Top-100 Machtigste Commissarissen 2012

Cremers is daarnaast lid van de commissie Kapitaalmarkt van de AFM en was namens de Ondernemingskamer betrokken bij de onderzoeken naar de gang van zaken bij Ahold en Fortis. Overigens lijkt hij ook in zijn commissariaten vast te houden aan de positie van tweede man. Zijn voorzitterschap bij Fugro bijvoorbeeld is slechts tijdelijk, ter overbrugging van het hernieuwd aantreden van oud-TenCate-topman en langjarig (president-)commissaris Frank Schreve na het overlijden van Herman Scheffer, die de voorzittershamer juist had overgenomen. Daarna wordt Cremers weer vicevoorzitter, net als bij NS.

NEE, DANK U
Op nummer 2 vinden we de nummer 1 van vorig jaar: oud-DSM-topman Peter Elverding. Mr. Rijnland is ingehaald door Cremers doordat hij zijn voorzitterschap bij ING heeft afgestaan aan oud-Shell-topman Jeroen van der Veer en zelf vicevoorzitter van de bank is geworden. Hij kreeg er overigens wel een (president-)commissariaat bij bouwer BAM voor terug. Elverding is verder onder meer voorzitter bij Océ, maar die functie heeft een andere dimensie gekregen sinds de overname door Canon.

Van der Veer, de runner-up van vorig jaar, is op zijn beurt gezakt naar nummer 4. Twee plaatsen dus maar liefst, als gevolg van het opgeven van zijn commissariaat bij Unilever. Bovendien wordt Van der Veer van zijn plaats gedrongen door nota bene de oud-topman van dat concern: Antony Burgmans is een van de grootste stijgers binnen de top-100 (van nr. 15 naar nr. 3), mede dankzij de splitsing van TNT, waar hij het voorzitterschap bij Express toevoegde aan een toch al goed gevuld cv (zie kader). Te goed gevuld, want Burgmans zal de komende jaren functies moeten afstoten om aan de Wet bestuur en toezicht te voldoen, die het maximum van vijf toezichtfuncties bij beursgenoteerde ondernemingen uitbreidt naar andere grote ondernemingen en stichtingen om het old boys netwerk verder te helpen doorbreken. Burgmans’ teller staat op acht, exclusief zijn non-executive directorship bij BP, want buitenlandse vennootschappen tellen niet mee. Burgmans is niet de enige: de hele top-3 (Cremers scoort zeven ‘punten’ en Elverding negen), een groot deel van de top-10 (waar oud-SHV-topman Piet Klaver (nr. 7) met vijf voorzitterschappen en een totaalscore van twaalf de kroon spant) en een substantieel deel van de hele top-100 wordt bevolkt door commissarissen met een surplus aan functies. Met zijn twee voorzitterschappen bij ING en Philips (die dubbel tellen) en de toezichtfunctie bij zijn ‘eigen’ Shell, kan Van der Veer geen kant meer op en heeft hij onlangs dus nee moeten zeggen tegen een toezichtfunctie. Het toezicht houden op niet-beursgenoteerde bedrijven en maatschappelijke instellingen – wat Van der Veer in de avonduren liever zou doen dan voetbal kijken – lijkt daarmee zo goed als afgesloten.
Aangezien de wet pas gaat spelen bij (her)benoemingen, zal het nog wel even duren voor de gevolgen van deze tijdbom zichtbaar zullen worden in de top-100. Maar de commissarissen zelf en de ondernemingen waarop ze toezicht houden, zijn zich al druk aan het voorbereiden op de consequenties ervan. Vooral de beroepscommissarissen zullen hun huidige portefeuille kritisch screenen alvorens tot opschoning over te gaan en zoeken naar ‘kruip-door-sluip-door-weggetjes’, zoals inschrijving bij een buitenlandse dochter of het aannemen van buitenlandse commissariaten.

Oud-Shell-man Rob Routs (vorig jaar al de grootste stijger en met een verdere stijging van nr. 11 naar nr. 5 doorgebroken in de top-10) lijkt al een voorschot op de toekomst te hebben genomen: met zijn nieuwe voorzitterschap bij DSM, dezelfde functie bij Aegon en zijn commissariaat bij KPN zit hij al aan zijn taks, maar daarnaast heeft hij vier internationale toezichtfuncties, bij een Deens, Fins, Canadees en Amerikaans bedrijf. Voor Routs is negen dus gewoon vijf en dan hebben we het niet over de uren van zijn werkdag.
Commissarissen kunnen hun XXL-portefeuille ook nog op een andere manier afslanken, zonder alle lekkere dingetjes te hoeven laten staan: door het omzetten van toezichtfuncties in een adviesfunctie. Een voordeel van dit laatste is dat commissarissen zich dan misschien eindelijk weer eens gaan richten op de inhoud, in plaats van de huidige focus op het bloedeloze compliance & control. Een groot nadeel is echter dat de ‘adviseurs’ niet langer aansprakelijk zijn en bovendien ontheven zijn van de transparantie-eisen die wel voor commissarissen gelden.

OPNIEUW TEGEN EEN MUUR OP
Het toezichtrantsoen bemoeilijkt ook het behalen van het quotum van dertig procent vrouwelijke bestuurders en commissarissen. Had de overheid het maximum van vijf niet eerst kunnen laten gelden voor mannen en pas later voor vrouwelijke arrivés, of de bovengrens verschillend kunnen vaststellen? Want vooral ‘(beroeps)commissaressen’ lopen nu opnieuw tegen een muur aan.
Zoals Margot Scheltema (nr. 9), de eerste vrouw die we in de top-10 tegenkomen, overigens ook weer een voormalig financieel directeur (van Shell Nederland). Twee jaar eerder viel Annemiek Fentener van Vlissingen de eer te beurt om die psychologische barrière voor het eerst te doorbreken. Zij is dit jaar teruggezakt naar nr. 17, door het wegvallen van haar commissariaat bij Draka, nadat de familie haar deelneming in de kabelfabrikant verkocht.
In totaal vinden we veertien vrouwen in de top-100, nog niet de helft van het quotum. Dat wordt dus nog even flink aanpoten. Zeker gezien het feit dat de zittende vrouwen volgens de nieuwe criteria bijna allemaal aan hun taks zitten. Er moet dus dringend nieuwe aanwas komen. Hoopgevend is dat Margot Scheltema niet alleen de hoogste vrouw, maar ook de hoogste nieuwe binnenkomer is van alle commissarissen op de lijst. Maar naast Scheltema komen we nog maar twee andere vrouwen tegen bij de nieuwkomers en dat zijn eigenlijk oude bekenden: Karla Peijs (nr. 43), die er een commissariaat bij Q-Park bij kreeg en de Britse Mary Harris (nr. 50), die na de splitsing overstapte van de board van TNT naar die van TNT Express. Tja, dat schiet natuurlijk niet op, hoewel de allerjongste generatie nog niet in deze top-100 vertegenwoordigd is, omdat de aanstormende vrouwen in het begin vaak maar één commissariaat bekleden.

WIE BIEDT?
In totaal kwamen er achttien nieuwe commissarissen binnen bij de eerste vijftig posities, oftewel 36 procent. Dat is bijna twee keer zoveel als vorig jaar, toen slechts een vijfde van de lijst werd ververst. Dat beeld wordt echter flink genuanceerd als we bedenken dat de helft van de ‘nieuwe’ commissarissen bestaat uit old boys en een enkele old girl die voorgaande edities van deze lijst al eens bevolkten.
De fluctuaties hebben onder meer te maken met de gevolgen van de crisis op de samenstelling van de top-100 ondernemingen – op basis waarvan deze lijst is samengesteld – en een iets gewijzigde waarderingsmethodiek (zie de verantwoording). Bovendien stijgen sommige commissarissen alleen op de lijst omdat hun collega’s in rang dalen, of andersom. Toch telt de top-30 wel degelijk een aantal opvallende nieuwkomers ‘op eigen kracht’:
Sjoerd van Keulen, oud-topman SNS Reaal (nr. 22, zie kader), Michiel Boersma, oud-topman Essent (nr. 24, dit jaar benoemd in de rvc van PostNL en Telegraaf Media Groep) en ING-commissaris Luc Vandewalle (nr. 30).
En dan is er nog Hans Wijers, de scheidend ceo van AkzoNobel. Hij was al commissaris bij Shell en het Concertgebouw en wordt nu eveneens toezichthouder bij Heineken, waar hij in 2013 Kees van Lede zal opvolgen als president-commissaris. Als we het commissariaat bij Heineken nu al zouden meetellen, komt Wijers uit op nr. 25 of 26, afhankelijk van de vraag of hij ook voorzitter wordt van een commissie binnen de raad. Wanneer hij ook nog president-commissaris wordt, stijgt hij door naar plaats 22. Wijers is verder voorgedragen als voorzitter van Natuurmonumenten, een functie die overigens niet meetelt voor het maximum. Nog één positie te vergeven dus. Wie biedt?

OPPASBAANTJE BUITEN DE DEUR
Het zijn dan ook nog steeds de pensionado’s die het Nederlandse toezicht domineren. De gemiddelde leeftijd in de top-50 ligt op 63 jaar, net als vorig jaar. Die leeftijd daalt naar 61 jaar als we de hele top-100 in ogenschouw nemen. De echt nieuwe lichting vinden we dan ook vooral terug in de achterhoede: daar komen we de meeste jonge commissarissen tegen. Van de vijf jongste commissarissen zijn er overigens maar liefst vier vrouw.
Bijna de helft van de in totaal veertien vrouwen is geboren in de jaren zestig, bij de mannen is dat maar vijf procent. Het laat maar weer eens zien dat vrouwen al op jongere leeftijd een commissariaat bekleden, meestal naast een actieve hoofdfunctie. Het lijstje actieve commissarissen telt dan ook zeven vrouwen op een totaal van 26, relatief meer dus dan hun mannelijke evenknieën. Ruwweg een kwart van alle commissarissen houdt toezicht naast een functie als CEO of CFO, maar slechts drie van hen bevinden zich in de top-50, de rest huist in de lagere regionen.
Vreemd is dat niet, gezien de beperking dat bestuurders maximaal twee commissariaten mogen bekleden. Op één na maken ze trouwens allemaal actief gebruik van dat quotum. Alleen Randstad-topman Ben Noteboom beperkt zich tot één toezichtfunctie (bij Ahold). Als hun eigen commissarissen een oppasbaantje buiten de deur goedkeuren, nemen bestuurders er kennelijk meteen twee, sommigen zelfs drie. Eén vinger…
Cees Veerman pakt niet alleen de hele hand, maar zelfs twee knuisten tegelijk. Naast CEO van Bracamonte, hoogleraar en boer, is de voormalig minister van Landbouw commissaris van de Rabobank (dat als coöperatie overigens niet meetelt), president-commissaris bij USG People en commissaris bij nog acht organisaties!

Het aantal buitenlanders in de top-100 blijft ook dit jaar redelijk constant: het zijn er slechts zeven. De meeste buitenlanders die hier toezicht houden zijn bovendien al sinds jaar en dag bekend.
De Franse Shemaya Levy Chocron (nr. 46, vicevoorzitter TNT Express en commissaris Aegon), de Duitse Fritz Fröhlich (nr. 48, voorzitter Randstad en vicevoorzitter ASML) en de Belg Frank de Moor (nr. 91, CEO Macintosh en commissaris bij Sligro en Mediq) weten inmiddels wel dat Nederlanders de gordijnen open hebben en één koekje bij de thee presenteren. Hetzelfde geldt voor de al genoemde Mary Harris (nr. 50, commissaris bij TNT Express en Unibail-Rodamco) en haar landgenoot Doug Dunn (nr. 80). De Brit die eerst Philips Consumer Electronics leidde en daarna vier jaar lang ASML, is onder meer commissaris bij BE Semiconductors en werd onlangs herbenoemd tot deputy chairman bij TomTom. Wie wellicht nog wél zullen moeten wennen aan het Nederlandse broodje kaas en glas melk bij de lunch, zijn de Franse Tom Ehret (nr. 89, onder meer commissaris bij SBM Offshore en non-executive bij Dockwise) en vooral de Belg Luc Vandewalle (nr. 30), de hoogst genoteerde buitenlander én een van de hoogste nieuwkomers. Vandewalle is voormalig voorzitter en niet–uitvoerend lid van de raad van bestuur van ING België en heeft nu een ‘zitje’ in de raad van commissarissen van moeders, die hij samen met Sjoerd van Keulen en Joost Kuiper (niet in de top-100) van een shot bancaire ervaring moet voorzien. Zo is hij lid van de audit- en de risicocommissie.
Als Vandewalle daar maar voldoende tijd voor kan vinden. De portefeuille van de Belg barst namelijk bijna uit zijn voegen door alle nevenfuncties. Zo is Vandewalle president-commissaris bij Bakker Hillegom en heeft hij een waaier van commissariaten bij Belgische bedrijven. Met ING mee telt zijn CV maar liefst zestien (!) functies, waaronder vijf voorzitterschappen. Okay, de Code Tabaksblat en de Wet bestuur en toezicht zijn blind voor commissariaten over de grens, maar zouden de (overheids)commissarissen van ING eigenlijk niet uit zichzelf naar de geest van de wet hebben moeten handelen door Vandewalle niet voor te dragen? Van gevoel voor maatschappelijke verhoudingen heeft de RVC van ING tot nu toe echter weinig blijk gegeven, terugdenkend aan de bonusperikelen van dit voorjaar. Als het toedienen van vers bloed in de top van het Nederlandse bedrijfsleven ergens toe moet leiden is het een verschuiving van compliance naar cultuur en van monitoring naar mores en maatschappij.
Niet alleen bij de commissarissen van ING, maar bij álle toezichthouders in de top-100. De demonstranten van Occupy richten zich met e-mailbombardementen en ludieke acties inmiddels ook rechtstreeks op bestuurders en commissarissen van banken en het lijkt nog slechts een kwestie van tijd voor ook andere ondernemingen doelwit worden.