AEX Futureproof Index: een prijskaartje dat zakendoen voorgoed verandert
In de steeds verder polariserende samenleving lijkt duurzaamheid inmiddels een vies woord. Trump heeft met zijn decreten al een hoop sociale en ecologische vooruitgang vakkundig gesloopt. Deze week draaide hij nog tientallen belangrijke klimaatregelen terug, in The Wall Street Journal met trots aangeduid als ‘een dolk door het hart van de klimaatreligie’. Ook in Europa lijkt met het nieuwe Omnibusvoorstel de duurzaamheidsrapportage langzaam te worden uitgekleed. In de geest van Milton Friedman lijkt er weer steeds meer één bottom line: de financiële. Maar is dat wel zo? Hangt de waarde van een bedrijf dan echt alleen aan marktwaarde, financiële prestaties, discounted cash flow? Wat is de waarde van een bedrijf dat aan duizenden mensen een prettige baan biedt? En wat als bij datzelfde bedrijf, met hetzelfde financiële plaatje, werknemers door toedoen van het bedrijf doodongelukkig en ongezond zijn? Zijn die bedrijven evenveel waard? En misschien nog veel interessanter: worden deze bedrijven op de lange termijn evenveel waard?
Onvergelijkbare zaken vergelijken
Van professoren Dirk Schoenmaker van de Erasmus Universiteit Rotterdam en Willem Schramade van Nyenrode Business Universiteit leerde ik dat er juist gigantisch veel waarde zit in het verder kijken dan puur de financiën. Niet als hobby, goeddoenerij, of in de categorie ‘klimaatreligie’, maar omdat een integrale kijk op brede waarde ontzettend veel zegt over de langetermijnwaarde van bedrijven. Om dit te doen, moeten we onvergelijkbare zaken vergelijkbaar maken, door op een nieuwe manier naar waarde te kijken. Welke negatieve waarde vertegenwoordigt het feit dat er kinderarbeid in de toeleveringsketen van een bedrijf verweven zit? En het feit dat een bedrijf drinkwater vervuilt? Of het feit dat een bedrijf consumenten helpt langer in goede gezondheid te leven? En hoe vergelijken we dit objectief met de financiële prestaties?
Een nieuwe kijk op waarde
Laten Dirk en Willem nou net al jaren onderzoek doen naar bedrijfswaarde, en specifiek naar langetermijnwaarde: hun tweede boek, Corporate Finance for Long-Term Value, is daar het bewijs van – een magnum opus van ruim 600 pagina’s dat hun bedrieglijk eenvoudige formule onderbouwt:
Integrale waarde = financiële + sociale + ecologische waarde
Door hun onderzoek ontdekten zij dat waarde niet alleen draait om de balans, althans niet zoals we balansen momenteel opstellen. Sociale en ecologische waarde moeten ook worden meegenomen – in keiharde euro’s. Door al deze factoren – zoals vervuiling, uitstoot van broeikasgassen, welzijn van werknemers en zelfs schendingen van mensenrechten – terug te vertalen naar geld, wordt het mogelijk om te beoordelen of een bedrijf waarde creëert of vernietigt voor de samenleving.
Daar ging ons gesprek van start: wat zou er gebeuren als we al deze materiële kwesties berekenen en zo eerder ontastbare waarde omzetten in euro’s en centen? Welke impact zou dat hebben op de manier waarop we investeren voor de lange termijn? En wat als we de cfo’s van bedrijven als Philips, Shell en Heineken zover krijgen om aandacht te besteden aan deze nieuwe kijk op waarde? Want uiteindelijk vertaalt integrale waarde sociale en ecologische impact naar monetaire waarde. We zouden hun taal spreken.
De proef op de som
En dus stelden we onze rekenclub samen om deze eerder niet-kwantificeerbare kwesties om te zetten in de taal van spijkerharde euro’s. Onder leiding van Dirk en Willem vond een unieke operatie plaats waarbij 400 masterstudenten corporate finance van de Rotterdam School of Management, een team van MBA-studenten corporate finance van Nyenrode Business Universiteit en een team van analisten, projectmanagers en ontwerpers van ftrprf de uitdaging aangingen om de integrale waarde en futureproofing ratios te berekenen voor 23 AEX-genoteerde bedrijven. Dit betekende uren en uren onderzoek, berekeningen, dubbelchecken, probleemoplossing en driedubbelchecken. We doorzochten rapporten, websites, Glass- Door-reviews, factsheets en academisch onderzoek. En stelden vast: wat wilden we precies meten? En waarom is dat belangrijk? Die urenlange berekeningen leverden de AEX Futureproof Index op, die op 7 februari 2025 met een gongceremonie bij Euronext werd gelanceerd.
In totaal namen we 17 sociale kwesties en 13 ecologische kwesties onder de loep, variërend van CO2-uitstoot en corporate tax tot biodiversiteitsverlies en watervervuiling. We onderzochten en berekenden schaduwprijzen, waarden die zijn gebaseerd op academisch onderzoek en een gestandaardiseerde manier bieden om milieueffecten en maatschappelijke impact in monetaire termen uit te drukken, en vertaalden zo deze kwesties naar de taal van geld. En, het allerbelangrijkste, we bleven radicaal transparant: al onze berekeningen in de AEX Futureproof Index zijn uitgevoerd met openbaar beschikbare informatie.
Ons doel was simpel: een gestandaardiseerde methode ontwikkelen om de financiële, sociale en ecologische waarde van bedrijven te berekenen en vergelijkbaar te maken – en te zien hoe die bedrijven vandaag de dag op de proeven van morgen zouden reageren.
Als vage taal een kpi was
Dit leverde tal van uitdagingen op: het is tenslotte niet elke dag dat je baanbrekend onderzoek en formules toepast op 23 AEX-genoteerde bedrijven. Allereerst ontbrak het in de jaarrapportages vaak aan wat we het meest nodig hadden: harde data. Dit was vooral lastig bij duurzaamheidsrapportages: de jaarlijkse ‘uitkomsten’ waren vaker een schouderklopje voor relatieve verbetering, of nog erger, doelstellingen tot relatieve verbetering, dan objectieve en concrete uitkomsten. Negatieve impact werd op zijn minst goed verbloemd en vage termen werden ingezet als afleiding.
Nog moeilijker was dat hetgeen we meten steeds abstracter werd. CO2-uitstoot is inmiddels redelijk goed gedocumenteerd: we hadden zelfs een wetenschappelijk onderbouwde schaduwprijs van ongeveer 206 euro per ton CO2 klaarliggen. Maar sociale impact betekent een prijskaartje hangen aan complexere, moeilijk te definiëren kwesties: wat kost een geval van intimidatie op de werkvloer? Hoe bereken je dat muzikanten niet eerlijk worden betaald terwijl topbestuurders miljarden opstrijken? En hoe verwerken we kinderarbeid in een toeleveringsketen in de algehele waarde van een bedrijf? Cijfers toewijzen aan deze onderwerpen was een van onze grootste uitdagingen en leek soms de onmogelijkheid van ons project te bevestigen. Maar om iets toekomstbestendig te maken, moet je doen wat nog nooit is gedaan.
Wat we leerden
Het waren precies deze uitdagingen die tot enkele van onze grootste ontdekkingen leidden. We ontdekten dat greenwashing wijdverspreid was bij deze AEX-genoteerde bedrijven. Ook ontdekten onze analisten een belangrijke omgekeerde correlatie: hoe groter de negatieve impact van een bedrijf op sociale of ecologische aspecten, hoe minder goed deze negatieve impact wordt gerapporteerd. En ik begrijp waarom: het is moeilijk om fouten toe te geven, vooral wanneer de kans groot is dat daar straf op volgt. Maar hoe kunnen we het probleem van negatieve impact anders aanpakken dan door erover te praten?
Een positieve noot
We ontdekten ook dat van de 23 bedrijven die we onderzochten, 15 een positieve integrale waarde scoorden, wat betekent dat ze sociaal en ecologisch waarde bijdragen, boven op de financiële waarde. Philips stond bovenaan vanwege hun positieve impact: het bedrijf biedt producten die het leven van miljoenen mensen aanzienlijk verbeteren. De achterblijvers, ArcelorMittal, Shell en Heineken, kwamen er slechter vanaf door hun negatieve impact, zoals vervuiling en de maatschappelijke kosten van alcoholconsumptie (ik houd het bij mijn 0.0). Maar juist dit maakt de AEX Futureproof Index zo krachtig: de vertaling van voorheen ontastbare sociale en ecologische waarden naar vergelijkbare monetaire cijfers. Nu is het aan de bedrijven, investeerders en beleidsmakers om te laten zien of ze bereid zijn deze negatieve impact ter harte te nemen en te veranderen, of liever hun kop in het zand steken en doorgaan met wat ze altijd deden.
Een blik op de toekomst
De eerste AEX Futureproof Index heeft bewezen een ongelooflijk krachtig instrument te zijn. We hebben een stortvloed aan steun en interesse ontvangen, wat voor mij duidelijk maakt dat het zichtbaar maken van maatschappelijke kosten niet alleen vooruitstrevend, maar ook broodnodig is als we de manier waarop we zakendoen willen veranderen. En er is nog veel werk te doen.
Bepaalde materiële kwesties schreeuwen om meer solide feiten en cijfers. Over biodiversiteit – een van de meest urgente problemen van onze tijd – zijn nog maar weinig data beschikbaar. Ook mensenrechtenschendingen en oneerlijke lonen in wereldwijde toeleveringsketens worden systematisch over het hoofd gezien.
De AEX Futureproof Index is slechts een eerste stap – onze analyses zouden enorm profiteren van sectorspecifieke vergelijkingen. Bovendien willen we ons onderzoek zo snel mogelijk uitbreiden naar Europa en de VS. Want ook daar spreken ze de taal van geld, nietwaar?
Dit essay, door Pieter Hemels, directeur van consultancybedrijf ftrprf, is gepubliceerd in Management Scope 04 2025. Het complete onderzoek is te vinden op www.longtermvalue.com/aex-index.