Duurzaamheid en energiebesparingen: rondetafel met Kievit, Ten Hage en Van der Laan
Op een bloedhete dag in juli verzamelen zich drie directeuren op het Amsterdamse hoofdkantoor van Nuon, om ruim twee uur lang door gespreksleider Hans Mart Groen - directeur B2B - aan de tand gevoeld te worden over de verschillende aspecten van duurzaamheid, met name energiebesparing.
Drie directeuren
Weliswaar vertegenwoordigen Carin ten Hage (TNT), Caroline Kievit (Corio) en Pablo van der Laan (Ymere) drie totaal verschillende organisaties, toch worstelen zij met dezelfde problemen. Duurzaamheid vraagt om harde keuzes, een andere manier van werken en samenwerken, en een langetermijnvisie. Soms lijken de bedrijven daar meer mee bezig te zijn dan hun klanten, die een scherpe prijs vaak belangrijker vinden dan een duurzame service. Toch zijn de gesprekspartners stellig: energiebesparing moet, de enige toekomst is een duurzame toekomst. Vanwaar die volharding?
Planet Me
‘Ons duurzaamheidsbeleid is strategisch gedreven', stelt Carin ten Hage (CtH). Binnen TNT geeft Ten Hage leiding aan Planet Me, het duurzame platform van de logistieke reus. Haar werk gaat ‘uitsluitend over duurzaamheid', zegt ze. ‘Ik wil net zolang druk uitoefenen tot het systeem verandert. Dat zal wel moeten. Grote klanten informeren naar ons energieverbruik en willen weten wat wij ondernemen om dat te managen. Overheden gaan duurzaam inkopen of roepen emissievrije zones in het leven in binnensteden. Zo langzamerhand raakt duurzaamheid aan onze licence to operate.'
Electrische auto's
CtH: 'We willen niet alleen minder energie gebruiken, maar we zoeken ook naar alternatieve oplossingen. We zijn bezig met elektrisch vervoer, dat willen we pushen. Vorig jaar hebben we een tender uitgeschreven voor drie duizend elektrische auto's. Zo creëren en versnellen we de vraag naar alternatieven.'
Vastgoedfonds Corio
Caroline Kievit (CK) is als operationeel directeur (COO) van Corio verantwoordelijk voor de exploitatie van de vastgoedportefeuille. Corio ontwikkelt en exploiteert winkelcentra. ‘We zijn ons ervan bewust dat we een enorme impact hebben op de maatschappij en het milieu', zegt Kievit. ‘Die verantwoordelijkheid willen we niet ontlopen. Bovendien willen onze grote investeerders, zoals de pensioenfondsen en de levensverzekeringsmaatschappijen, alleen nog maar investeren in bedrijven die aantoonbaar duurzaam werken. Hun eisen worden steeds verder opgeschroefd. Als beleggingsfonds zijn wij daar erg afhankelijk van.'
Energiedisplays
Ymere is met tachtigduizend woningen een van de grootste corporaties in Nederland. Die duizenden woningen ‘moeten op de lange termijn nog wel te exploiteren zijn', stelt directeur onderhoudsstrategie en aanbesteding Pablo van der Laan (PvdL). ‘Door duurzaam te bouwen en te verbouwen proberen we de woonlasten voor onze huurders zo laag mogelijk te houden. Dat doen we ook door voorlichting. We zijn bijvoorbeeld samen met Nuon en Cisco bezig met een proefproject waarbij we slimme energiedisplays ophangen in woningen. Op zo'n display kunnen bewoners precies zien wat hun energieverbruik is en hoeveel ze dat kost. Ze kunnen ook aangeven hoeveel ze willen besparen. Het display geeft tips om de doelstellingen te halen.
Bewustwording
CtH: ‘Alles begint met meten. Op het moment dat je energieverbruik adresseert, moet je eerst weten hoe het verbruik verspreid is over de onderdelen van de organisatie. Wij hebben gekeken naar het energieverbruik van onze voertuigen, gebouwen en vliegtuigen, gerelateerd aan de CO2-uitstoot. Vervolgens kijken we hoe we het naar beneden kunnen krijgen. Daar willen we onze 160.000 medewerkers bij betrekken. We willen ze bewuster maken van energieverbruik, ook in hun thuissituatie. Als ze thuis het licht niet uitdoen, doen ze het op hun werk ook niet. Het gaat om bewustwording. We moeten het tussen de oren krijgen.'
° Duurzaamheid is rechtstreeks verbonden met je licence to operate. Het moet onderdeel zijn van je strategische planning op langere termijn. Maar geen enkele organisatie is van de ene op de andere dag duurzaam. Hoe begin je zo'n transformatie?
CtH: ‘Ons nieuwe hoofdkantoor in Hoofddorp, dat we binnenkort betrekken, is een van de groenste hoofdkantoren ter wereld. We kunnen er CO2-neutraal of zelfs CO2-positief werken. Daar gaat een krachtig signaal van uit. Het kantoor is ook ingericht op het fexibele werken. We willen minder mensen in de file.' ° Er moet me iets van het hart. Iedereen in Nederland lijkt enorm begaan met het milieu. waarom wil dan niet iedereen groene energie? Het is net als met biologische producten. Bijna iedereen is het erover eens dat die beter zijn voor onze leef- en werkomgeving, maar weinig mensen zijn bereid om daar meer voor te betalen.
° Waarom is dat?
PvdL: ‘Een herkenbaar probleem. Als wij een euro huurverhoging vragen voor een energiebesparende actie, dan oogsten we enorm veel weerstand, terwijl de huurders er per saldo op vooruitgaan. Het is heel lastig om mensen te overtuigen van de noodzaak van energiebesparing. Als wij een groot renovatieproject doen, moet 70 procent van de bewoners akkoord gaan. Een paar grote projecten zijn stilgelegd omdat we de belangrijkste stakeholders - de bewoners - niet konden overtuigen. Dat brengt ons in een lastig parket. Energiebesparende maatregelen zijn voor ons bijna een bedrijfsmatige noodzaak. We hebben niet alleen een maatschappelijke verantwoordelijkheid, we moeten ook de kosten beheersen. Bovendien moeten we rekening houden met de wensen van toekomstige huurders.'
° Is het een communicatieprobleem? Mensen associëren duurzaamheid vaak met verandering en met ongemak.
CK: ‘De meeste van onze huurders zijn retailers. Die zijn niet zo bewust met duurzaamheid bezig - uitzonderingen als Ahold daargelaten. Bij veel retailers leeft het onderwerp helemaal niet. Zij zien vooral het kostenaspect. Wij hebben laatst een aantal grote retailers geïnterviewd om te kijken waar onze gezamenlijke belangen liggen. Toen bleek dat veel retailers behoorlijk wat doen aan energiebesparing. Zij noemen dat kostenbesparing, niet duurzaamheid.'
° De duurzaamheidsvraagstukken waar jullie mee worstelen zijn zo complex dat je ze niet in je eentje kunt oplossen. Zijn jullie hierdoor gedwongen om meer in allianties en netwerken te gaan werken?
PvdL: ‘Dat klopt. Duurzaamheidsvraagstukken dwingen ons om over onze bedrijfsgrenzen heen te kijken. Dat is wennen. Bij iedere stap die we zetten, moeten we goed nadenken over de consequenties in de keten. Stel dat je een perfect geïsoleerd nieuwbouwhuis neerzet. Zo'n huis koelt niet snel af als het eenmaal warm is. Dat heeft tot gevolg dat de bewoners koelunits uit de bouwmarkt in hun energiezuinige huis installeren. Die units vreten energie, waarmee het effect van de isolatie volstrekt tenietgedaan is.'
CK: ‘Voorheen was in onze sector iedereen - de beleggers, de ontwikkelaars, de vastgoedmanagers - bezig om het wiel uit te vinden. Op een gegeven moment zijn mensen uit vastgoed en retail bij elkaar gaan zitten. We moeten wel. Duurzaamheid dwingt partijen tot samenwerking.'
CtH: ‘Ik kan dat alleen maar beamen. We moeten van een concurrentiemodel naar een coöperatiemodel. Wij praten ook met onze grootste concurrent DHL. Sommige mensen vinden dat heel spannend. Ik zie het anders. We hebben een gedeeld probleem, namelijk dat we met ongelovelijk veel onderaannemers werken, vaak kleinere bedrijven. Wij houden ons bezig met onze ecologische voetafdruk, maar doen de onderaannemers dat ook? Juridisch gezien is het lastig om subcontractors iets op te leggen. Voor je het weet beschouwt de wetgever je als werkgever.
DHL worstelt met hetzelfde probleem. We proberen nu samen een model te ontwikkelen op basis waarvan we kunnen samenwerken met subcontractors om ook hun milieuprestaties te verbeteren. Ik vind het helemaal niet zo vreemd om samen te werken met onze grootste concurrent. De succesvolle bedrijven van de toekomst zijn bedrijven die goed kunnen samenwerken en snel kunnen schakelen. Het tijdperk van iets verzinnen, dat voor jezelf houden en daarmee veel geld verdienen, is voorbij.'
° Hebben jullie de kennis over duurzaamheid binnen jullie organisaties geconcentreerd in een apart onderdeel?
CK: ‘We hebben enkele mensen vrijgemaakt om zich alleen maar met duurzaamheid bezig te houden. Zij initiëren projecten die door anderen worden opgepakt. Het is de bedoeling dat dit denken over enkele jaren bij iedereen in de organisatie business as usual is. Wij zijn met honderdvijftig medewerkers een kleine organisatie. Toch is het lastig om mensen in beweging krijgen. We zijn de samenwerking met Nuon aangegaan omdat we een aantal zaken heel zichtbaar willen maken, zodat onze mensen iets hebben om trots op te zijn. Binnen een jaar lichten we onze hele vastgoedportefeuille door. We streven naar 30 procent energiebesparing in onze winkelcentra. Dat streven is zo ambitieus, dat het mensen als vanzelf mobiliseert.'
CtH: ‘Planet Me was nodig om de eerste stappen te zetten. Dat hebben we centraal gedaan, maar wel direct met mensen uit de operatie. Die mensen heb ik gemobiliseerd om aan de slag te gaan met duurzaamheidsvraagstukken. Zo proberen we innovatietrajecten te versnellen. Uiteindelijk zal Planet Me gewoon weer verdwijnen.'
PvdL: ‘Wij hebben een interne stuurgroep duurzaamheid. En op elke vestiging komen ambassadeurs duurzaamheid. We willen ideeën vanuit de operatie over hoe het anders kan. Duurzaamheid moet vanuit de werkvloer komen, niet vanuit de ivoren toren van de directie.'
CtH: ‘Bij TNT werken 150.000 mensen. Ik heb geleerd dat je een abstract onderwerp als duurzaamheid dichtbij de mensen moet brengen. Daarom organiseren we één keer per jaar de "beste chauffeur van de wereld"-competitie. Wie het meest zuinig, klantvriendelijk en veilig kan rijden wint. De boodschap is dat de rechtervoet van onze chauffeurs rechtstreeks bijdraagt aan het resultaat van TNT. We hebben duurzaamheid ook verankerd in de bonusstructuur van onze topmanagers. Hun bonus is mede afhankelijk van CO2-effciëntie en gezondheids- en veiligheidsdoelstellingen. Zo maken we duidelijk dat we die doelen net zo serieus nemen als onze financiële resultaten.'
° Zouden deze ontwikkelingen sneller gaan als jullie voor jullie groene gedrag beloond zouden worden door jullie klanten?
PvdL: ‘Het zou zeker helpen als de motivatie onder de gemiddelde gebruiker of leverancier groter was. In onze nieuwe strategie staat duurzaamheid niet op één. Dat is omdat andere onderwerpen hoger scoren bij onze stakeholders.'
CK: ‘In de kantorensector stellen eindgebruikers hoge eisen aan hun huisvesting. Het effect is dat kantorenbeleggers oude gebouwen opknappen en duurzamer maken, anders raken ze ze niet kwijt. In onze sector werkt dat helaas anders. Wij proberen onze huurders te verleiden om mee te doen met investeringen door ze met de neus op de besparingen te drukken en ze te wijzen op de positieve effecten van duurzaamheid. We gaan ook voorzichtig dwingen. Op enig moment zullen er duurzame clausules in de huurcontracten komen. We kunnen huurders in nieuwe projecten bijvoorbeeld verplichten om gebruiksgegevens aan ons te geven. We houden zelfs kunnen verplichten om alleen bepaalde materialen te gebruiken, maar dat vinden we nu nog te ver gaan. De retailer wil dat soort bemoeienis niet.'
° Hoe ambitieus zijn jullie? Wat zijn jullie groene doelstellingen?
CtH: ‘Wij zijn in 2020 45 procent energie-effciënter. We kunnen vooral grote slagen maken op het gebied van vervoer, door over te stappen op biobrandstof of elektrisch.'
CK: ‘Onze doelstellingen zijn vooral gericht op het terugdringen van het verbruik van energie en water. Dat laatste is vooral belangrijk in de zuidelijke landen, waar wij veel bezit hebben.'
PvdL: ‘Wij willen dat ons vastgoedbezit zo min mogelijk verbruikt. Dat betekent vooral dat we nog beter gaan isoleren. Je moet eerst besparen voordat je kunt nadenken over de inzet van duurzame energie.'
° Komt er een kantelpunt? Zal duurzaamheid ooit een doorslaggevend argument worden voor jullie klanten?
CtH: ‘Ik vind dat te veel inzoomen op de verantwoordelijkheid van de eindconsument. Grote bedrijven en de overheid moeten ernaar streven om de consument te ontslaan van zijn verantwoordelijkheid. Ze moeten er voor zorgen dat er alleen nog maar A-labelproducten op de markt komen - of het nu gaat om gebouwen, wasmachines of auto's - zodat consumenten niet gedwongen worden te kiezen tussen producten met een C, D of F-label.'
PvdL: ‘Er zijn nog heel veel woningen met een C-label of winkelcentra met een F-label. Er moet aanbod zijn, maar er moet ook markt zijn. Het is een vicieuze cirkel. Als de eindgebruiker kritischer zou zijn en bereid zou zijn om te betalen voor duurzaamheid, zou dat voor een enorme versnelling zorgen.'
CK: ‘Ik ben het ermee eens dat de overheid en marktpartijen die hoger in de keten staan hun verantwoordelijkheid moeten nemen, maar je kunt niet zonder de eindgebruiker. Steeds meer bedrijven nemen hun verantwoordelijkheid. Denk aan Albert Heijn, die geen paling meer wilde verkopen omdat de vangst de visstand in gevaar bracht. Het wachten is op een brede duur- zame consumentenbeweging.'
CtH: ‘Daar kunnen we niet op wachten. Iedereen gaat nog naar het BP-tankstation, ondanks de olieramp in de Golf van Mexico. Onze maatschappij wordt gedreven door korte termijndenken. Aandeelhouders willen snel resultaat en politici willen worden herkozen. We kunnen het proces versnellen door duurzaam te gaan beprijzen. Op dit moment is CO2-uitstoot niet ingeprijsd in de kosten van het transport. Het is voor Apple goedkoper om een iPod in China te laten maken dan in Europa of de VS. Als er een prijs komt op CO2, verandert het hele model en gaat Apple drie keer nadenken of ze nog wel in China kunnen produceren.'
Bovenstaand artikel is gepubliceerd in de special Energie 2020, perspectief voor een duurzame bedrijfsvoering, in samenwerking met Nuon.
Lees ook:
> Biografie Caroline Kievit, directeur Corio Nederland
> Corio annuleert voorlopig obligatielening
> TNT gaat Post en Express splitsen
> De keerzijde van een gunstig corporate imago
> De Key doet aangifte tegen oud-directeuren