Diederick Croese over singularity
Er komt een moment dat alle computersystemen bij elkaar intelligenter zijn dan de mensheid. Dit moment, wat ook wel singulariteit wordt genoemd, komt snel dichterbij. Kunstmatige intelligentie is een van de technologieën waar het Amerikaanse Singularity University grote kansen in ziet om wereldwijde, complexe vraagstukken op te lossen. Dat geloof in nieuwe technologie roept associaties op met een nieuwe religieuze stroming, maar Singularity beschouwt zichzelf als een maatschappelijk betrokken onderneming en een technologie-denktank. In 2016 is Singularity ook in Nederland neergestreken, en wel in de regio die zich mag rekenen tot de slimste ter wereld: Eindhoven. Welke uitdagingen ziet Singularity voor Nederland en waar liggen de kansen? Hoe kan Singularity het Nederlandse bedrijfsleven helpen bij het vergroten van de toekomstbestendigheid? Peter Smink (ceo/cfo Nuon) sprak met Diederick Croese, medeoprichter en ceo van SingularityU The Netherlands, de Nederlandse tak van de prestigieuze Amerikaanse denk- en doe-tank.
Singularity is opgericht in 2008 door Ray Kurzweil (hoofdontwikkelaar bij Google) en Peter Diamandis (lucht- en ruimtevaartondernemer). Financiers van het eerste uur waren onder meer Google, Cisco en ruimtevaartorganisatie NASA. Een van de grondleggers van de Nederlandse vestiging van Singularity is Yuri van Geest, die in eerste instantie optrad als ambassadeur van Singularity University in Nederland. In juni 2016 werd SingularityU The Netherlands door koningin Máxima geopend in Eindhoven. SingularityU werkt samen met overheden, bedrijven en kennisinstellingen, waaronder de Technische Universiteit Eindhoven, het ministerie van Economische Zaken, een aantal grote gemeenten en het UMC Radboud in Nijmegen. In Eindhoven werd ook een Innovation Hub geopend, een plek waar je nieuwe technologie kunt ervaren – een soort opvolger van het ooit vermaarde Evoluon van Philips.
Is Singularity University een bedrijf, een universiteit of een denktank?
‘De naam is niet ideaal. Het is geen universiteit, maar een actieve denktank die vanuit verschillende invalshoeken wereldwijde vraagstukken wil aanpakken. Singularity houdt zich bezig met verschillende technologieën – denk aan biotechnologie, nanotechnologie, kunstmatige intelligentie, robotica – met verschillende toepassingsgebieden – in Nederland zijn dat met name voeding, gezondheidszorg, mobiliteit en water – en verschillende methoden die ondernemingen kunnen gebruiken, zoals design thinking en lean. We doen dit op drie niveaus: we willen het bewustzijn vergroten, we willen helpen bij het toepassen van nieuwe technologie en we willen dat schaalbaar maken.
Het gedachtengoed achter het initiatief komt voor een groot deel bij Ray Kurzweil vandaan. In zijn boek The Singularity is Near beschrijft hij dat we in een hoog tempo toegaan naar een situatie waarin computers net zo slim zijn als de denkkracht van alle mensen bij elkaar. De grondslag daarvoor ziet hij in enerzijds de Wet van Moore – het aantal mogelijke transistors op een chip verdubbelt elke twee jaar, waardoor computers steeds sneller zullen worden – en anderzijds in het netwerk-effect van technologie, dat er een exponentieel effect aan geeft. Een andere visionair, Peter Diamandis, is ervan overtuigd dat we, met alles wat er op deze wereld beschikbaar is, de grootste problemen van de mensheid gemakkelijk moeten kunnen oplossen. Diamandis is de initiatiefnemer van XPrize, waar teams oplossingen voor grote problemen kunnen inzenden. Bekend voorbeeld is dat de winnaars van de Ansari XPrize for Suborbital Spaceflight als bedrijf zijn overgenomen door Richard Branson. Diamandis gelooft ook sterk in de kracht van het combineren van verschillende achtergronden en perspectieven en is tevens een van de oprichters van Singularity. Het motto van Singularity is ‘impacting a billion people positively, applying exponential technology to solve humanity’s grand challenges’.’
Dat klinkt als een nobel streven. Maar is het niet gewoon gericht op geld verdienen?
‘Singularity University is in de VS erkend als een zogenaamde B-Corp (for-profit bedrijven die voldoen aan een set normen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen – red.). Singularity is gericht op omzet, maar wel op een duurzame manier. Vanuit Singularity University in de VS zijn er naast grootschalige summits ook allerlei programma’s voor executives en jongeren die bijvoorbeeld een Google Scholarship toegekend hebben gekregen. In dat soort sessies laten sprekers uit uiteenlopende disciplines zien wat ze hebben bereikt of waar ze aan werken.
Het Nederlandse SingularityU is wellicht wat nuchterder en minder utopistisch; nog sterker gericht op maatschappelijke impact. Een van de drie subdoelen is actief burgerschap: we zullen als samenleving actief moeten nadenken over hoe we technologie willen inzetten. De smartphone is een goed voorbeeld van hoe onze manier van leven in nog geen tien jaar tijd enorm is beïnvloed. Dit soort ontwikkelingen vindt doorlopend plaats – denk aan de vragen over wet- en regelgeving rondom drones, privacy, robotica. Het gaat uiteindelijk ook vaak om banen. In een samenleving waarin specialisatie en polarisatie in opkomst zijn – mensen richten zich de afgelopen decennia steeds meer op één domein – willen we voorkomen dat er een tweedeling ontstaat. We willen de dialoog over technologie aanjagen door samen te werken met media zoals De Financiële Telegraaf en het organiseren van laagdrempelige events, waarmee we kennis breed uitdragen.’
Welke andere doelen zijn er naast het aanjagen van de dialoog?
‘Het tweede doel van SingularityU is dat we beleidsmakers willen voorlichten. Zij hebben vaak te maken met langlopende trajecten en het is belangrijk dat zij op de hoogte zijn van mogelijkheden van nieuwe technologie. Welke andere oplossingen dan asfalt dienen zich in de toekomst aan voor het mobiliteitsvraagstuk? En het derde doel is het ondersteunen van bedrijven bij het omgaan met deze versnellende technologische ontwikkelingen. Grote bedrijven richten zich hoofdzakelijk op het optimaliseren van hun corebusiness. Wanneer je plotseling ingrijpend moet omschakelen, kan een transformatie heel pijnlijk zijn.’
Op welke manieren kan Singularity het Nederlandse bedrijfsleven helpen?
‘We willen op de eerste plaats het bewustzijn vergroten. Als je niet weet wat er op dit moment gaande is, zou je bij wijze van spreken vandaag een videotheek openen. Bedrijven en publieke beleidsmakers moeten goed beseffen wat er nu en in de nabije toekomst speelt. Met name in het mkb is men zich daarvan minder bewust.’
Had Singularity het faillissement van bijvoorbeeld V&D kunnen voorkomen?
‘Nee, maar wellicht waren zaken anders gelopen als de board van V&D in een eerder stadium een breder perspectief had gehad. Toekomstscenario’s kunnen sterk afwijkende uitkomsten hebben als je uitzonderlijke factoren toevoegt of juist weglaat. Ik vermoed dat ze te lang hebben gewacht met het toevoegen van de factor ‘digitalisering’ aan hun modellen. Singularity kan bedrijven helpen met sessies en programma’s, maar we zijn geen adviesbureau of consultancy. Singularity gaat wel structurele samenwerking aan met wetenschappers en experts die in hun eigen vakgebied topspeler zijn. Denk aan Lucien Engelen in de zorg of Carlo van de Weijer op het gebied van mobiliteit. Deze experts worden gecertificeerd in de VS en kunnen daarna ingezet worden in onze programma’s en events. Ze treden binnen organisaties op als een soort tijdelijke coach en houden zich dus niet bezig met implementaties. Daarnaast zijn er ook vrijwilligers die aan een beweging bouwen, vergelijkbaar met de Tegenlicht Meetups die in Nederland worden georganiseerd.’
Hoogleraar stedelijke en regionale economie Frank van Oort kwam in een artikel in het FD tot 220 platforms en samenwerkingsverbanden, gericht op innovatie: delta’s, valleys, innovatieparken en campussen. Er zijn ontzettend veel platforms, beleidsprogramma’s en instellingen actief. Van Oort waarschuwt dan ook voor versnippering.
‘Ja, er zijn inderdaad veel initiatieven. Maar in Nederland was er nog geen initiatief dat zich richt op de wereldwijde vraagstukken in combinatie met exponentiële technologie. We zijn wel complementair en willen graag samenwerken met universiteiten en kennisinstellingen zoals TNO en het Rathenau Instituut. We willen graag verbinden en nieuwe combinaties maken, iets waar platformen bij uitstek geschikt voor zijn. Dat is ook iets waar Nederland goed in is: we zijn in dit land gewend aan de noodzaak van samenwerking tussen allerlei partijen. We hebben veel dynamiek en initiatieven in Nederland, denk aan het verenigingsleven dat floreert. Ons compacte land heeft een goede infrastructuur, een goed opleidingsniveau en we omarmen nieuwe technologie hier erg snel.’
Wat beschouwt Singularity als de meest disruptieve technologie op dit moment?
‘Kunstmatige intelligentie kan voor grote delen van onze samenleving veel betekenen. Ook nanotechnologie en robotica ontwikkelen zich snel. Nederland loopt voorop in een aantal sectoren, het is van belang dat deze sectoren aan de slag gaan met deze technologieën. Met name in de gezondheidszorg kan kunstmatige intelligentie veel toevoegen, bijvoorbeeld door artsen te ondersteunen bij het stellen van diagnoses. Nanotechnologie kan de basis zijn voor het ontwerp van nieuwe materialen met eigenschappen die nu nog niet bestaan. Het mooie van het gedachtengoed van Singularity is dat het uitgaat van een optimistische visie. In deze tijd is zo’n wenkend perspectief – waarbij we wereldwijde problemen kunnen aanpakken vanuit gezamenlijke kracht – welkom, want dat was grotendeels verdwenen. Dat wenkend perspectief is beter dan zeggen ‘het probleem is te groot of te complex om aan te pakken’.’
Een van de grootste uitdagingen is de klimaatverandering. Gaat Singularity helpen om de planeet te redden, bijvoorbeeld door iets te doen op het gebied van de energietransitie?
‘Het is onze diepe wens om de planeet te redden. Klimaatverandering is een van de meest prangende problemen. Ik hoop dat er leiders zijn die het voortouw nemen in de energietransitie, ook als er niet om gevraagd wordt door burgers. Ook in Nederland vormt duurzame energie nog steeds maar een klein deel van de totale energievoorziening. Dat is zorgwekkend. Er is veel te winnen met smart grids en bijvoorbeeld zonne-energie, dat de afgelopen jaren in hoog tempo is verbeterd.’
Tien jaar geleden werd de smartphone geïntroduceerd, die de opmaat was voor veel veranderingen in technologie en samenleving. Ontwikkelingen gaan steeds sneller. Wat wil SingularityU over tien jaar in Nederland bereikt hebben?
‘Het zou mooi zijn als het klakkeloos inzetten van technologie dan plaats heeft gemaakt voor betrokkenheid, dat technologie actief wordt ingezet om levensomstandigheden voor velen te verbeteren, waarbij we op een betere manier omgaan met de planeet en andere levende wezens. Veel problemen hangen wereldwijd samen. Het oplossen van die problemen vergt ook empathie en inlevingsvermogen. Gelukkig zijn jongere generaties nu al veel bezig met de purpose van bedrijven.’
Dat zijn lovenswaardige doelen, maar als je kijkt naar politiek en samenleving gaan we een heel andere kant op: meer nationalisme, protectionisme en polarisatie in plaats van openstellen en verbinden.
‘Dat onderstreept juist hoe groot de noodzaak van een initiatief als Singularity is. Eerst komt het eten, dan de moraal, aldus Bertolt Brecht. Het blijft belangrijk om na te denken hoe je je verhoudt tot je omgeving. Technologie kan hierbij een rol spelen: denk aan Clouds over Sidra, een virtual reality video waarbij je wordt meegenomen in een vluchtelingenkamp en ziet wat daar gaande is. Technologie is een verlengstuk van je zelf: het maakt je wereld groter en je kunt veel meer dan vroeger. Een ander voorbeeld is de ombouw van een standaard zeecontainer tot een connected kliniek die in vluchtelingenkampen wordt ingezet. Met behulp van het internet werden honderden tolken aangesloten, waardoor artsen eindelijk konden communiceren met patiënten en dus veel beter medische zorg konden verlenen. Dit zijn voorbeelden die emotie oproepen, maar die emotie is vaak precies wat nodig is om mensen bij een probleem te betrekken en ze in beweging te krijgen. Singularity heeft niet alle antwoorden, maar kan wel laten zien wat er gaande is in allerlei domeinen via de experts die we aanhaken.’
Wilt u het nieuwe kabinet nog wat meegeven?
‘Voor veel mensen is het een flinke opgave naast hun werkzame leven open te blijven staan voor de snelheid waarmee de economie en samenleving veranderen. Wat ik bestuurders mee zou willen geven, is het belang van een open blik. Daarnaast hebben we het lef en de kracht nodig om grote beslissingen te nemen. Denk aan het besluit wat ooit genomen is om onze unieke Nederlandse gas-infrastructuur aan te leggen, of de Deltawerken. De uitdagingen in onze energievoorziening zouden ook op deze manier moeten worden aangepakt. Daarmee kunnen we een positie als gids innemen en andere landen stimuleren en meetrekken. Technologie is en blijft geen doel maar een middel; het gaat erom wat je ermee wilt bereiken.’
Dit interview is gepubliceerd in Management Scope 03 2017