High Performance Business-onderzoek onder AEX-bedrijven

Het World Economic Forum concludeerde afgelopen maand dat Nederland tot de meest concurrerende economieën ter wereld behoort. Nederland valt onder meer op door het grote internationale vertrouwen, een goede kredietrating en lage inflatie. Verder wordt de infrastructuur geprezen, met havens die op een tweede plaats staan.

Als we Nederland echter vergelijken met Duitsland, zien we twee belangrijke zaken: Duitsland is minder afhankelijk van Europa en Duitse producten zijn competitiever dan Nederlandse producten. Duitsland exporteert maar veertig procent van het Bruto Binnenlands Product naar landen in de eurozone, terwijl dat voor Nederland ongeveer twee derde is. Daardoor is Duitsland veel minder gevoelig voor problemen binnen de eurozone en profiteert het van de vraag uit Amerika en vooral Azië.

Maar wat betekenen deze uiteenlopende beschouwingen voor het Nederlandse bedrijfsleven en hoe staat zij er eigenlijk voor? Het Accenture High Performance Business-onderzoek vergelijkt de prestaties van AEX bedrijven met de prestaties van hun internationale concurrenten. Daarbij wordt zowel teruggeblikt als vooruitgekeken.

High performance businesses zijn bedrijven die hun concurrenten continu overtreffen. Ze behoren tot een kleine groep topbedrijven binnen hun sector. Om een high performance business te zijn, moet een bedrijf tot de beste 25 procent op het vlak van huidige performance behoren én tot de beste 25 procent op het vlak van positionering voor de toekomst binnen zijn eigen industrie gerekend kunnen worden. Bedrijven die tot deze groep behoren, zitten in de kopgroep.

MINDER CONCURREREND
Op alle acht prestatie-indicatoren scoren AEX-bedrijven gemiddeld lager dan hun concurrenten. Met  uitzondering van ASML bevindt geen van de bedrijven zich op beide dimensies – huidige prestaties en positionering voor de toekomst − aan de top. AEX-bedrijven waren de afgelopen zeven jaar gemiddeld minder winstgevend dan hun concurrenten en groeiden minder hard. Zo groeiden de internationale concurrenten de afgelopen zeven jaar gemiddeld 25,3 procent harder dan bedrijven aan de AEX. Opvallend detail is dat AEX bedrijven verder achterop zijn geraakt na de uitbraak van de crisis in 2008, zowel op huidige prestaties als op positionering voor de toekomst.

Het resultaat van de prestaties van AEX-bedrijven is zichtbaar in een lagere aandelenwaarde en de geringe investeringsbereidheid van banken en investeerders. De total return to shareholders is over de laatste zeven jaar gemiddeld bijna dertien procent lager dan die van buitenlandse bedrijven. De AEX bedrijven kunnen niet over voldoende kapitaal beschikken om met de concurrentie mee te groeien. Daarnaast zijn ze minder sterk actief in opkomende markten, waardoor ze minder goed in staat zijn om de klappen op te vangen in West-Europa.

VEEL DIVIDEND
Toch hebben Nederlandse bedrijven tot 2009 relatief veel dividend uitgekeerd. Verschillende  AEX-bedrijven hebben hun beleid inmiddels bijgesteld, maar het vrijkomende kapitaal is tot nu toe meer aangewend voor herstellen van de financiële huishouding dan voor investeringen. De resultaten van het High Performance Business-onderzoek bevestigen dit: de cashpositie verslechterde voor vrijwel alle bedrijven in 2008. De high performers herstelden na 2009 en kregen weer oog voor investeringen. Door de teruglopende winsten en het uitkeren van dividend bleef er weinig geld over voor investeringen, bijvoorbeeld in R&D. De AEX bedrijven brachten na 2009 hun investeringen terug naar het niveau van 2007. High performers verhoogden juist de R&D-budgetten: in 2010 en 2011 investeerden ze ten opzichte van hun omzet tweemaal zoveel.

HOE NU VERDER?
Meekomen in de wereldeconomie is topsport. De uitkomsten van het Accenture-onderzoek laten zien dat voor vrijwel alle AEX-bedrijven de lat hoog ligt. Hoe te komen tot betere prestaties? Allereerst zullen Nederlandse bedrijven hun investeringsagenda op orde moeten brengen zodat ze, voordat de lifecycle van hun huidig succes afloopt, een nieuw succes in de grondverf hebben staan. Op de tweede plaats kan een aangepaste en geoptimaliseerde strategie pas tot goede resultaten leiden als de organisatie zelf in staat is tot een effectieve en succesvolle executie van de plannen. Het gaat dan om mensen en middelen, om beweeglijkheid en leiderschap. Permanente onzekerheid en volatiliteit vragen om grote wendbaarheid en flexibiliteit. High performers zijn daar keer op keer succesvol in: ze zijn agile.

NON-STOP INNOVATIE
Bedrijven die een succesvol product of baanbrekende technologie op de markt brengen, krijgen vaak te maken met een geleidelijk verloop van het succes van een innovatie. Dit gaat vaak volgens een vast patroon; early adopters zorgen voor een snelle uptake. Na de acceptatie door een grotere groep gebruikers zwakt de groei af. High performers zijn succesvol in het goed op elkaar laten aansluiten van opeenvolgende innovaties, waardoor ze kunnen blijven groeien. Het is zaak om een nieuwe groeicurve te realiseren voordat verzadiging bereikt is.

Bedrijven moeten er rekening mee houden dat innovaties en groeicurves elkaar steeds sneller  opvolgen. De houdbaarheid van intellectueel eigendom is beperkt en nieuwe technologie ontwikkelt zich steeds sneller en breder. De vorm (en de duur) van een groeicurve is bovendien onvoorspelbaar, want van de ene op de andere dag kan een succesvol product worden gemaakt of gebroken.

De tijd dat nieuwe inzichten nog voornamelijk van de eigen onderzoeksafdeling afkomstig zijn, ligt achter ons en samenwerking met klanten, universiteiten en toeleveranciers is noodzakelijk. Deze ideeën moeten vervolgens sneller worden vertaald in concrete producten en sneller op de markt worden geïntroduceerd om de innovatie succesvol te maken. Ondernemingen die jaar in jaar uit succesvol zijn, slagen erin om een groot percentage van hun omzet te genereren met producten of diensten die ze vrij recentelijk geïntroduceerd hebben. Het bekendste voorbeeld hiervan is Apple, dat de iPhone introduceerde omdat niet MP3-spelers maar smartphones de grootste concurrent bleken te worden van de iPod. Op het moment dat de iPhone de early adoptersfase was gepasseerd, was Apple al begonnen met de introductie van de eerste generatie iPad.

Voor een goede groeicurve kunnen bedrijven niet zonder een topidee. Maar naast een snelle realisatie van een tweede of volgende curve is ook marktinzicht onontbeerlijk. Het kunnen zetten van de volgende stap vraagt om voldoende kracht, schaalgrootte en de juiste mensen. Organisaties moeten tijdig anticiperen op bedreigingen voor het eerste succes, zoals een ongewenst verloop in de top van het bedrijf, het verlopen van patenten of het verliezen van exclusiviteit.

HIGH PERFORMERS ZIJN FLEXIBEL
Agility is een typisch managementbegrip: vaag en complex, en het is de vraag of iedere executive het over de betekenis eens is. Waar veel executives het in ieder geval wél over eens zijn, is dat veel bedrijven niet meer in staat zijn om snel te reageren. Door eindeloze kostbesparingen is de lenigheid van veel ondernemingen geslonken. Ze hebben bij het doorvoeren van hyperefficiency veel flexibiliteit ingeleverd. Denk aan de wereldwijde supply chains van bijvoorbeeld Japanse hardwareproducenten. Ook Europese bedrijven liepen vast door gebrek aan halffabricaten toen Japan te maken kreeg met sterke aardbevingen.

ASML daarentegen zorgt voor de broodnodige flexibiliteit via een ecosysteem van partners dat goed meebeweegt. ASML kan gemakkelijk en tijdig op- en afschalen wanneer het wat moeilijker of juist harder gaat.

INVESTEREN IN VERANDERING
High performers gedijen goed in veranderlijke omstandigheden. Ze beschouwen aanhoudende onzekerheid als een doorlopende, positieve uitdaging. Voor hen levert onzekerheid méér opties op − en ze waken ervoor om te veel op lean-zijn te vertrouwen. In plaats daarvan excelleren ze in vier eigenschappen. Ze zijn goed in anticiperen: het ontwikkelen van een visie ten aanzien van ontwikkelingen zoals vergrijzing, veranderende consumentenvoorkeuren of opkomende markten. Ze zijn ook omgevingsbewust en goed in staat om trends waar te nemen, te analyseren en te vertalen naar bedrijfsvoering. Agile bedrijven zijn er bedreven in hun processen en structuren regelmatig aan te passen. Zij zorgen tijdig voor het juiste talent in de organisatie, wisselen ideeën sneller uit en komen eerder in actie dan hun concurrenten.

Dat laatste – eerder in actie komen – brengt ons bij de meest belangrijke eigenschap van agile ondernemingen. Zij zijn bovenal responsief: gericht op snel beslissen, vlot reageren en het heft in handen nemen. Responsiviteit is geen onderwerp dat men voor morgen op de boardroomagenda laat zetten, iedereen kan er vandaag mee beginnen. Kortom, onzekerheid is een continue bron van nieuwe kansen.

Jasper van der Linden is strategieconsultant bij Accenture Nederland.

Onderzoeksmethode
In het Accenture High Performance Business-onderzoek zijn de prestaties van AEX-bedrijven vergeleken met hun internationale concurrenten. In de studie worden de prestaties gemeten over de periode vanaf 2005 tot en met het tweede kwartaal van 2012. Recente prestaties wegen daarin aanzienlijk zwaarder dan resultaten die verder in het verleden liggen. Daarnaast wordt ook het toekomstperspectief bekeken. De onderzochte AEX bedrijven worden vervolgens vergeleken met peers in hun eigen sector: 330 bedrijven in 29 sectoren. Data zijn afkomstig van Standard & Poor’s en Bloomberg. In de analyse zijn alle AEX-bedrijven meegenomen, behalve Corio en Unibail Rodamco. Deze bedrijven hebben een ander verdienmodel en kunnen daardoor niet worden gebenchmarkt met de HPB-onderzoeksmethodologie.

De huidige prestaties zijn geanalyseerd op basis van vier prestatie-indicatoren:
1. Aandeelhouderswaarde creatie (TRS, total return to shareholders)
2. Rendement op investeringen (ROIC, return on invested capital)
3. Omzetgroei
4. Consistentie van de resultaten (hier is gekeken hoe vaak het bedrijf in een periode van zeven jaar bovengemiddeld presteert wat betreft TRS, ROIC en omzetgroei)

De positionering voor de toekomst wordt gemeten op basis van vier prestatie-indicatoren:
5. Toekomstige groeiverwachting door de markt (future value)
6. Winstpotentieel
7. Positionering in groeimarkten
8. Vermogen om groei te financieren

Dit artikel is onderdeel van de special 'High performance business' in samenwerking met Accenture.