Deloitte CFO Survey: zo ziet de cfo de digitale toekomst

Economische vooruitzichten
Uit de nieuwe herfsteditie blijkt dat bijna de helft van de Nederlandse cfo’s (47 procent) in het afgelopen halfjaar pessimistischer is geworden over de economische vooruitzichten, en nog geen derde (26 procent) optimistischer. Dat pessimisme is begrijpelijk, gezien de vele geopolitieke onzekerheden die onder andere het gevolg zijn van de oorlog in Oekraïne, spanningen tussen de VS en China en de recente oorlog in de Gazastrook. Ook spelen de ontwikkeling van de inflatie, rente en andere macro-economische factoren een rol.
Al zijn niet alle bedrijven even pessimistisch. Het bank- en verzekeringswezen en private equity gaat het voor de wind. Daar zijn bedrijven veel positiever gestemd, en is de investeringsbereidheid ook groot. Sommige sectoren, zoals retail en fashion, hebben het heel moeilijk; daar zijn cfo’s somber over de toekomst. Zij benadrukken sterk het belang van kostenbeheersing en risicomanagement.

Duurzaamheid prioriteit
Over de hele linie geven cfo’s aan dat duurzaamheid voor hen hoge prioriteit heeft, 40 procent van de cfo’s ziet duurzaamheid zelfs als een topprioriteit. Duurzaamheid is zowel vanuit een waarde- als een compliance-perspectief belangrijk, al geeft de meerderheid – bijna 60 procent van de cfo’s – aan dat waardecreatie de belangrijkste drijfveer is voor hun duurzaamheidsstrategie. Daarnaast verwachten ze veelal dat de komende verkiezingen en mogelijk strengere regelgeving druk zullen uitoefenen om hun duurzaamheidsstrategie te versnellen.
De technologie- en energiesectoren lijken meer waardegedreven te zijn in hun benadering van duurzaamheid. Aan de andere kant zijn de sectoren automotive, onderwijs, cultuur en sport meer compliance-gedreven. Het onderzoek toont ook aan dat er niet altijd een volledige afstemming is tussen de duurzaamheidsprioriteiten van bedrijven en die van regelgevers. Waardegedreven bedrijven ervaren de regelgeving vaak als zeer negatief, terwijl compliance-gedreven bedrijven er meer positieve effecten van verwachten.

Voorbereiding nog niet op gewenste niveau
Hoewel duurzaamheid hoog op de agenda staat, zijn veel organisaties nog niet volledig klaar voor de regelgeving met betrekking tot duurzaamheidsdoelen en rapportagevereisten. Sterker nog, de helft van de respondenten geeft aan helemaal niet of slechts beperkt klaar te zijn voor de impact die de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en andere duurzaamheidsregelgeving op hun organisatie zullen hebben. Vergeleken met de vorige editie van het onderzoek is de spreiding van de antwoorden veel groter. Zo is het percentage bedrijven dat in het geheel niet klaar is voor alle komende duurzaamheidsregels en -wetten, gestegen van 16 naar 21 procent en het percentage dat een beetje klaar is, van 23 naar 30 procent. Ook het aantal bedrijven dat (bijna) klaar is steeg, van 17 naar 28 procent. Daar staat tegenover dat het percentage dat redelijk klaar is, gedaald is van 45 procent naar 20 procent. Mogelijk komt deze polarisatie doordat cfo’s wel van mening zijn dat duurzaamheid voor hen topprioriteit zou moeten hebben, en zich daarom goed hebben verdiept in hoeverre hun organisatie al ‘compliant’ is. En dat ze daarom minder vaak antwoorden dat ze ‘redelijk klaar’ zijn – typisch een antwoord dat blijk geeft van gebrek aan duidelijkheid over waar ze werkelijk staan.

Digitale vaardigheid
Cfo’s worden geconfronteerd met de uitdaging om technologische ontwikkelingen, zoals kunstmatige intelligentie, te integreren in de financiële functie. Cfo’s erkennen het belang van digitalisering en zijn ook bereid om te investeren in de digitale transformatie.
Tegelijkertijd vinden veel cfo’s dat hun organisatie nog niet digitaal volwassen is. Kleine bedrijven lijken hier nog het beste te presteren: 22 procent van de kleinere bedrijven geeft aan zeer digitaal volwassen te zijn, meer dan het dubbele van het percentage grote bedrijven. Naar sector gemeten zijn vooral de gezondheidszorg, de publieke sector en de zakelijke en professionele dienstverlening digitaal volwassen. Verrassend is dat de financieel dienstverleners een laag digitaliseringsniveau laten zien.
Het belang van digitalisering wordt wel steeds groter. Niet alleen wordt digitalisering gezien als essentieel voor het verkrijgen van inzichten die de risico’s van de toeleveringsketen verminderen, maar cyberrisico’s worden ook genoemd als een van de twee meest urgente risico’s op de agenda van de cfo. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat digitale expertise een belangrijke vaardigheid is waar bedrijven momenteel naar op zoek zijn bij hun werving.

Ai (nog) weinig strategisch ingezet
Kunstmatige intelligentie (ai) zou wel eens de grootste technologische ontwikkeling van onze tijd kunnen zijn. Gemiddeld investeren cfo’s 16 procent van hun budget in ai. Bij kleinere bedrijven – met een omzet tot 100 miljoen euro – gaat het zelfs om 20,9 procent. De financiële topmensen zijn ervan overtuigd dat de juiste inzet van ai concurrentievoordeel voor hun bedrijf kan opleveren.
Opmerkelijk is dat ondanks die hoge ai-verwachtingen slechts vier procent van de Nederlandse cfo’s geregeld kunstmatige intelligentie gebruikt om strategische besluiten te nemen (dat wil zeggen: in meer dan de helft van de gevallen).
Dat beperkte gebruik gaat echter veranderen, aldus de cfo’s. Zij voorzien een sterke opmars van ai in besluitvormingsprocessen in de komende vijf jaar. Meer dan de helft (57 procent) van de Nederlandse cfo’s verwacht dat ook binnen hun bedrijf ai een veel strategisch belangrijkere rol zal gaan spelen.

Discrepantie
De conclusie dringt zich op dat cfo’s in het algemeen wel goed in de gaten hebben wat nodig is om hun bedrijf voor te bereiden op de toekomst, maar dat ze het lastig vinden om daarnaar te handelen.
Deze discrepantie doet zich zowel voor als het gaat om verduurzaming als bij digitalisering, de twee thema’s die cfo’s zo belangrijk achten. Wat duurzaamheid betreft: ze willen vaak een waardegedreven duurzaamheidsstrategie voeren, maar zijn meestal niet eens voorbereid op CSRD en verwante weten regelgeving. Met digitalisering is iets soortgelijks aan de hand. Cfo’s onderschrijven en masse het belang van digitalisering, in het bijzonder van ai. Maar slechts een minderheid van de organisaties is echt digitaal volwassen, en het potentieel van ai wordt nog niet benut.
In beide gevallen geldt: er is nog werk aan de winkel voor cfo’s, willen ze het belang dat ze hechten aan deze onderwerpen recht doen.

Het Nederlandse gedeelte van de survey is gebaseerd op de antwoorden van 171 respondenten over de periode eind augustus tot eind september. Dit artikel is gepubliceerd in Management Scope 10 2023.