Dilan Yeşilgöz-Zegerius: 'Venture capital is van essentieel belang in de energietransitie'

Yeşilgöz begon haar politieke loopbaan bij het wetenschappelijk bureau van de gemeente Amersfoort waar ze destijds woonde. Toen ze verhuisde naar Amsterdam, werkte Yeşilgöz als bestuursadviseur bij de gemeente Amsterdam. In 2014 werd ze gekozen tot raadslid voor de VVD in Amsterdam.
Ook al is Yeşilgöz nu staatssecretaris in een demissionair kabinet, ze wil niet alleen op de winkel passen. ‘Het is balanceren tussen aanpakken en voldoende ruimte laten voor het volgende kabinet.’ De VVD-politica is voorstander van een positief klimaatbeleid. In een interview met Tjarda Molenaar van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP), legt ze uit wat ze daarmee bedoelt. ‘De discussie over de energietransitie moet niet alleen gaan over wat er niet meer kan of mag. Het levert meer op als we uitleggen wat het handelingsperspectief is en wat de kansen en voordelen daarvan zijn.’ Yeşilgöz ziet in de energietransitie een belangrijke rol weggelegd voor durfkapitaal. ‘Vooral venture capital-investeerders maken de ontwikkeling en uitrol van innovatieve technologieën mogelijk die essentieel zijn voor de energietransitie.’

U bent sinds mei staatssecretaris Economische Zaken en Klimaat, met als portefeuille klimaat en energie. Wat is uw persoonlijke drijfveer om u in te zetten voor deze thema’s?
‘De discussie over het klimaatbeleid is vaak erg technisch. Ook gaat het vaak over wat mensen allemaal niet meer zouden mogen. Dat vind ik echt een gemiste kans. Klimaatbeleid en verduurzamen bieden ook grote kansen. De energietransitie leidt tot meer werkgelegenheid en zorgt voor economische kansen. En ook voor het individu zijn die voordelen er. Zo is een goed geïsoleerd huis niet alleen duurzamer, maar ook comfortabeler en gunstig voor de energierekening.
Mensen willen niet alleen maar horen wat niet meer mag, ze willen weten hoe ze hun steentje kunnen bijdragen aan een duurzamere samenleving en wat het uiteindelijk oplevert. Ik ben ervan overtuigd dat een meerderheid van de Nederlanders bereid is iets te doen voor het klimaat. Onderzoek toont dat ook aan. Veel mensen zijn echt welwillend als het gaat om afval scheiden, elektrisch rijden of het isoleren van hun huis. Alleen: de meeste mensen hebben het geld om te verduurzamen niet op de plank liggen. Ik pleit daarom voor een positief klimaatbeleid. Dit betekent dat de overheid mensen actief helpt te verduurzamen en dat we wijzen op de voordelen en kansen van een duurzame samenleving.’

U staat bekend als een strijdlustig persoon die graag dingen voor elkaar krijgt en stevige discussies niet schuwt. Hoe draagt uw persoonlijkheid bij aan de invulling van uw functie? Welke ambities heeft u?
‘Het is misschien een beetje een cliché, maar ik vind het heel belangrijk dat we bij alles wat we doen – bij al het beleid en alle keuzes die we maken – scherp voor ogen houden wat het concreet betekent voor de mensen en bedrijven die met het beleid te maken krijgen. Voor hen wil ik dingen voor elkaar krijgen. Op sommige dossiers is dat meer vanzelfsprekend dan op andere. Hoe ingewikkelder het beleid en de techniek, hoe belangrijker het is dat we nadenken over wat het in de praktijk betekent. Dat maakt het werk niet altijd makkelijker. Maar ik heb liever dat we ons een keer extra over een vraagstuk buigen, dan dat het beleid moeilijk of niet te volgen is.
Ik ben aangetreden in een demissionair kabinet. Zoals gezegd, qua ambities moet ik dus een beetje balanceren tussen aanpakken en voldoende beweegruimte laten voor het volgende kabinet. Maar ik ben er trots op dat ik op Prinsjesdag namens het kabinet een pakket met klimaatmaatregelen heb mogen presenteren waarmee we de CO2-reductie in Nederland een impuls kunnen geven, zonder dat we dingen verbieden of mensen op hoge kosten jagen.’

Op Prinsjesdag maakte het kabinet bekend 6 tot 7 miljard uit te trekken voor extra klimaatmaatregelen. Waar gaat u dit geld aan uitgeven?
‘Dat is een breed pakket aan maatregelen geworden. Er zal fors geïnvesteerd worden in de energie-infrastructuur. Daarnaast verstrekken we subsidies aan mensen die wel duurzame keuzes willen maken, maar moeite hebben die te betalen. Er komen onder meer subsidies voor betaalbare elektrische auto’s en bestelbusjes, er zal een belastingvoordeel zijn voor midden- en kleinbedrijven die investeren in milieuvriendelijke technieken. Ook komt er een nationaal isolatieprogramma om met subsidies de 20 procent slechtst geïsoleerde huur- en koopwoningen, met energielabel E of slechter, versneld te verduurzamen. Verder kunnen mensen een tegemoetkoming in de kosten krijgen bij de aanschaf van een hybride warmtepomp, als zij hun cv-ketel willen vervangen. Het zijn stuk voor stuk tastbare maatregelen die mensen helpen om duurzame stappen te nemen.’

Begin november startte de 26e Klimaattop in Glasgow. Wat is de Nederlandse inbreng?
‘De wereld ligt nog niet op koers om “Parijs” te halen. Daarom is deze klimaattop ontzettend belangrijk. De mondiale klimaatambities moeten omhoog en daar hoort bij dat landen concrete plannen indienen die aantonen hoe ze de doelstellingen denken te halen. Om dit te bewerkstelligen, trekken Nederland en de EU-landen samen op tijdens de onderhandelingen. Met 27 lidstaten die veel bedrijven en zo’n 450 miljoen inwoners vertegenwoordigen, staan we sterker en kunnen we meer invloed uitoefenen. Europa heeft zich met de Green Deal en het Fit for 55-pakket een voorloper getoond door het doel van klimaatneutraliteit in 2050 en 55 procent CO2-reductie in 2030 vast te leggen in de Europese Klimaatwet en deze ambities concreet vorm te geven via beleid.’

Wat zijn uw algemene verwachtingen van de klimaattop?
‘De verwachtingen zijn hooggespannen. Veel overheden, bedrijven en het maatschappelijk middenveld rekenen erop dat de klimaattop een belangrijke impuls zal geven aan de mondiale klimaatambities. Maar er bestaat een kans dat deze top minder resultaat oplevert dan gehoopt. Het is daarom belangrijk om de 26e Klimaattop niet als een op zichzelf staand moment te zien, maar als een belangrijk moment in een groter proces. Ook de komende jaren zullen forse inspanningen van alle landen worden gevraagd. Nederland zal, zoals altijd, een actieve en constructieve rol spelen en er alles aan doen om van de top een succes te maken.’

Bent u optimistisch dat Nederland de klimaatdoelstellingen van Parijs gaat halen?
‘Ik ben een optimistisch mens. Het onlangs verschenen IPCCrapport bevestigt dat we de mondiale temperatuurstijging nog steeds kunnen beperken tot onder de 2 graden aan het eind van deze eeuw. Dat is voor ons allemaal – burgers, overheden en bedrijven – een uitdaging. Het is duidelijk dat de effecten van klimaatverandering met elke verdere opwarming groter worden.’

U bent een pleitbezorger van kernenergie, hoe overtuigt u tegenstanders?
‘Met feiten! Het klimaatdebat wordt voor een groot deel gebaseerd op beelden en ideologieën in plaats van feiten. Dat vind ik onverstandig. Iedereen gebruikt energie, maar geen enkele energiebron of techniek is bij iedereen populair. Of het nu gaat om gaswinning, kernenergie, biomassa, het afvangen en opslaan van CO2 – carbon capture and storage ofwel CCS – windmolens op land of zonneparken: er is nog vaak discussie over. Die weerstand staat op gespannen voet met de klimaatdoelen, omdat vrijwel alle internationale rapporten laten zien dat we alle technieken nodig hebben om de doelen van Parijs te kunnen halen, zeker als we de energietransitie betaalbaar willen houden. Het is daarom van belang dat we los van ideologie het gesprek voeren op basis van de feiten: welke energiebronnen en bijbehorende nadelen zijn we wél bereid te accepteren? Daarbij moet ook worden gekeken naar leveringszekerheid, zodat er altijd voldoende energie is om Nederland draaiende te houden.
Het kabinet sluit kernenergie als onderdeel van de energiemix niet uit. Dat houdt in dat marktpartijen die aan alle randvoorwaarden voldoen – zoals nucleaire veiligheid en voldoende financiële reservering voor ontmanteling en verwerking van afval – in aanmerking kunnen komen voor een vergunning voor de bouw van een kerncentrale. Verschillende studies laten zien dat kernenergie in de toekomst een kosteneffectieve mogelijkheid kan zijn en dat een positieve businesscase op lange termijn mogelijk is. Daarvoor is het belangrijk om te weten welke rol kernenergie precies kan spelen in de toekomstige energiemix. Dat laat ik nu onderzoeken.’

De energietransitie en verduurzaming van onze samenleving vergen miljardeninvesteringen. Hoe houdt de overheid het betaalbaar voor consument en bedrijfsleven?
‘Klimaatbeleid kost geld, daar moeten we eerlijk over zijn. Maar de kosten van nietsdoen zijn uiteindelijk nog vele malen hoger. Bovendien schuiven we het probleem dan door naar de volgende generaties. Het gaat er dus om hoe je de energietransitie betaalbaar houdt, ervoor zorgt dat iedereen mee kan komen en de kansen zo goed mogelijk benut. Daarvoor zijn twee zaken van belang: allereerst is het belangrijk om onze CO2-uitstoot op kosteneffectieve wijze te verlagen. Dat is belangrijk voor het draagvlak voor klimaatmaatregelen, want daarmee houden we de kosten voor huishoudens en ondernemers beperkt. Daarnaast moeten we met ons beleid zorgen dat we mensen gericht helpen om de duurzame keuzes te maken. Dat beogen we met het op Prinsjesdag gepresenteerde pakket aan maatregelen.’

Hoe kunnen private equity en venture capital-investeerders een rol spelen bij het realiseren van de klimaatplannen?
‘Ik ben erg blij dat een groot deel van de Nederlandse vermogensbeheerders zich heeft aangesloten bij het klimaatcommitment financiële sector: banken, pensioenfondsen, verzekeraars en vermogensbeheerders willen hiermee een bijdrage leveren aan de uitvoering van het Akkoord van Parijs en het Klimaatakkoord. Door openheid te geven over de klimaatimpact en duidelijk te maken op welke manier men streeft naar een investeringsportefeuille die meer in lijn is met de doelen van Parijs, worden de effecten van investeringen ook voor de buitenwereld transparant. Daarnaast zie ik een enorm belangrijke rol voor durfkapitaal bij de ontwikkeling en verdere uitrol van innovatieve technologieën die essentieel zijn voor de energietransitie: bijvoorbeeld op het gebied van energieopwekking en -opslag en mobiliteit. Ook hier zijn het vaak venture capital-investeerders die als eerste partij instappen en ondernemers helpen om een idee verder te brengen.’

Welke rol kan het bedrijfsleven hierbij spelen?
‘Die rol is enorm. Het zijn de bedrijven die de verduurzaming van de Nederlandse economie grotendeels in de praktijk brengen en zorgen voor innovatie. Ik zie gelukkig dat heel veel bedrijven stappen zetten. Het CBS maakte recent bekend dat Nederlandse bedrijven afgelopen jaar ruim 2 miljard euro investeerden in milieuvoorzieningen zoals luchtfilters, katalysators en windmolens. Dat is 70 procent meer dan in 2019. Maar er zijn zeker ook bedrijven die nog niet in beweging komen. Op de lange termijn is dat niet houdbaar en niet realistisch. We moeten onze volledige economie verduurzamen, daar hebben we iedereen bij nodig. Anderen willen wel, maar zijn nog zoekende hoe ze de businesscase rondkrijgen of hoe ze ervoor kunnen zorgen dat de benodigde infrastructuur er komt. Daarvoor moeten bedrijven, overheden en netbeheerders nauw samenwerken.’

Wat zijn voor u de belangrijkste punten bij de formatiebesprekingen op het gebied van klimaat en energie?
‘Ik ben vooral bezig met datgene wat ik nu allemaal kan en moet doen. Het is duidelijk dat in de toekomst het ambitieniveau hoog moet blijven. En dat we hard moeten blijven werken om te zorgen dat alle Nederlanders mee kunnen komen. Ik ga ervan uit dat toekomstige kabinetten dit ook scherp voor ogen houden.’

Dit interview is gepubliceerd in Management Scope 10 2021.