Meer vrouwen in topposities gaat in slakkengang
Voor het derde jaar biedt de Nederlandse Female Board Index een overzicht van de vrouwelijke vertegenwoordiging in de raden van bestuur en raden van commissarissen van Nederlandse beursgenoteerde bedrijven. Het goede nieuws is: het aandeel vrouwen in de top stijgt.
Achtendertig ondernemingen (35,5 procent van het totale onderzochte aantal) hebben een of meer vrouwen in de raad van bestuur of raad van commissarissen. Dit zijn er vijf meer dan in 2008 en acht meer dan een jaar eerder. Het totale aantal vrouwen met een topfunctie in Nederland is in 2009 gestegen naar 57 vrouwen, ofwel 7 procent van het totale aantal van 813 bestuurders en commissarissen. In 2007, het eerste jaar dat de Female Board Index werd opgesteld, was dit nog 5,2 procent.
Weinig vrouwelijke bestuurders
Er is echter nog geen sprake van een doorbraak of een trendbreuk. Als deze stijging doorzet, dan zal het aandeel vrouwelijke bestuurders en commissarissen pas in 2027 30 procent bedragen en in 2034 40 procent. Daarnaast heeft nog steeds tweederde van de Nederlandse beursondernemingen geen enkele vrouw in de raad van bestuur of raad van commissarissen (69 bedrijven ofwel 64,5 %). Tenslotte zitten de meeste van deze topvrouwen als enige vrouw in de raad van bestuur of raad van commissarissen.
Dit geldt sowieso voor de vrouwelijke bestuurders in de raad van bestuur: alle zeven hebben zij geen vrouwelijke collega. In de raden van commissarissen, die gemiddeld meer leden tellen dan de raden van bestuur (4,9 commissarissen tegenover 2,7 bestuurders) is de situatie weliswaar iets gunstiger, maar moeten 23 vrouwelijke commissarissen het nog steeds stellen zonder een vrouwelijke medetoezichthouder. Alleen Ahold en Unilever hebben drie vrouwen in hun raad van commissarissen, en tien ondernemingen tellen er twee.
Carla Smits-Nusteling
In 2009 steeg het aantal vrouwelijke bestuurders van zes tot zeven als gevolg van de benoeming van Carla Smits-Nusteling in de raad van bestuur van KPN. Dit vertaalt zich in een percentage vrouwelijke bestuurders van 2,4 procent. Het aantal vrouwelijke commissarissen nam in 2009 (per saldo) toe met tien, van veertig vrouwelijke commissarissen in 2008 (7,8%) tot vijftig in 2009 (9,5%).
Bestuurders en commissarissen worden vanwege hun zichtbare rol binnen de board geïdentificeerd met deze ondernemingen, zij vertegenwoordigen als het ware de onderneming (Resource Dependence Theory van Pfeffer en Salancik (1978)). Door prestigieuze of legitieme, gerespecteerde personen te benoemen in de board, maakt een onderneming duidelijk aan de rest van de wereld wat haar normen en waarden zijn.
Diversiteit onderneming
Het benoemen van vrouwen in de top van een onderneming is hier ook een voorbeeld van; de onderneming laat hiermee zien aan haar belanghebbenden (werknemers, leveranciers, klanten, de maatschappij) dat diversiteit ook voor deze onderneming belangrijk is. Vooral ook omdat het tegenovergestelde, de afwezigheid van vrouwen in de top, tot commentaar leidt en schadelijk is voor de onderneming.
Voor de ene onderneming is deze legitimiteit belangrijker dan voor andere. De meer zichtbare ondernemingen, of ondernemingen met directer of meer klantencontact, ervaren een grotere druk om aan maatschappelijke verwachtingen te voldoen dan minder zichtbare ondernemingen.
Aex-ondernemingen
Voor Nederland betekent dit dat verwacht mag worden dat de aex-ondernemingen de meeste vrouwen hebben benoemd, aangezien in Nederland deze ondernemingen het meest zichtbaar zijn en aangesproken worden op hun handelen. Dit is inderdaad het geval. Van de 57 vrouwen zijn er 33 benoemd bij een aex-fonds.
Ook relatief gezien hebben de aex-fondsen de meeste vrouwelijke bestuurders en commissarissen: 33 van de 243 bestuurders en commissarissen bij aex-ondernemingen zijn vrouw. Dit is 13,6 procent en bijna het dubbele van het gemiddelde van 7,0 procent van alle 813 bestuurders en commissarissen. Relatief gezien zijn de minste vrouwen te vinden bij de locale fondsen; hier is slechts 2,3 procent van de 257 bestuurders en commissarissen een vrouw.
Female Board Index
Voor de derde keer op een rij staat Ahold bovenaan in de Female Board Index. Bij Ahold zijn vier van de dertien bestuurders en commissarissen een vrouw (31%). Op een gedeelde tweede plaats staan KPN en TNT, waar drie van de dertien bestuurders en commissarissen vrouw zijn (23%).
Negenenzestig ondernemingen hebben geen enkele vrouwelijke vertegenwoordiging in de raad van bestuur of raad van commissarissen, maar vier bedrijven (Nutreco, ERIKS-groep, Crucell en BAM) staan op de gedeelde laatste plaats, aangezien zij de grootste gecombineerde raad van bestuur en raad van commissarissen hebben (elf personen). Gedurende 2009 heeft van deze vier alleen Eriks-Groep geen nieuwe commissaris benoemd, de overige drie hebben samen drie nieuwe mannelijke commissarissen aangesteld en vier nieuwe mannelijke bestuurders.
Nederland onderaan
Philips stond in 2007 en 2008 nog laatste in de Female Board Index, maar benoemde de eerste vrouw in zijn raad van commissarissen en stijgt daardoor naar de 38ste plaats. Philips gaat hier meteen voor de ‘top of the bill' en benoemde Christine Poon, nummer 46 op de Forbes ‘50 Most Powerful Women' in 2008.
In 2009 zijn er dus per saldo elf vrouwelijke bestuurders en commissarissen bijgekomen, waarbij het voornamelijk om commissarissen gaat. Dit is uiteraard positief, maar internationaal bungelt Nederland met een aandeel van 7,0 procent topvrouwen nog steeds onderaan. Overigens zijn er in 2009 in totaal 116 nieuwe bestuurders en commissarissen bij de 107 beursondernemingen benoemd; het aandeel vrouwen hiervan was 12,1 procent (veertien nieuwe vrouwen, maar drie zijn er vertrokken). Meer benoemingen van vrouwen was dus ‘theoretisch' gezien goed mogelijk geweest.
Handhaven male boards
Tot slot een positieve overweging: als alle 69 ondernemingen die nu geen enkele vrouw in de raad van commissarissen hebben, één vrouwelijke commissaris zouden benoemen, dan stijgt het aandeel vrouwen in één klap naar 15 procent. En als daarnaast in elke raad van bestuur minimaal één vrouwelijke bestuurder benoemd zou worden, zou het aandeel vrouwen stijgen naar 28 procent.
Deze laatste overweging kan worden afgedaan als niet-realistisch en wellicht zelfs onwenselijk. Toch zouden raden van commissarissen en aandeelhouders eens stil moeten staan bij deze cijfers bij een volgende benoeming van een bestuurder of commissaris. Is namelijk het tegenovergestelde van dit scenario, het handhaven van all male boards, wel een realistische of wenselijke situatie?
Lees ook:
> Vrouwen tekenen voor meer topfuncties
> Vrouwen in opmars
> Meer vrouwen, minder winst
> 50 procent meer vrouwen in topposities
> Carla Smits-Nusteling: nieuwe CFO KPN