CFO-survey Deloitte: hoe overleef ik de cfo-driehoek?

De drie onderwerpen van nu
De agenda van de cfo zal de komende periode worden beheerst door drie grote onderwerpen: 

1 De economische vooruitzichten
2 Artificial intelligence (ai)
3 (Wet- en regelgeving omtrent) sustainability 

Op het gebied van de economische vooruitzichten ervaren cfo’s vooral veel onzekerheid. Het consumentenvertrouwen staat onder druk, de inflatie fluctueert en er zijn nog altijd grote geopolitieke spanningen en onzekerheden. De oorlogen in Oekraine en het Midden-Oosten zorgen voor instabiliteit, en lang was onduidelijk welke afslag de Verenigde Staten zou nemen bij de verkiezingen van dit najaar. De geglobaliseerde wereld krijgt steeds vaker te maken met protectionistische of mercantilistische maatregelen en het risico op grootschalige cyberaanvallen neemt toe. Specifiek voor de Nederlandse cfo geldt ook nog eens dat er nog altijd flinke onzekerheid is over de precieze plannen van de relatief nieuwe Nederlandse regering, met name op het gebied van fiscale vraagstukken en arbeidsmigratie. Dat leidt tot zorgen over de concurrentiekracht van de Nederlandse economie. Al die onzekere economische vooruitzichten zorgen ervoor dat de cfo anno 2024/2025 terughoudend is met (forse) investeringen en geneigd is om op de rem te trappen.

Ai heeft z’n volle potentieel nog niet bereikt
Net als in de voorgaande cfo-surveys geven cfo’s ook dit keer weer aan dat ai hoog op de agenda staat en zal blijven staan. Vrijwel alle cfo’s geven aan druk in de weer te zijn met ai, al is het opvallend dat de nieuwe, jonge bedrijven veel verder zijn met ai dan met name de doorgaans al wat oudere, beursgenoteerde bedrijven. De rol van ai in besluitvorming zal de komende tijd aanzienlijk toenemen, met prognoses die aangeven dat ai binnen vijf jaar bij 50 procent van de strategische beslissingen zal worden ingezet. Toch hebben ai-tools en -processen hun volledige potentieel nog niet bereikt. Nog niet iedere cfo heeft er goed genoeg de vinger achter. De investeringen in ai blijken ook achter te lopen bij de verwachtingen die in eerdere surveys zijn uitgesproken.

Duurzame druk
Wie had enkele decennia geleden kunnen denken dat de cfo anno 2024/2025 voor een belangrijk deel bezig zou zijn met duurzaamheid? Toch is het een feit. Sterker: cfo’s voelen een toenemende druk om organisaties te begeleiden om te voldoen aan de regelgeving, met name op het gebied van duurzaamheid, zo blijkt uit de survey. De financiele functie heeft een leidende rol en heeft mede als taak om de grootste risico’s met betrekking tot de duurzaamheidsrapportages te beperken. Met name nieuwe Europese wet- en regelgeving (zoals CSRD en CSDDD) legt flink wat beslag op de tijd – en vermoedelijk op het humeur – van de cfo. Het grote risico dat de cfo voelt, is dat hij of zij op het gebied van sustainability voornamelijk bezig is met compliance, ofwel met het zetten van de vereiste vinkjes. De grote uitdaging voor de cfo is om de verplichte regeltjes in te zetten voor een toekomstgerichte transformatie. Die is nodig, want de druk vanuit de maatschappij om een beetje vaart te maken met alle klimaatmaatregelen neemt toe.

Hoe dan? Vier aanbevelingen
Hoe overleef je als cfo in een wereld waar de economische ontwikkelingen diffuus zijn, waar de technologische ontwikkelingen haast niet zijn bij te houden en waar er allerlei eisen worden gesteld en verwachtingen worden uitgesproken over duurzaamheid? De uitdaging voor de cfo is deze drie elementen zo goed mogelijk met elkaar te verbinden en te integreren in de bedrijfsvoering. De cfo die hierin slaagt, zou weleens de ‘winnaar’ van morgen kunnen zijn. Hierin de juiste weg vinden, is niet eenvoudig. Maar een aantal aanbevelingen voor de komende periode is zeker te geven.

1. Leg de nadruk op financiële discipline
In het huidige onstabiele economische klimaat moeten cfo’s sterk de nadruk leggen op financiële discipline. Ook de komende periode zal er minder ruimte zijn voor de nice to haves. De cfo moet zien te investeren in de zaken die echt het verschil maken voor de organisatie en voor de mensen binnen de organisatie. De cfo moet dit gefocust uitvoeren en zal tegelijkertijd ruimte moeten inbouwen om bij te sturen, om waar nodig wendbaar en flexibel te zijn.

2. Zie transformatie als kans
Cfo’s moeten wet- en regelgeving op met name het terrein van sustainability niet zozeer interpreteren als ‘de zoveelste verplichting’, maar meer als een kans op een doelgerichte transformatie. Zie CSRD en CSDDD niet als ‘rapportagemiddelen’ maar als ‘stuurmiddelen’– als kans om strategisch de juiste koers te gaan varen, als kans om de organisatie zo in te richten dat die ook de komende 10 of 20 jaar floreert.

3. Omarm ai
Omarm (daarom) ai. Zie data, tech en ai als empowerment tools. Ai is je vriend, niet je vijand. Ai kan de cfo helpen bij het werk: bij de besluitvorming, bij de rapportages, bij het schetsen van toekomstscenario’s en in forecasting. Ai is in staat de grote hoeveelheden data op een juiste manier te interpreteren. Ai kan bijvoorbeeld ook behulpzaam zijn op nog onontgonnen ESG-terrein, want met name op de ‘s’ van ‘social’ is er nog flink wat werk aan de winkel. Een ding is in elk geval zeker: de organisatie die ai het best integreert in de bedrijfsvoering, zal de concurrentie uiteindelijk verslaan.

4. Wees open en transparant
Verder is het van belang dat de cfo transparant is. Wees open – zowel intern als extern – over hoe de organisatie ervoor staat, ook als dat geen ‘populaire boodschap’ is: dus als bijvoorbeeld klimaatmaatregelen minder snel effect hebben dan verwacht. Beter de uitdagingen openlijk bespreken en duidelijk inzage te geven in de scenario’s dan ‘rommelen in de marge’ en maar hopen dat eventuele tegenvallers de krant niet halen.

Optimisme
In deze periode vol economische onzekerheden, technologische uitdagingen en duurzaamheidsvraagstukken, is het nog belangrijker dan voorheen dat de cfo optreedt als strategisch bestuurder, en zeker niet alleen als de financiële man of vrouw. De cfo hoort niet alleen verslag te leggen, te rapporteren en terug te kijken; een moderne cfo moet – vanuit het financiële inzicht – juist vooruitkijken, meesturen, bijsturen, investeren en meebeslissen. Een succesvolle cfo is in staat om beyond the curve te kijken, te weten wat er achter de bocht gebeurt. Een goede cfo is een toekomstvoorspeller. Het goede nieuws is dat daarbij een glazen bol niet langer nodig is. Die is vervangen door ai. Mede daardoor blijft het door de cfo uitgesproken optimisme terecht. Om het waar te maken is het wel alle hens aan dek.

Deze survey door Mohammed Bouker, partner technology & transformation en cfo program lead van Deloitte, is gepubliceerd in Management Scope 10 2024.