De vruchtbare bodem van het ecosysteem

Toch blijft overleven voor zowel startups als voor snelle groeiers een uitdaging. De omgeving waarin startups opgroeien, is de laatste jaren aanzienlijk dynamischer en complexer geworden. Banken zijn terughoudender in het financieren van deze bedrijven en stellen hogere eisen. Als startup moet je van goeden huize komen om je weg te vinden in de wirwar van regelingen en voorzieningen en het liefst eigen kapitaal inbrengen.

STRUCTURELE OPLOSSING
Tien jaar geleden kreeg KplusV al veel verzoeken van partijen die op zoek waren naar ondersteuning en (private) financiering. In eerste instantie hebben we startups daarbij steeds individueel begeleid, maar na verloop van tijd kwamen we tot de conclusie dat een structureel georganiseerde oplossing nodig was. Dat was de ontstaansreden voor verschillende initiatieven, zoals Money Meets Ideas, waarbij we samenwerken met Rabobank en Schretlen & Co. Money Meets Ideas is een voorbeeld van een business ecosysteem. Zo’n eco-systeem biedt veel meer dan alleen financieringsmogelijkheden. Groeiers en startups hebben namelijk, naast (vervolg)financiering, ook behoefte aan ondersteuning, zoals deling van kennis en ervaring van de aangesloten investeerders. De behoefte aan goed functionerende ecosystemen neemt toe.

SYMBIOSE
Het begrip ecosysteem is afkomstig uit de biologie: het is een systeem van organismen met onderling samenhangende functies en relaties. James Moore, verbonden aan Harvard School of Public Health, heeft naar aanleiding van het succes van Silicon Valley het begrip business ecosystem geïntroduceerd. Moore zag dat Silicon Valley in meerdere opzichten de overlevingskansen van startups bevorderde. Silicon Valley is daarmee veel meer dan alleen een geografische regio: het is een samenspel van gebied, kapitaal, kennis, kunde, arbeidsmarkt en andere factoren. Ecosystemen hebben een organisch karakter: ze groeien mee met de omgeving. Bovendien worden ze gevormd en gedreven door vragen vanuit het ecosysteem zelf (symbiose) en dat zorgt ervoor dat ze duurzaam zijn.

Ecosystemen zijn niet afhankelijk van top-down beslissingen van bijvoorbeeld de overheid, waardoor wijzigingen in beleid of subsidieregelingen een beperkte rol spelen. Sommige van onze ecosystemen, zoals Medtech-partners (een platform voor medische technologie) zijn zelfs geheel privaat. Medtechpartners is er bijvoorbeeld op gericht om nieuwe medische vindingen, die anders niet of niet gemakkelijk de markt bereiken, toch tot wasdom te laten komen.

HELIKOPTERVIEW
Ook in Nederland worden ecosystemen steeds belangrijker voor ondernemers. Ambitieuze startups en snelle groeiers lopen sneller tegen hun grenzen aan op het gebied van financiering, ondernemersvaardigheden en toegang tot markten en netwerken. KplusV is erop gericht om deze bedrijven met specialistische ondersteuning een aantal stappen verder te helpen. Ecosystemen zijn daarbij een belangrijk hulpmiddel. Daarom zijn we al lange tijd bezig met het actief initiëren, ontwikkelen, voeden en onderhouden van ecosystemen voor bedrijven. Belangrijk daarbij is een goede radarfunctie; signaleren van trends en ontwikkelingen in regio’s, markten en universiteiten in beeld brengen. Wat werkt wel en wat werkt niet, welke nieuwe bedrijven en technologieën komen op?

Vier jaar geleden waren cloudoplossingen hot, nu zorgen 3D-printing en apps voor veel nieuwe initiatieven. Ook haptics – de volgende stap in gebruikerservaring, waarbij online en tastzin worden gecombineerd – is sterk in opkomst. Een helikopterview blijft noodzakelijk, net als een brede horizon; je kunt van bijvoorbeeld een overheidsloket onmogelijk verwachten dat er goed zicht blijft op alle (doorlopend veranderende) trends en ontwikkelingen. Als er functies of onderdelen in een ecosysteem ontbreken, voegen wij ze toe. Of we bouwen een nieuw ecosysteem als we fundamentele knelpunten signaleren op een bepaald vlak. Wij voorzien dat ecosystemen de komende tijd rijker worden door het ontstaan van nieuwe snijvlakken, denk aan energie en IT. Ook op het vlak van retail zijn de afgelopen tijd veel nieuwe vraagstukken en uitdagingen ontstaan, die wellicht de basis voor een nieuw ecosysteem kunnen vormen.

RADAR
Naast trends hebben we ook veel startups en groeiers op onze radar staan: individuele technostarters en snelle groeiers, die vaak behoefte hebben aan ondersteuning. Zowel binnen als buiten het ecosysteem wordt gescout. Op basis van een analyse en gesprekken bepalen we waar de ondernemer staat en wat er nodig is om de volgende stap te maken. Dat kan gaan om waardeketenbepaling, management- of organisatieadvies of financiering. Sommige bedrijven maken vervolgens gebruik van een programma, een functie of een onderdeel uit een ecosysteem. Groeiende ondernemingen hoeven we vaak niet te scouten. In deze fase is het verschil tussen ondernemer en onderneming vaak goed zichtbaar. Soms is de ondernemer manager geworden en heeft hij de eigen sterke punten uit het oog verloren. Vaak gaat het om organisatie- of financieringsvraagstukken: er worden bijvoorbeeld veel uren gemaakt en omzet gedraaid, maar te weinig winst gemaakt. Snelle groeiers weten vaak niet hoe ze uit zo’n impasse kunnen komen. Ze kunnen dan baat hebben bij een ecosysteem waar ze leren van zakendoen met anderen. Dat maakt het bijvoorbeeld gemakkelijker om producten of markten verder te ontwikkelen, internationaal te gaan of de organisatie te professionaliseren.

INVESTEERDERS
KplusV investeert niet zelf en blijft daarmee een onafhankelijke sparringpartner van de bedrijven die ondersteund worden. Dat maakt ook meteen duidelijk waarom ecosystemen tevens aantrekkelijk zijn voor investeerders. Zij willen hun portefeuille-bedrijven helpen door hen in contact te brengen met relevante experts, potentiële klanten en partners. Die bevinden zich ook in deze ecosystemen en in groeiprogramma’s. Daarnaast bieden deze netwerken zicht op innovatie: welke nieuwe ontwikkelingen zijn er, welke nieuwe startups. Welke kant gaat het op?

BOTTOM-UP VERBINDING
Ook bestuurders kunnen vanuit een ecosysteem de buitenwereld beter in de gaten houden. Zelf zijn ze vaak minder goed thuis in de kleine niches en innovaties, waar juist de mogelijkheden liggen om de eigen business te versterken of om partnerships aan te gaan. Ecosystemen ontwikkelen zich voortdurend, zodat ze goed kunnen inspelen op de behoeften of vragen vanuit een groep topbestuurders.

Een goed voorbeeld hiervan is de chemiesector met de bekende grote spelers zoals AkzoNobel, Dow Chemical, DSM en universiteiten. In deze sector zijn er veel innovatieve startups, maar ontbreekt het aan een middenlaag van mkb-bedrijven die verbindend werkt tussen de startups en de topsector. De natuurlijke neiging van topsectoren zelf is dat ze top-down structuren ontwikkelen die te weinig rekening houden met de praktijk en met bestaande initiatieven. We proberen hier in samenwerking met de topbestuurders de interactie op gang te brengen. Bijvoorbeeld via innovatielabs of door toegang tot financiering te organiseren. Je kunt startups en innovaties niet afdwingen. Bepaalde processen zijn niet beleidsmatig te plannen: startups en nieuwe ideeën hebben tijd, ruimte en een vruchtbare voedingsbodem nodig om te ontkiemen. Veelbelovende initiatieven moet je koesteren en voeden.

Hendrik van der Meulen is managing partner en Sascha Bloemhoff is senior adviseur bij KplusV, een adviesbureau met een passie voor innovatie en ondernemerschap.

Deze analyse is gepubliceerd in de special 'Groei door samenwerking' in samenwerking met NVP - Management Scope 09 2013.