Cindy Kroon (Vattenfall): 'Onze ambitie ís geen marketingtruc'

U draagt als cco commerciële verantwoordelijkheid, maar u hebt ook duurzaamheid in portefeuille. Een ongebruikelijke combinatie: de buitenwereld zou kunnen denken dat Vattenfall duurzaamheid benadert vanuit salesperspectief…
‘Voor ons is het combineren van het commerciële beleid en onze duurzaamheidsinspanningen juist heel gewoon en logisch. Vattenfall heeft als missie: fossielvrij leven mogelijk maken binnen één generatie. Die duurzaamheidsambitie kunnen we alleen maar samen met onze klanten realiseren. Hoe kunnen we consumenten helpen verduurzamen door het leveren van groene energie? Waar lopen onze zakelijke klanten tegenaan bij de energietransitie en hoe kunnen we ze daarin bijstaan? Onze opstelling in de markt en onze verantwoordelijkheid voor de planeet gaan dus hand in hand. Dat vloeit direct voort uit onze purpose, het is geen marketingtruc. We zien het als onze missie, waar we heilig in geloven en met het hele bedrijf keihard aan werken.’

Onlangs vond de 27e VN-klimaattop plaats, COP27. Critici toonden zich teleurgesteld en gefrustreerd over het gebrek aan concrete klimaatafspraken tussen landen.
‘Ook Vattenfall was aanwezig bij COP27. Het verhaal over de energietransitie heeft twee kanten en beide zijn waar. De verduurzaming gaat niet snel genoeg, er zijn geen harde klimaatafspraken tussen landen en die zijn bovendien niet afdwingbaar. Maar je kunt ook kijken naar de voortgang die we in de loop der jaren wél hebben gerealiseerd. Allereerst richt de discussie zich niet langer op de vraag óf er sprake is van klimaatverandering, maar hóé we die als landen met elkaar kunnen tegengaan. Tien jaar geleden was dat nog ondenkbaar. Verder stond COP27 in het teken van het eerlijke verhaal: hoe gaan we de mondiale transitie naar een CO2-neutrale wereld financieren? Er is voor het eerst gesproken over compensatie van de schade die de ecologische voetafdruk van de westerse landen toebrengt aan ontwikkelingslanden als Nigeria en Pakistan. Dat vond ik een verrassend mooie uitkomst. Dus kritiek is goed, maar ik benader het zelf liever positief, anders worden mijn dagen wel heel somber. We doen als Vattenfall in elk geval ons stinkende best om de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs te halen.’

Welke concrete klimaatdoelen heeft Vattenfall zichzelf gesteld?
‘Wij willen onze CO2-uitstoot in 2030 in lijn hebben gebracht met de doelstelling om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad Celsius te beperken en het is onze ambitie om in 2040 net zero te zijn. Vattenfall heeft zich aangesloten bij het Science Based Targets-initiatief (SBTi): daarbij worden je CO2-reductieplannen als bedrijf getoetst aan de hand van de klimaatwetenschap. Dat is een pittig traject. Ik schrok in eerste instantie best van de uitkomsten: we moeten aan de bák. Inmiddels zijn we een van de weinige Europese SBTi-gecertificeerde energiebedrijven. Het heeft onze ambitie, fossielvrij leven binnen één generatie, concreet en meetbaar gemaakt.’

Hoe kijkt u aan tegen ‘greenhushing’: bedrijven die geen concrete klimaatdoelstellingen publiceren uit angst voor aansprakelijkheidsclaims?
‘In alle oprechtheid: die discussie hebben we bij Vattenfall nog nooit gevoerd. Misschien is dat naïef. De externe druk is groot, er komen wellicht inderdaad claims van partijen die vinden dat de energietransitie niet snel genoeg gaat. Kijk naar Shell, dat na een door Milieudefensie aangespannen rechtszaak de CO2-doelstellingen moet aanscherpen. Maar aansprakelijkheidsclaims zijn het laatste waarvoor ik bang ben. Het gaat erom dat het je als bedrijf menens is met verduurzaming. En nogmaals, dit ís voor ons geen marketingverhaal, we willen dit écht.’

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft Vattenfall recentelijk op de vingers getikt wegens greenwashing, ofwel misleidende duurzaamheidsclaims: naar consumenten werd de indruk gewekt dat er uitsluitend groene stroom wordt verkocht, terwijl deze ook nog grijs is.
‘Ook sectorgenoot Greenchoice kreeg een berisping van de ACM, terwijl dat bedrijf juist een van de koplopers is op het gebied van verduurzaming. We bevonden ons dus in goed gezelschap, ik was er zelfs soort van trots op dat Vattenfall in één adem met Greenchoice werd genoemd. Als je vooroploopt in verduurzaming, kijkt de ACM extra scherp naar je. De kern van de berisping was dat we in onze online communicatie niet duidelijk zouden hebben aangegeven welk percentage van onze energie groen is en welk percentage nog niet. Daardoor zouden consumenten kunnen denken dat we 100 procent groene energie leveren, maar dat lijkt me stug. Vattenfall krijgt juist vaak kritiek omdat we ook nog energie leveren die met fossiele brandstoffen is opgewekt, die informatie kun je als consument overal vinden.
Wij vonden het dan ook een theoretische discussie, maar we hebben onze communicatie aangepast en een schikking getroffen in de vorm van een donatie aan een goed doel. Het was even slikken, we waren er eerst best chagrijnig over, want er zijn in onze ogen genoeg bedrijven in de sector waar nog meer te verbeteren valt. Maar de ACM wilde een voorbeeld stellen: de toezichthouder noemt vergroening het nieuwe marketinggoud voor energiebedrijven en daar zijn ze terecht kritisch op. Als wij als Vattenfall een voorbeeldrol op het gebied van verduurzaming willen spelen, dan hoort dit er ook bij.’

In hoeverre wordt uw duurzaamheidsbeleid gedreven door de eisen die klanten daaraan stellen?
‘Een kleine groep klanten is zich bewust van het belang van duurzaamheid, maar het overgrote deel van de maatschappij is er minder mee bezig dan je zou verwachten. Energie was altijd een low interest-product: mensen vonden licht en verwarming vanzelfsprekend en letten vooral op de prijs: zijn we goedkoper uit door de overstap naar een andere energieleverancier? Door de hoge energieprijzen is het energieverbruik bij de Nederlandse consument ineens met ruim 30 procent gedaald. De pijn in de portemonnee leidt dus tot een versnelling in verduurzaming. Ook bij onze zakelijke klanten zien we een versnelling bij duurzaamheidsinvesteringen. Je hebt in transities altijd momentum nodig voor gedragsverandering, aanjaagmomenten om een sprong in de ontwikkeling te maken. In die zin is de energiecrisis een cadeautje voor de energietransitie.’

Het doel heiligt de middelen?
‘Dat zou een bijna hardvochtige constatering zijn. De energiecrisis versnelt het bereiken van onze collectieve duurzaamheidsdoelstelling als maatschappij, maar de hoge prijzen leiden op individueel niveau soms tot energiearmoede. We horen schrijnende verhalen van mensen in slecht geïsoleerde huizen die nu in de kou zitten, niet meer koken en hun schulden zien oplopen. Daar slapen we slecht van en dus proberen we die mensen te helpen.’

Hoe vult Vattenfall de S, de sociale component van ESG, concreet in?
‘Vattenfall heeft al sinds tien jaar een vroegsignaleringsconvenant met Nederlandse gemeenten. Energie is een van de drie grote vaste lasten voor huishoudens, naast huur of hypotheek en de zorgverzekering. We geven betalingsachterstanden door aan gemeenten, zodat die bij financiële problemen te hulp kunnen schieten. We zijn ook aangesloten bij de Nederlandse Schuldhulproute, een publiek-private samenwerking voor de preventie van problematische schulden. Verder waren we een van de initiatiefnemers van een gezamenlijk noodfonds van de overheid en de energiesector om te voorkomen dat kwetsbare huishoudens grote schulden opbouwen. Zelf sluiten we altijd al betalingsregelingen met mensen die meer tijd nodig hebben om hun rekening te voldoen. Aan ons nutsverleden hebben we zorgzaamheid voor onze klanten overgehouden, daarom stellen we ons commercieel gezien vaak verrassend weinig hard op. Ik zie de relatie met de klant als een partnership, gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Als een van de partners het moeilijk heeft, laat je de ander niet in de steek. En die gedachte, dat je er voor een ander bent, zie je ook terug in de activiteiten van onze Vattenfall Foundation. Daar faciliteren we vrijwilligerswerk door onze collega’s, waarmee zij licht en energie brengen in de levens van mensen die dat goed kunnen gebruiken. We spelen als energiebedrijf een grote rol in de maatschappij, dan geef je daar ook aan terug.’

De overheid heeft bepaald dat huishoudens tot 1 april 2023 niet mogen worden afgesloten van energie. Zouden energiebedrijven dat anders wél doen?
‘Het is een misvatting dat de minister zou hebben afgedwongen dat mensen niet worden afgesloten van energie. Als Nederlandse energiesector sluiten wij mensen niet snel af, hoor. Daar gaan ettelijke betalingsherinneringen, incassobrieven en contactpogingen aan vooraf. Pas daarna kunnen mensen die écht niet willen betalen afgesloten worden. Dat hele traject duurt zes tot zeven maanden. Dat schreeuwen we als sector alleen niet van de daken, want er zijn mensen die daar misbruik van maken. Maar met mensen van goede wil zoeken we natuurlijk altijd een oplossing, ook zonder energiecrisis.’

Terug naar de E van ESG. Sustainable Development Goal 17 vraagt om wereldwijd partnerschap voor duurzame ontwikkeling. Hoe geeft u daaraan vorm?
‘Een concreet voorbeeld is onze samenwerking met de Zweedse staalproducent SSAB en het Zweedse mijnbouwbedrijf LKAB bij de productie van fossielvrij staal. Staalproductie is niet alleen een van de meest vervuilende sectoren, maar voor ons ook een belangrijke toeleverende industrie: we hebben staal nodig voor onze windmolens. Prachtig om nu de eerste Volvo-vrachtwagens van fossielvrij staal te zien rondrijden. We werken ook samen met de vliegtuigindustrie aan een duurzaam alternatief voor kerosine. Daarnaast sluiten we corporate power purchase agreements af met grote bedrijven: zij verduurzamen hun productie met windenergie, wij kunnen door de gegarandeerde afname investeren in verdere verduurzaming. Bij de bouw van ons windpark Hollandse Kust Zuid werken we ook intensief samen met milieuorganisaties en kennisinstituten. Zo kijken we samen met het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee naar de impact op biodiversiteit: we onderzoeken bijvoorbeeld met onderwatercameraatjes of vissen en zeehonden de turbines als nieuw leefgebied benutten. Ook zijn we al erg ver met het recyclen van oude windturbines. Verder houden we ons op het gebied van mensenrechten bezig met het vraagstuk van dwangarbeid door de Oeigoerse minderheid bij de Chinese productie van zonnepanelen. Als energieleverancier moeten we bij verduurzaming ook onze ketenverantwoordelijkheid nemen.’

Hoe ervaart u zelf het maatschappelijk vergrootglas waar bedrijven tegenwoordig onder liggen?
‘Als je naar grote transities in de geschiedenis kijkt, gaan die altijd gepaard met schuring. Er is een spanningsveld voor nodig. Dat ervaren ook wij als Vattenfall: ons duurzaamheidsbeleid ligt onder het vergrootglas van de politiek, media, ngo’s en de maatschappij. Die kritiek voelt niet altijd fijn, wij zijn natuurlijk ook maar mensen. We zijn er soms best teleurgesteld over, want onze ambitie is oprecht. Maar juist omdát we die grote ambitie hebben, moeten we op een volwassen manier omgaan met externe druk en ervoor openstaan.
Ik vind het belangrijk dat we in gesprek blijven en elkaar proberen te begrijpen en vinden in een gezamenlijke motivatie: de wereld beter maken. Als de discussie oneerlijk wordt en onjuistheden worden gedeeld, kan ik daar boos over worden. Maar als partijen de mening ventileren dat Vattenfall sneller moet verduurzamen, dan zeggen we: laat ons zien hoe we nog meer kúnnen doen en hoe jullie ons daarbij kunnen helpen.’

Waar staat Vattenfall in de duurzaamheidstransitie op een denkbeeldige schaal van 1 tot 10? Waar bent u trots op en wat kan er nog beter?
‘De geschiedenis van Vattenfall gaat ruim 100 jaar terug. We zijn van ver gekomen: van energievoorziening door fossiele bronnen tot onze huidige ambitie om in één generatie fossielvrij te worden. Daar werken we met 20.000 medewerkers elke dag met passie en energie aan en daar ben ik heel trots op. Op die denkbeeldige duurzaamheidsschaal zou ik onszelf een 8 geven. Ik zie Vattenfall als een koploper. Zo hebben we onze Nederlandse kolencentrale gesloten, zónder dat er een rechtszaak aan te pas kwam. We zijn een van de grootste investeerders in windenergie in Nederland en in Europa. We leggen warmtenetten aan en in hybride energiepark Haringvliet Zuid combineren we windenergie, zonne-energie en batterijopslag. Tegelijkertijd past ons realiteitszin en bescheidenheid, want als je naar COP27 kijkt, verduurzamen we als mondiale samenleving niet genoeg en scoren we een onvoldoende. We zullen dus moeten versnellen en daar hebben we íedereen bij nodig: de overheid, onze klanten, onze aandeelhouder en onze partnerships. Ik zie het glas graag als halfvol, maar we mogen nóóit achteroverleunen en denken dat we er al zijn.’ 

Dit interview is gepubliceerd in Management Scope 01 2023.