Energieprobleem? Twee Shell scenarios voor het energievraagstuk
Voor het vinden van een oplossing voor de wereldwijde energievraagstukken is het in de eerste plaats van belang om de feiten op een rij te hebben. Er zijn drie kernpunten waar onze wereld de komende jaren mee te maken krijgt:
Energieprobleem 1. De vraag naar fossiele brandstoffen neemt sterk toe.
Opkomende economieën als India en China gaan meer en meer produceren en consumeren waardoor de vraag naar olie, gas en kolen sterk zal toenemen. Daarnaast groeit de wereldbevolking nog steeds fors. Sinds 1950 is deze maar liefst ruimschoots verdubbeld en naar verwachting groeit hij tot 2050 met nog eens veertig procent. Ook dit gaat in de toekomst zorgen voor meer druk op de energievoorziening.
Energieprobleem 2. We worden meer en meer afhankelijk van alternatieve brandstoffen.
Goedkoop winbare aardolie wordt steeds schaarser. De grote, makkelijk exploiteerbare olievelden in de niet-OPEC-landen kunnen de groeiende vraag niet meer bijbenen en OPEC zal meer moeten gaan bijdragen. Voeg dit bij de wereldwijd stijgende vraag naar brandstoffen en we moeten ons af gaan vragen wanneer het moment komt dat er onvoldoende makkelijk winbare olie is om in die vraag te voorzien.
Dat betekent dat we dan meer aangewezen zijn op diepere, kleinere bronnen verder weg, of onconventionele bronnen zoals de bewerkelijke teerzanden uit Canada. Olie wordt dus relatief schaarser en duurder. Met de hoeveelheid gas is het beter gesteld. Momenteel is er naar schatting nog ruim voldoende om de komende decennia sterk door te groeien. Volgens het internationale energie agentschap in Parijs is er, uitgaande van de huidige productieniveaus, nog voor zo'n 250 jaar gas. Maar gas alleen is niet voldoende om in de vraag naar energie te voorzien. Bovendien zijn niet alle fossiele brandstoffen op de wereld toegankelijk voor de vrije markt. Ze worden vaak beheerd door nationale oliemaatschappijen die gehouden zijn aan een nationaal politiek beleid. Dit alles betekent dat we hoe dan ook vroeger of later moeten inzetten op duurzame energie.
Energieprobleem 3. De klimaatspanningen nemen toe.
De concentratie CO2 in de lucht is nu al zo'n dertig procent hoger dan het gemiddelde van de afgelopen 800.000 jaar. Dat betekent dat we ons op onbekend terrein begeven. Als deze stijging doorzet warmt de aarde verder op en velen vrezen dat een wereldwijde natuurramp hiervan het gevolg zou zijn.
Investeren in alternatieve brandstoffen
Met deze gegevens in het achterhoofd moeten we met elkaar een balans opmaken. Waarom extra risico's nemen als er technische oplossingen voorhanden zijn om minder CO2 uit te stoten? Dat betekent dat we moeten investeren in alternatieve brandstoffen, zoals wind, zonne-energie en biobrandstoffen voor transport of elektriciteitsopwekking. We moeten gaan werken met energiesystemen die een lagere carbon footprint hebben. Om dat te kunnen bereiken zullen we de komende tien tot twintig jaar vreemd genoeg meer fossiele brandstoffen moeten produceren. Dat klinkt tegenstrijdig. De ontwikkeling van economieën staat echter niet stil, en we hebben alle beschikbare energievoorzieningen nodig om het systeem draaiende te houden - met name omdat er anders geen geld is om te investeren in duurzame energie.
Technologiediffusie
Bovendien hebben we te maken met de eerste ‘wet' van de technologiediffusie. Deze stelt dat wanneer een nieuwe technologie zijn plaats wil vinden in de markt, dit hoe dan ook veel tijd gaat kosten. Een nieuwe technologie doet er gemiddeld ruim dertig jaar over om één procent marktaandeel te veroveren. Internet is daar een mooi voorbeeld van: de technologie ontstond in de jaren zeventig en drong pas eind negentiger jaren echt door in de markt.
Nieuwe technologiën
Volgens de tweede wet van de technologiediffusie duurt het overigens nóg eens dertig jaar voordat een nieuwe technologie van zo'n 1 procent marktaandeel doorgroeit naar zijn natuurlijk marktaandeel.We moeten ons dan ook realiseren dat de nieuwe technologieën die we nu ontwikkelen ten aanzien van alternatieve brandstoffen, pas in volgende generaties een aanzienlijke plaats in de markt verworven zullen hebben. Dus hoe eerder wij serieus aan de slag gaan met het ontwikkelen van alternatieve brandstoffen, hoe beter.
Reactief of proactief?
De vraag die zich nu aandient is hoe wij als wereld met al deze gegevens omgaan en welke keuzes wij vervolgens bereid zijn te maken. Hiertoe heeft Shell twee scenario's ontwikkeld voor de komende vijftig jaar: Scramble en Blueprints. Het eerste scenario is vooral reactief, het tweede proactief. Om die reden heeft het laatste scenario de voorkeur.
Scramble-scenario
In het Scramble-scenario gaan alle regio's en naties op eigen houtje verder met het vinden van oplossingen voor energievoorziening, maar laten ze het klimaatvraagstuk over aan de volgende generatie. Vaak is het ieder voor zich, en de sterkste zal winnen. Volgens dit scenario vindt er een worsteling of strijd (Scramble) tussen naties plaats als het gaat om energievoorziening. Het gebruik van met name kolen zal sterk toenemen, omdat het relatief goedkoop is en op veel plekken in de wereld volop voorhanden is.
Pas als zich een moment van schaarste aandient en de economieën hiervan nadelige gevolgen ondervinden, verandert er iets. vanaf dat moment zal de mensheid op grotere schaal zuiniger met energie omgaan en overschakelen op andere en vaak duurzamere energie. Bij het veilig stellen van de toevoer van energie, zullen er vaak spanningen ontstaan op het wereldtoneel.
Blueprint-scenario
In het Blueprints-scenario gaan we uit van grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden en coalities die gezamenlijk op zoek gaan naar oplossingen voor het zowel het energieprobleem als het klimaatprobleem. Met elkaar wordt er gewerkt aan duurzaam plannen (Blueprints) om de energievoorziening in de wereld voor iedereen veilig te stellen en tegelijk de problematiek rond het klimaat en de luchtverontreiniging aan te pakken. Een goed voorbeeld hiervan is de samenwerking van de C40-steden, een groep van veertig grote steden die zich gezamenlijk bereid hebben getoond om met deze kwesties aan de slag te gaan.
Energie efficiency & duurzaamheid
Ook gaat dit scenario ervan uit dat overheden duidelijke doelstellingen formuleren om de CO2-uitstoot terug te dringen en geld beschikbaar stellen voor sterkere innovatie op het gebied van energie-efficiency en duurzaamheid. Zo kan een markt-gericht, internationaal handelssysteem worden ingevoerd van CO2-emissierechten (cap and trade) en kunnen er duidelijke doelen worden geformuleerd voor CO2-afvang en -opslag die onderdeel zouden kunnen uitmaken van het CO2- handelssysteem. Eén ding weten we zeker: zolang CO2 ‘gratis' is en zolang overheden bedrijven en consumenten niet verplicht stellen om de CO2-uitstoot te verminderen, zal er niets wezenlijks gebeuren.
Alle zeilen bijzetten
De vraag is nu wat de wereld gaat doen om het energie- en klimaatvraagstuk op te lossen. Maken landen en consumenten keuzes volgens het Scramble-scenario of kiest men voor de weg van het Blueprints-scenario? De toekomst zal uitwijzen of de grote hoeveelheid niet-conventioneel gas die nog maar kort geleden gevonden is in Noord-Amerika, wordt aangewend om een snellere reductie van CO-uitstoot te bewerkstelligen door kolen in de grond te laten zitten en in plaats daarvan te bouwen aan duurzame energiesystemen (Blueprints). In dat geval is de vondst van gas een zegen. Maar het kan ook zijn dat de wereld denkt: de nood is nu minder hoog, we hebben nog veel meer gas dan we aanvankelijk dachten, dus de komende decennia hoeven we niet zo efficiënt met energie om te springen.
Voorkeur
Een Scramblewereld kiest voor dit laatste. De druk lijkt dan van de ketel en dus verdwijnt de politieke aandacht voor efficiency en duurzame energievormen gemakshalve weer naar de achtergrond. Het probleem met het kiezen voor de juiste oplossingen is dat alle partijen, zowel landen als consumenten, het er vaak wel over eens zijn dat het Blueprints-scenario de voorkeur heeft. Het is een duurzamer scenario dat op de lange termijn beter is voor de wereld en de generaties die komen.
De werkelijkheid
De realiteit is echter dat de wereld zich voorlopig vooral in een Scramble-scenario bevindt. Hoe het uiteindelijk ook uitpakt, één ding weten we zeker: geen enkele energiebron - olie, gas, kolen, nucleair, hydro, biomassa, zon of wind - levert voldoende energie om in de wereldwijde vraag te voorzien. We moeten alle zeilen bijzetten. Het is én-én, niet óf-óf. We moeten meer fossiele brandstoffen produceren om te kunnen voldoen aan de toenemende wereldvraag naar energie én we moeten keihard werken aan de ontwikkeling van alternatieve, duurzame brandstoffen. Maar dat laatste kost tijd.
Energievraagstuk
De wereld kan echter nu al maatregelen treffen om het klimaatprobleem te verminderen. Laaghangend fruit dat we eenvoudig kunnen ‘plukken' zijn het vervangen van de oude, afgeschreven, vervuilende kolencentrales door gascentrales. Dat is een snelle en kostenefficiënte maatregel. Afgezien nog van het feit dat een gasgestookte centrale de helft minder CO2 uitstoot dan een kolencentrale, zijn de kosten van een nieuwe gasgestookte centrale ook nog eens beduidend lager. Gas is kortom in veel opzichten schoner en goedkoper. Maar een wereldwijde vraag naar energie en een wereldwijd aanbod van energie laten zich niet makkelijk managen in een ‘ieder voor zich' scramble-scenario. Energie en CO2 zijn wereldwijde vraagstukken. We zullen het energieprobleem dan ook het beste met elkaar kunnen oplossen, op basis van internationale samenwerking en regelgeving.
Lees ook:
> Dossier energie
> Biografie Jeroen van der Veer, oud-CEO Shell
> Groen beleid in de 'boardroom'
> Het klimaat is veranderd, nu wij nog
> Nuon: 'Wind beste kans als duurzame energiebron'
> Executive en non executive directors Shell