Jeroen Smit over angst en moed
Het ongemak in de boardroom groeit en doet steeds meer pijn. Iedere dag, met ieder nieuw bericht, met ieder nieuw onderzoek of inzicht weten we dat we op het verkeerde pad zitten. We weten: het roer moet nu om. De spreadsheets van de afgelopen 50 jaar kunnen de prullenbak in. Een grote systemische transformatie is nodig om onze economie duurzaam, circulair en inclusief te maken… want niemand kan succesvol zijn in een wereld die faalt.
Ach, u kent deze woorden, u heeft ze al zo vaak gehoord. Heel grote woorden, woorden die vóór alles vragen om pioniers, om moedig leiderschap. Helaas zijn ze in Den Haag nauwelijks geland. Politici worden meer dan ooit geregeerd door dagkoersen, de volgende verkiezingen zijn nooit ver weg. Natuurlijk vinden ze ook dat onze economie in 2030 voor 50 procent circulair (in 2050 helemaal) moet zijn. Maar met het oog op die prachtige ambitie nú pleiten voor een andere manier van consumeren (door te beprijzen), produceren (de vervuiler betaalt) en verdelen (de grootste afnemers/ consumenten betalen de hoogste prijs)... daar beginnen ze niet aan. En dus hebben we nu een regering die de langetermijnklimaatambities ondersteunt maar op korte termijn, om de gunst van de kiezers, die doelen frustreert. Wat een armoede. Want ondertussen dreigt het ongemak onhoudbare proporties te krijgen.
Omdat we van de landelijke politiek niet veel kunnen verwachten, zullen leiders in het bedrijfsleven nu voorop moeten gaan. Maar ook hen kost het heel veel moeite om werkelijk moedig te zijn. De angst voor het onbekende regeert. Ik begrijp best waar die angst vandaan komt, schrijf al zo’n 30 jaar over leiderschap in het bedrijfsleven. Over de rise and fall van doorgaans goedbedoelende managers die, als het succes maar lang genoeg aanhoudt, in hun eigen waarheid gaan geloven – een klassiek gegeven en altijd het begin van het einde. Want wie in zijn of haar eigen waarheid gelooft, stopt met luisteren, zit muurvast in wat hij of zij kent en denkt te weten en ziet dus nooit dat de wereld verandert, andere behoeftes heeft, andere eisen stelt. Slimme schapen zijn het. Kuddedieren, ervan overtuigd dat het over winnen of verliezen gaat. Die denken dat wie het beste binnen de bekende lijntjes kleurt, serieus carrière maakt. Maar aan slimme schapen hebben we nu niks. Moedige muizen brengen meer tot stand.
Daarbij moet ik af en toe denken aan de woorden van filosofe Hannah Arendt: het leven is een dodenmars, maar de mens is niet geboren om te sterven. De mens is geboren om iets nieuws te beginnen. Iets nieuws beginnen, handelen! Ga nu aan de slag. Durf grote besluiten aan te kondigen. Vertel de wereld dat uw producten en diensten een stuk duurder worden omdat voortaan de echte prijs zal worden berekend. De prijs waarin de effecten op klimaat en biodiversiteit zijn meegerekend. Kondig aan dat uw producten voortaan zo goed zijn dat ze een half mensenleven meegaan. Laat de wereld weten dat een directeur voortaan maximaal 10 of 15 keer zoveel verdient als de gemiddelde werknemer. De tijd is rijp, het moment is daar. Het ongemak staat op springen. En onthoud: als er één schaap over de dam is…
Deze column is een geactualiseerde versie van een column die Smit uitsprak tijdens de Ongemak in de Boardroomsessies, waarin bestuurders en commissarissen, wetenschappers en opleiders in cocreatie samen op weg gaan naar een ‘menswaardige’ governance-praktijk. Ongemak in de Boardroom is opgevolgd door het project Verdiepte Governance en vindt plaats op Nyenrode Business Universiteit. Gepubliceerd in Management Scope 09 2024.