‘Legal + GenAI’: de kansen liggen voor het oprapen

Kansen en risico’s
Artificial intelligence (ai) en het juridisch vakgebied, daar zit een spanningsveld. Op het vlak van ai en data is de (Europese) regelgeving sterk in ontwikkeling. De risico’s van ai liggen vooral op het vlak van betrouwbaarheid (is de output juridisch gecheckt?), databescherming (gaan ai-toepassingen zorgvuldig om met bedrijfs- en persoonsgegevens?) en ethiek (zijn alle uitkomsten ook gewenst?). Tegelijkertijd is ‘legal + GenAI’ ook een geweldige combinatie: het is een greenfield waar de kansen voor het oprapen liggen. GenAI kan teksten analyseren én genereren. Juristen zijn als geen ander bezig met tekst, taal en begrippen. Eindelijk is er een tool die zeer laagdrempelig is waarmee je juridische documenten kunt analyseren.

Juristen waren niet blij met legal tech
Gaan juristen GenAI massaal omarmen? Grote delen van het vakgebied staan toch bekend als conservatief, voorzichtig met kennisdelen en sterk gericht op (het monetariseren van) impliciete kennis over vaak complexe onderwerpen. Het werken met kennismanagement stuit nog wel eens op weerstand, omdat het kennisdelen een traditioneel verdienmodel in de weg kan zitten. Kennismanagement als zodanig is niet ‘billable’.
Bijzonder is dat juristen er tot nu toe wonderwel in zijn geslaagd om geen hinder te ondervinden van het amper of niet gebruiken van legal tech. De operatie draait ook zonder legal tech gewoon door, de klant loopt nog niet weg en fee earners zien hun urenomzet nog niet bedreigd. Juristen staan bekend als risicomijdend. Belangrijk is te begrijpen dat ai je werk niet overneemt of bepaalt, maar gaat aanvullen, ondersteunen en versnellen – iets dat steeds beter zichtbaar wordt in tal van sectoren. Juist toepassingen rondom Gen-AI zullen wij als juristen moeten gebruiken met een goed ontwikkeld en gecontroleerd kader, zodat je kunt voorkomen dat er bijvoorbeeld fake jurisprudentie wordt gecreëerd – inmiddels een berucht voorbeeld voor ons vakgebied.

Legal tech en jonge generaties
Aan de andere kant is er veel jonge aanwas in juridische praktijken en zeker professionals uit generatie Y en Z zijn uitermate nieuwsgierig naar deze nieuwe technologie. Steeds vaker hebben afstudeerders legal tech- en datagerelateerde vakken in hun master. Zij verwachten van werkgevers dat de seniors waarmee ze te maken krijgen, hiervoor openstaan. Bij de grote kantoren wordt de tech savviness steeds beter zichtbaar.
De opkomst van GenAI-aangedreven legal tech vráágt ook om een ander type jurist, die meer risico kan nemen of eerder positie durft in te nemen, die wil pionieren en die openstaat voor experimenten. Terwijl aan de ene kant de ai-wetgeving op Europees niveau zich geleidelijk ontwikkelt, moet je als legal organisatie nu je positie gaan innemen of aanpassen. Wetgeving rond ai en digital vereist multidisciplinaire samenwerking tussen juristen, data, IT- en cyberprofessionals.

Steeds meer noodzaak
Daar komt bovenop dat juist door het laagdrempelige karakter van GenAI klanten van juridische dienstverleners in toenemende mate (terechte) vragen gaan stellen. Het is alom bekend en vrijwel iedereen heeft voorbeelden van de output van GenAI voorbij zien komen. Hoe kun je sneller tot een antwoord komen op een complexe vraag? Hoe kun je teams van junioren slimmer inzetten? Met de komst van GenAI krijgen juristen een tool in handen waarmee ze niet een deel van de jurisprudentie, maar álle jurisprudentie mee kunnen laten onderzoeken tegen een verwaarloosbaar kostenpeil. Voorheen was dat niet te doen. Dat vermogen wordt in hoog tempo belangrijker nu wetgeving steeds Europeser wordt – vertrouwen op wat je zelf hebt gelezen of gehoord wordt steeds minder effectief. Ook op dit punt kan GenAI bijdragen aan de noodzakelijke verrijking en verdieping van de praktijk van advocaten en juristen.
Ook voor de interne juridische functie van ondernemingen – vaak een costcenter – biedt GenAI mogelijkheden. Het kan de afhankelijkheid van externe juristen verkleinen, eenvoudigweg omdat de eigen capaciteit en capabilities groter worden.

Hoe zet je GenAI in?
De grote vraag is nu hoe je GenAI succesvol kunt inzetten in de juridische praktijk. Ondanks dat laagdrempelige karakter is het niet zo dat je als jurist kunt volstaan met het nemen van een betaald abonnement op een GenAI-toepassing. Integendeel: om de technologie op een juiste en veilige manier in te zetten, zijn maatregelen nodig. Het goede nieuws is dat er binnen de honderden gespecialiseerde Large Language Models (LLM’s), op basis waarvan GenAI werkt, ook al juridische LLM’s beschikbaar zijn. Daarmee is het mogelijk uiteenlopende taken en processen sneller of vollediger en slimmer te laten uitvoeren. Denk aan het op grote schaal analyseren van contracten, iets dat relevant is bij omvangrijke en complexe transacties zoals M&A’s. Hierbij kan GenAI een goede rol spelen bij het zoeken naar aansprakelijkheden in due diligence- trajecten.
Een ander voorbeeld waar al flink wat succesvolle pilots mee zijn gedaan, is het zoeken naar nuances in jurisprudentie: dat kan bijdragen aan een beter advies van cliënten. Een derde voorbeeld is het zorgdragen voor compliance in je adviezen als het gaat om Europese harmonisering. En tot slot worden er grote stappen gezet in oplossingen die vooraf inschattingen kunnen maken op de haalbaarheid van procedures, gebaseerd op verschillende keuzes en argumenten.

Nieuwe rollen en competenties
Ai biedt nieuwe kansen en risico’s in niet-juridische bedrijfsprocessen, waardoor juridische professionals zich moeten aanpassen en nieuwe vaardigheden moeten ontwikkelen in het gebruik van ai. Het gebruik van GenAI vraagt om nieuwe capaciteiten binnen organisaties. Juristen zullen net als iedere andere professional moeten leren om te werken met GenAI. Denk hierbij aan het aansturen van algoritmen (prompt engineering) en het interpreteren en beoordelen van ai-output. Wie niet weet wat prompt engineering inhoudt, zal domme vragen blijven stellen aan een slim systeem. Het is ook belangrijk om kennelijk onjuiste output te kunnen herkennen. Daarnaast verandert het werkproces van de juridische functie. IT gaat een essentiële rol spelen in zowel het primaire proces als de bescherming van data.

Data-huishouding
Meer data-driven gaan werken, heeft implicaties voor de data- huishouding: de basics, zoals je datakwaliteit, IT-security en compliance moeten op orde zijn. Ook dat vraagt om meer T-shaped- en O-shaped-professionals (respectievelijk professionals die diepgaande kennis op een gebied combineren met goede basiskennis op meerdere gebieden, en professionals die hun vakkennis combineren met kennis van mens, klant en business, red.) die effectief kunnen samenwerken in multidisciplinaire teams. Voor de jurist betekent dit dat hij of zij zich het IT- en datadomein zal moeten toe-eigenen. Wie daarin slaagt, is ook sneller succesvol in het gebruik van legal tech in de eigen praktijk. Maar de eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat we hier – als O-shaped legal professionals – vaak nog niet zijn.

Kom nu in actie
Wie op dit dossier van ai en GenAI geen actie onderneemt, maakt het zichzelf erg lastig om over een paar jaar alsnog aan te haken. Het is cruciaal voor juridische professionals en organisaties om nu in actie te komen en ai een plek te geven in de eigen bedrijfsactiviteiten en processen. Waar begin je? Zorg voor een upgrade van je modellen, je data en systemen en je mensen. Maar vermijd ook dat je van juristen programmeurs wil maken. Zorg ervoor dat samenwerking tussen de disciplines in je organisatie wordt versterkt. Omarm en verken de technologie, zodat je tijdig zicht krijgt op de kansen en de valkuilen. Zet in op een agile benadering: maak kleine stappen zodat je goed kunt bijsturen en goed koers kunt houden.

Essay door Dominique Poot, director legal management consulting bij Deloitte Legal, en Sebastiaan ter Wee, partner tech law bij Deloitte Legal. Gepubliceerd in Management Scope 01 2024.