Vrouwen in opmars

Onder druk wordt alles vloeibaar, zelfs het glazen plafond. Jarenlang hebben vrouwen ertegenaan gebeukt, maar slechts een enkeling wist er doorheen te breken en de top te bereiken. Nu er sprake is van een financiële meltdown, lijkt ook het glazen plafond steeds dichter zijn smelttemperatuur te naderen. De Amerikaanse CEO Pauline Kezer zei het al: The glass ceiling gets more pliable, when you turn up the heat. Nederlandse vrouwen draaien de gaspit momenteel  bewust nog iets hoger. Zo plaatste Woman Capital, een in vrouwen gespecialiseerd executive searchbureau, onlangs in Het Financieele Dagblad een perfect getimede oproep van ruim dertig vrouwen aan Wouter Bos om ‘de noodzakelijke veranderingen van de financiële sector niet in gang te zetten door snelle benoemingen vanuit het old-boys network’, maar ook een beroep te doen op de kennis en het toptalent in de andere helft van de bevolking. Na de eerste oproep kwam een tweede: ‘Topvrouwen zijn nú nodig’, ondertekend door 74 mannen. Een briljante zet om ook de old-boys zelf te laten roepen om vernieuwing. Al dringt de gedachte aan het glazen klif zich op: nu het gaat om risicovolle com-missarisposities met een hoogafbreukrisico mogen vrouwen blijkbaar ineens wel.

De vaat moet ook nog
De mannelijke ondertekenaars stellen in hun oproep dat vrouwen ‘bijdragen aan bestuurlijk evenwicht en een positieve invloed hebben op de cultuur en werkwijze van de ondernemingsleiding’. Ze verwijzen daarbij naar hun eigen ervaringen op dit terrein. Wordt dat ook zo gevoeld door de vrouwen zelf?

Voor het boek Topvrouwen zijn veertien vrouwen (en twee mannen) geïnterviewd, onder wie een aantal uit de financiële sector. Zo komen de drie vrouwelijke commissarissen van Fortis Bank Nederland aan het woord: Inge Brakman, Ada van der Veer-Vergeer en Hélène Vletter-van Dort. Het ‘bankentrio’ ziet niet veel verschil tussen mannelijke en vrouwelijke toezichthouders, bijvoorbeeld als het gaat om risico’s nemen. “Dat vrouwen risicomijdender zouden zijn, vind ik onzin”, aldus Van der Veer-Vergeer, die ooit op haar 29e werd benoemd tot de eerste bankdirecteur van Nederland. “Risico’s inschatten en beheersen hoort tot de kern van het managen en dus ook bij de toezichthoudende taak. Bij Fortis Bank Nederland ben ik lid van het audit committee en bij de Nederlandse Publieke Omroep ben ik voorzitter. Ik heb niet het gevoel dat ik als vrouw anders met risico’s omga dan de mannen in die commissies.” Toch zien de drie wel voordelen in het werken met (meer) vrouwen aan de top: vrouwen fleuren de boel op, zijn ‘lekker concreet’ en efficiënt. Vletter-van Dort: “Ze hebben minder last van hun ego.” Brakman: “Als ik met vrouwen werk, merk ik altijd dezelfde praktische inslag. Een mentaliteit van: jongens, de vaat moet ook nog gedaan worden, dus laten we even snel zaken doen.”

24 jaar jonger dan de oudste commissaris
Herna Verhagen, managing director Group Human Resources bij TNT, werd dit voorjaar benoemd tot commissaris bij SNS Reaal. Ze is niet alleen de enige vrouw in de raad van commissarissen, die in totaal zeven leden telt, maar ook 24 jaar jonger dan het oudste lid. “Ik ben echt met open armen ontvangen. En ik zeg wat ik vind. Ik heb ook niet het idee dat ik minder ervaring heb dan de andere commissarissen. [...] Ik breng vijftien jaar managementervaring mee bij de grootste werkgever van Nederland.” Inmiddels is bekend geworden dat ook SNS Raal een kapitaalinjectie krijgt van de Nederlandse overheid. Als Verhagen al niet bij SNS Reaal zat, had Wouter Bos haar misschien wel als overheidscommissaris benoemd.

Verhagen vormt samen met de Fortis-vrouwen de verpersoonlijking van de frisse wind die de nieuwe generatie vrouwen toezichthouders door de Nederlandse bestuurskamers moeten doen waaien. Dan moeten ze echter wel de kans krijgen om verschil te maken. Nog steeds zitten vrouwen vaak met alleen maar mannen in de raad. Acht beursfondsen hebben twee vrouwelijke commissarissen of meer, 27 bedrijven hebben slechts één vrouwelijke toezichthouder, zo blijkt uit de Female Board Index. Margot Scheltema, financieel directeur van Shell Nederland, wijst in dat verband op het belang van een inclusieve cultuur: “Als er vier mannen aan tafel zitten en slechts één vrouw, dan komt die vrouw misschien helemaal niet aan bod. Je moet dus niet alleen zorgen dat vrouwen kunnen aanschuiven, maar ook de cultuur creëren waarin een ander geluid geaccepteerd en gehoord wordt.”

Spek en bonen
De ervaringen van de geïnterviewde vrouwen verschillen op dat punt. Verhagen heeft nooit iets gemerkt van boardroomdynamiek, Else Bos, lid raad van bestuur PGGM, evenmin. “Die mannen vinden het juist hartstikke leuk. Ik zit nergens voor spek en bonen aan tafel en dat zou ik trouwens ook niet laten gebeuren.” Trude Maas, onder meer president-commissaris van Philips Nederland, heeft er wel mee te maken, maar gaat er luchtig mee om. “Ik zat laatst bij een bespreking waar Sylvia Tóth en ik de enige vrouwen waren. Toen we klaar waren, zeiden we: ‘Zo, nu gaan wij even samen naar de wc. Net als jullie altijd doen.’ Humor is een veelzijdig wapen dat je als vrouw effectief kunt inzetten.”