mutaties, al was de bank in 2007 nog koploper op het gebied van omvallende bestuurders. Bij SNS Reaal zijn er eveneens 7 mutaties in de raad van bestuur. Maar die lijken slechts zijdelings met de crisis van doen te hebben. Soms profiteren zij juist van de gevallen banken. Zo versterkte Hessel Dikkers de gelederen, hij kwam van ABN Amro Nederland. Ference Lamp werkte eerder voor Lehman Brothers Benelux, maar verdient nu eveneens zijn salaris bij de bank-verzekeraar. Een crisis geeft soms ook nieuwe kansen.

Afscheid grote namen
In het afgelopen jaar is er sprake van een groot verloop. Veel bestuurders vertrekken, veel nieuwelingen stoten voor het eerst door naar de hoogste regionen. Het grote aantal vertrekkende en aantredende bestuurders wekt in eerste instantie de indruk dat het goed mis is in de bestuurskamers. Zowel het aantal vertrekkende als het aantal aantredende bestuurders is met zo’n 15 procent gestegen. Bij de CEO’s zijn de aantallen zelfs met bijna 50 procent toegenomen. Alleen in 1999 was het aantal ook zo groot. Het hoge aantal van toen ging echter gepaard met een laag percentage vroegtijdig vertrekkende bestuurders en viel daarmee toch onder het langjarig gemiddelde van 70 procent.

Allerhoogste top
In dit geval wijst de rook dus niet op vuur, er is niets aan de hand met de grote hoeveelheden vertrekkende toplieden. Maar het wijst, net als in 1999, op een generatie topmanagers die achter de geraniums verdwijnt. En als we naar de namen kijken zijn het niet de minsten die hun vertrek aankondigen in 2008. Zij behoren soms tot de allerhoogste top: Jeroen van der Veer van Shell, Bert Heemskerk van de Rabobank, Hans Huis in ’t Veld van TNO en Herman Hazewinkel van VolkerWessels. Gerlach Cerfontaine houdt het voor gezien bij Schiphol, Patrick Cescau gaat weg bij Unilever, Rob van Gelder bij Heijmans, Dick van Well bij Dura Vermeer, Ad Huysmans bij Welzorg en Herman Verwilst bij Fortis. Maar dit zijn allemaal ook tussenpausen, in afwachting van een jonge prins op het witte paard. Want de wat jongere bestuurders staan ook niet helemaal aan de zijlijn. De jongste Nederlander die in 2008 benoemd wordt is Serge van der Hooft, die plaatsneemt in de board van een multinational. Hij doet dit op zijn dertigste. Maar dat is bij de Duitse onderneming Beate Uhse, leverancier van aan seks gerelateerde producten met een belangrijke grote Nederlandse divisie.

Familieband
Over het algemeen zijn de meeste jongste bestuurders familie van de grootaandeelhouder. Zo treedt Pieter van de Leegte op zevenendertig jarige leeftijd aan in de directie van VDL. Maar als er geen familieband is dan kan een achtergrond als CFO de doorslaggevende reden zijn. Door een groot tekort aan financiële bestuurders is dit een pré om snel carrière te maken, want er is sprake van een groot tekort. Nog in de dertig komen ze al in de raad van bestuur, zoals Wito Kuytenhoven bij TCN, Ference lamp bij SNS Reaal en Jaap Vessies bij Agrifirm.

Jonge bestuurders
In sommige gevallen kunnen jonge bestuurders er ook al jong de brui aan geven. Zo vertrekt Kalo Bagijn al op 36-jarige leeftijd al bij Binckbank. Hij is dan wel weer de ondernemende oprichter en vindt dat zijn bedrijf inmiddels véél te groot is geworden voor hem. Elk voordeel heeft zijn nadeel. Verder verlaat Alexander Ribbink op 44-jarige leeftijd zijn TomTom. En voor sommige jonge bestuurders gaat de carrière niet snel genoeg. Marco Keim verruilt op zijn 45ste in één jaar tijd zowel de bestuurszetel van Zwitserleven én die van Reaal voor de voorzittershamer van Aegon Nederland. En Aart Voets neemt op diezelfde jonge leeftijd afscheid bij Sligro als neefje Koen zijn oom Abel Slippens opvolgt.