Cfo, pak de rol van katalysator en strateeg
Zoals cfo Annemiek van Melick van verzekeraar NN in een recent interview opmerkt: ‘De rol van de cfo is zich aan het verbreden, van pure financiële sturing en rapportering naar het meten en monitoren van niet-financiële targets, zoals de net zero-ambitie of man-vrouwverhoudingen.’
> Lees ook: Annemiek van Melick: ‘Je krijgt nooit van elke stakeholder een 10’
Strategie, risico, compliance, duurzaamheid, innovatie en digitalisering zijn slechts enkele van de thema’s die tegenwoordig op de agenda van de cfo staan. Een moderne cfo kan (of eigenlijk: moet) tegenwoordig vier rollen vervullen: die van strateeg, uitvoerder, rentmeester en katalysator.
> Lees ook: De cfo: strateeg, uitvoerder, rentmeester of katalysator?
Van rentmeester naar strateeg
Traditioneel gaat er veel aandacht en energie naar de cfo in de rol van uitvoerder en rentmeester. De focus ligt dan op compliant zijn en op verplichte rapportages. Dit wordt versterkt door de enorme druk die staat op nieuwe rapportage-eisen zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). De verbreding van de functie maakt dat ook de rollen van katalysator en strateeg in toenemende mate van belang zijn. Als katalysator heeft de cfo invloed op het gedrag binnen de organisatie: hij of zij zorgt ervoor dat compliance breed wordt gedragen en dat organisatiedoelstellingen worden behaald. Als strateeg wordt meer vooruitgekeken.. De cfo speelt dan een ondersteunende en adviserende rol met oog voor langetermijndoelen en organisatieverandering.
De noodzaak tot verbreding komt vooral voort uit een aantal ‘externe factoren’, waar die cfo en de organisatie door beïnvloed worden. Allereerst zijn dat de economische én de maatschappelijke context. Ook de cfo heeft te maken met de relatief grote onzekerheid van macro-economische en geopolitieke factoren: de gevolgen van pandemie en oorlog, dreigende recessie, oplopende rente, stijgende inflatie, hoge energieprijzen, een (dreigende) nieuwe bankencrisis, een krappe arbeidsmarkt. Ook de maatschappij en de politiek roeren zich steeds duidelijker en vaker. Onder druk van de publieke opinie wordt van bedrijven stevige actie gevraagd. Vanuit de overheid en politiek worden eisen gesteld op het terrein van bijvoorbeeld de ESG-criteria. Van bedrijven wordt verwacht dat ze hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, zoals op het terrein van (financiële) gezondheid of op het gebied van duurzaamheid.
Hoe digitaler, hoe meer de cfo tot volle bloei komt
Op het terrein van digitalisering doemen grote kansen én risico’s op. Digitalisering en artificial intelligence (ai) bieden organisaties enorme mogelijkheden op het gebied van kostenbesparing en efficiency. En veel belangrijker: ze bieden mogelijkheden tot nieuwe, veelbelovende businessmodellen. Om de voordelen van digitalisering beter te benutten en de risico’s die erbij komen kijken te beheersen, is het nodig de basis op orde te hebben. De cfo-functie is inherent data-intensief, maar heeft in vergelijking met de business minder grote stappen gemaakt om data en technologie te gebruiken. Dat is jammer, want hoe digitaler de organisatie is, hoe groter de rol die de cfo als katalysator en strateeg kan spelen. Uit de Deloitte CFO Survey Spring 2023 blijkt dat het overgrote deel van de cfo’s de digitale volwassenheid van hun organisatie ondermaats vindt. 80 Procent van de cfo’s noemt die volwassenheid hooguit moderate. Hierdoor ontstaat een discrepantie tussen de breder wordende rol en de realiteit (die meer aansluit bij de traditionele rol).
5 aandachtspunten voor de cfo
Intern nemen de verwachtingen over wat een cfo een organisatie moet bieden ook toe. Uit de Survey on CFO Perspective for 2025 van Deloitte komt naar voren dat van de cfo ondersteuning en advies verwacht worden op strategische en organisatiebrede onderwerpen. Cfo’s proberen op deze terreinen voorzichtig de eerste stappen te zetten, maar meestal is dit (nog) niet structureel ingericht. Als de cfo wil voldoen aan alle wensen en verwachtingen, betekent dat dat de cfo concreet aan de slag moet met een aantal belangrijke punten:
- Het bewaken van de manoeuvreerruimte en inzicht geven in de consequenties van de te maken keuzes en de trade offs;
- Het aanjagen van investeringen en het bewaken van opbrengsten hiervan, in termen van business case of risico- inperking;
- Het mede uitwerken van strategieën op het gebied van langetermijnwaardeontwikkeling vanuit een integraal perspectief;
- Het investeren in de basis om structureel mee te gaan in de veranderingen (die elkaar steeds sneller opvolgen) en te voldoen aan de bredere verwachting;
- Een connectie maken naar betekenisvol werk en helpen definiëren wat zinvol werk precies is.
De kracht zit in het team
Om al deze uitdagingen goed op te pakken, zal de cfo ook oog moeten hebben voor zijn of haar team. Hij of zij zal moeten investeren in de (technologische) competenties van medewerkers. Zeker op een krappe arbeidsmarkt is dit van groot belang. De cfo zal op zoek moeten naar andere vaardigheden in zijn team dan voorheen. Cfo Van Melick van NN zegt het treffend: ‘Je hebt enerzijds superexperts nodig, maar ook mensen die goed processen kunnen organiseren en mensen die buiten naar binnen kunnen halen.’ Naast de competenties zal de cfo meer dan ooit oog moeten hebben voor betekenisvol werk, met aandacht voor persoonlijke ontwikkeling en impact.
De rol van de cfo wordt zwaarder, breder en belangrijker. De cfo zal de niet-financiële en de financiële data moeten combineren en er strategische conclusies uit moeten trekken voor de organisatie. Hij of zij zal in kaart moeten brengen welke scenario’s zich kunnen voordoen en wat daarbij de kansen en de risico’s zijn. In plaats van achteromkijken, wordt van een cfo meer dan ooit verwacht dat hij of zij vooruitkijkt.
Dit essay is geschreven door Hayat Douich, partner bij Deloitte en gespecialiseerd in de rol van de cfo en de ontwikkeling van de financiële functie, en Pieter Hofman, partner bij Deloitte en gespecialiseerd in digitalisering en innovatie in de financiële sector. Gepubliceerd in Management Scope 06 2023.