Analyse Management Scope Corporate Impact Index 2018

De transitie van de winnaar
De index speelt in op de verschuiving in het bedrijfsleven van een kortetermijnfocus op winstoptimalisatie naar een langetermijnvisie op maatschappelijke waardecreatie. De winnaar van dit jaar illustreert deze transitie. De Volksbank bestaat als onderneming sinds begin 2017 en is dit jaar nieuw in de index, maar heeft een bijzondere historie. Het is een van de bedrijven die voortkwamen uit SNS Reaal. Deze bankverzekeraar raakte mede door de fraude bij vastgoedonderdeel SNS Property Finance in financiële problemen. De situatie gaat de boeken in als een voorbeeld van slechte governance, met machtsmisbruik door bestuurders en het negeren van klokkenluiders. De overheid greep in en nationaliseerde het bedrijf. Het vastgoed en de verzekeraar werden, met enkele tussenstappen, afgesplitst van SNS Reaal en de overheid is nu volledig aandeelhouder van de Volksbank met de onderliggende financials ASN Bank, BLG Wonen, RegioBank en SNS.

Maatschappelijke koers
‘Bankieren met de menselijke maat’, ofwel dienstbaar bankieren, noemt de Volksbank zelf de gekozen maatschappelijk verantwoorde strategie. Daarmee is het bedrijf terug bij de roots: SNS werd in 1817 als de Nutsspaarbank opgericht en had meer een sociale dan een commerciële doelstelling. De duurzame visie is in alle facetten van de onderneming zichtbaar. Zo bouwt de bank de zakelijke kredieten af: die passen niet in de visie van een op consumenten gerichte bank.
Ook is de Volksbank transparant over winstdoelstelling en klimaatambities. Ceo Maurice Oostendorp lichtte in het Algemeen Dagblad de rendementsdoelstelling van 8 procent op het geïnvesteerde vermogen toe: ‘Meer hoeft niet. Als we meer rendement maken, kunnen we er bijvoorbeeld voor kiezen de rente op spaarrekeningen te verhogen.’ Om ongewenste beloningsprikkels te voorkomen ontbreekt een bonusstelsel. Zo wordt voorkomen dat bestuurders het individuele belang op korte termijn verkiezen boven de collectieve doelstellingen op lange termijn.
Ook waakt de Volksbank voor excessieve beloning in de top. De voorzitter van de directie kan niet meer verdienen dan tien keer het mediane salaris binnen de onderneming (in 2017 was de verhouding 7:1, zo meldt het jaarverslag over dat jaar). Daarnaast wil de bank in 2030 klimaatneutraal opereren. Hiervoor bracht de bank de CO2-uitstoot van de hele winst- en verliesrekening in kaart, blijkt uit de uitgebreide duurzaamheidsinformatie die de onderneming onder andere op de website plaatst. De CO2-uitstoot komt vooral door de hypotheken op niet-energiezuinige huizen van klanten. Die worden deels gecompenseerd door de CO2-baten uit investeringen in duurzame energie die fossiele brandstof kan vervangen. In 2030 moeten beide in balans zijn.
De brede verankering van maatschappelijke impact in strategie en bedrijfsvoering is precies waar de Volksbank de hoogste positie in de MSCII aan te danken heeft. Het bedrijf laat geen grote uitschieters zien in de individuele pijlers, maar doet het over de hele linie goed.

Koninklijke DSM
De tweede plaats in de Impact Index is voor lifescience-bedrijf Koninklijke DSM, lijstaanvoerder van vorig jaar. DSM scoort bijzonder hoog (95 punten) op duurzaamheid. Ook haalt het bedrijf een hoge score in de pijler relatie met de buitenwereld. Daarbij wordt onder meer gekeken naar hoe uitgesproken het bestuur is over de maatschappelijke impact. Ceo Feike Sijbesma steekt zijn duurzame ambities niet onder stoelen of banken. Hij wordt veelvuldig geroemd vanwege zijn visie op duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De Wereldbank riep hem in 2017 uit tot global climate leader. Sijbesma verliest daarbij de bedrijfscontinuïteit niet uit het oog. Hij legde recent in het Financieele Dagblad uit dat een duurzame insteek het bedrijf een concurrentievoordeel oplevert in onder andere China, dat nu verregaande milieueisen stelt aan binnen- en buitenlandse ondernemingen.
DSM bevindt zich graag in de duurzame voorhoede. Zo zit Sijbesma samen met Catherine McKenna, de Canadese minister van milieu, de Carbon Pricing Leadership Coalition voor. Hij maakt zich daar sterk voor het beprijzen van CO2-uitstoot wereldwijd. Niet alleen om klimaatverandering te voorkomen: DSM wil zich graag voorbereiden op bijvoorbeeld de waardering van CO2-emissies bij investeringen, legde Sijbesma vorig jaar uit in een interview met Management Scope. DSM is ook een van de ondertekenaars van de Renewable Energy 100 (RE100) van de Climate Group. Met het ondertekenen pleiten multinationals als Coca-Cola, Ikea, Apple en DSM ervoor dat internationale toonaangevende bedrijven zo spoedig mogelijk 100 procent van hun elektriciteit uit duurzame bronnen betrekken.

> Lees hier het interview met de topman van DSM, winnaar van de Management Scope Corporate Impact Index 2017

Duurzaamheid is chefsache
Op de derde positie van de Impact Index staat ABN Amro. Kees van Dijkhuizen, ceo van ABN Amro, noemde in een recent interview met Management Scope duurzaamheid Chefsache. De verantwoordelijkheid en betrokkenheid moeten hoog in de organisatie liggen. De bank zet fors in op duurzaamheid. Eind 2017 maakte Van Dijkhuizen tijdens de presentatie van de kwartaalcijfers de ambitie wereldkundig om het duurzaam belegde vermogen in de komende drie jaar te verdubbelen van 8 naar 16 miljard euro. In de afgelopen maanden werd een stijging van 23 procent naar 10 miljard euro behaald. Ook ligt de duurzaamheid van het vastgoed op de balans onder de loep. Bijna 40 procent van de CO2-uitstoot in Nederland wordt veroorzaakt door de bebouwde omgeving. De bank heeft een ambitieus actieplan om zowel de eigen kantoren als de panden van klanten in de hypotheekportefeuille energiezuiniger te maken. Van zaken die zich niet met maatschappelijk verantwoord ondernemen verenigen, wordt afscheid genomen. Er wordt niet langer in tabaksproducenten belegd, de maatschappelijke kosten van roken zijn hoog. Ook stopte de (indirecte) betrokkenheid bij de Dakotapijplijn, een oliepijpleiding in de Amerikaanse staat North Dakota, die op het grondgebied van een indianenstam wordt gebouwd.

> Lees hier het interview met Kees van Dijkhuizen over innovatie en digitale transformatie: 'Innovatie is een hygiënefactor'

Strenge regelgeving
De bank gaat daarmee verder dan de regelgeving eist. Banken en verzekeraars zijn door de strenge regelgeving ‘verplicht tot transparantie en gehouden aan governanceregels voor goed bestuur.’ Dat is echter geen garantie voor een hoge positie in de Impact Index. In de top-20 staan vier financials (de Volksbank, ABN Amro, Rabobank en ING). Toch zijn van deze vier alleen Rabobank en de Volksbank in de top-5 per pijler vertegenwoordigd. De Volksbank scoort hoog (94) in de pijler goed bestuur, waarin de sectorgenoten juist relatief laag scoren ten opzichte van ondernemingen in andere sectoren. ABN Amro behoort binnen deze pijler (73) tot de middenmoot. Bij de bank kwam begin dit jaar nieuws over onmin in de raad van commissarissen naar buiten over de leiderschapsstijl van rvc-voorzitter Olga Zoutendijk. Het resulteerde in het vertrek van Zoutendijk. Ook moet de bank aanhoudende reorganisaties doorvoeren. Sinds de redding door de Nederlandse staat, zo’n zeven jaar geleden, daalde het aantal werknemers van circa 110.000 medewerkers wereldwijd naar ruim 17.000. De bank scoort goed op zaken als salarisgelijkheid en aandacht voor mensen met afstand tot de werkvloer. De aanhoudende reorganisaties, die binnen de bankensector inmiddels gebruikelijk zijn, zorgen echter wel voor onzekerheid onder het personeel.

Circulaire economie
De onderneming op de vierde plaats van de index, telecombedrijf KPN, laat een snelle stijging zien. Het telecombedrijf stond vorig jaar nog op positie acht. De focus op duurzaamheid leverde KPN een hoge plaats op. Dat sluit aan bij de onafhankelijke experts van de Dow Jones Sustainability World Index, die KPN vorig jaar zelfs tot het meest duurzame telecombedrijf ter wereld uitriepen.
De focus op maatschappelijke impact gaat verder terug: sinds 2015 wekt KPN evenveel energie op als het verbruikt en is klimaatneutraal. De focus bij KPN ligt de komende jaren op circulair ondernemen, waarin alles draait om hergebruik van grondstoffen en producten. Zo wil het concern het ‘weglekken’ van waardevolle grondstoffen voorkomen, bijvoorbeeld door hernieuwbare materialen te gebruiken of door afval geschikt te maken voor hergebruik. KPN wil dat in 2025 nagenoeg alle nieuwe apparatuur in de netwerken en kantoren circulair is. Dat is goed voor de maatschappij en voor aandeelhouders. Circulair produceren maakt een onderneming minder afhankelijk van grondstofkosten en prijsfluctuaties op de grondstofmarkten.

Impact in de keten
Naast KPN is ook chipmachineproducent ASML een snelle stijger in de lijst. Het staat dit jaar op de vijfde plaats in de index (tegenover de tiende plaats in 2017). Onder andere de hoge score op het gebied van duurzaamheid levert de onderneming die vijfde plaats op. Eerder al kreeg ASML een notering in een belangrijke internationale graadmeter voor duurzaamheid, de Dow Jones Sustainability World Index. Belangrijk criterium voor toelating in deze index voor bedrijven is de focus op de gehele waardeketen: maatschappelijke impact gaat immers verder dan de eigen organisatie alleen en is niet los te zien van de andere spelers in de keten. Bedrijven kunnen en willen niet meer wegkijken van wat er boven en onder hen in de keten gebeurt. Klassiek voorbeeld is de diamantindustrie, waar gerespecteerde bedrijven lange tijd onbedoeld Afrikaanse rebellenlegers financierden door diamanten te kopen uit de door hen beheerste mijnen.
ASML neemt zijn rol in de keten serieus door onder andere toeleveranciers te verplichten duurzaamheidsbeleid te formuleren dat aansluit bij dat van de onderneming. Ook helpt het de klant de eigen duurzaamheidsdoelstellingen te halen, onder andere door de hightech chipmachines zo energiezuinig mogelijk te maken.
De focus op maatschappelijke impact beperkt zich niet tot duurzaamheidsonderwerpen alleen. ASML maakt al lange tijd deel uit van een banenpool in de Eindhovense regio, waarbinnen bedrijven hoogopgeleide technici uitwisselen en ervaring laten opdoen. Doel van deze bedrijven in de van nature sterk cyclische technologiesector is voorkomen dat personeel de regio verlaat als het economisch tijdelijk minder gaat.

Belang maatschappelijke impact neemt toe
De MSCII wordt gevormd uit een universum van de 100 grootste bedrijven van Nederlandqua omzet en aantal medewerkers. Bij het samenstellen van de ranking van vorig jaar viel op dat er meer data beschikbaar zijn van bedrijven vergeleken met vorig jaar, die kunnen worden gebruikt om de prestaties op het gebied van de verschillende pijlers te analyseren. Een toenemend aantal Nederlandse ondernemingen legt de prestaties over de maatschappelijke impact van de bedrijfsvoering uitgebreid vast en deelt ze. Niet alleen omdat de wet- en regelgeving hen daar toe dwingt – de data gaan vaak veel verder dan de wettelijke verplichting – maar ook uit intrinsieke motivatie. Dat is een goede ontwikkeling, die laat zien dat het belang van maatschappelijke impact bij bedrijven toeneemt. Meer bedrijven nemen in hun missie ESG-criteria op. Die geven stakeholders informatie over de wijze waarop een onderneming rekening houdt met milieu (environmental), sociale criteria (social), zoals mensenrechten en arbeidsomstandigheden en hoe een onderneming wordt bestuurd (governance). Ook nemen meer bedrijven Sustainable Development Goals (SDG’s, duurzame ontwikkelingsdoelen) op. Deze duurzame ontwikkelingsdoelen sluiten aan bij de doelen van de Verenigde Naties die een eind moeten maken aan armoede, ongelijkheid en klimaatverandering in 2030.

Niet-beursgenoteerde ondernemingen
De vertegenwoordiging van niet-beursgenoteerde bedrijven in de top-20 is dit jaar groter dan vorig jaar. Naast de Volksbank als winnaar staan er in de top-20 nog vijf andere niet-beursgenoteerde ondernemingen: FrieslandCampina, NS, Rabobank en netbeheerders Tennet en Alliander. FrieslandCampina valt op als snelle stijger op positie 6. De zuivelcoöperatie stond vorig jaar nog op positie 15. Het bedrijf scoort goed op de pijler goed bestuur. Op de pijler financiële stabiliteit presteert het bedrijf minder door de lage melkprijs. De data van de duurzame inspanningen zijn niet vergelijkbaar met andere bedrijven, daarom hebben we deze pijler voor de zuivelcoöperatie niet meegenomen in de index. Duurzaamheid is echter wel belangrijk voor het bedrijf dat recent een nieuwe lijn met zuivelproducten aankondigde met een lage CO2-uitstoot bij de productie, en aandacht voor dierenwelzijn en biodiversiteit. De recent aangetreden ceo Hein Schumacher zet de duurzame strategie van zijn voorganger Roelof Joosten voort. Hij neemt Joostens plaats in de Dutch Sustainable Growth Coalition (DSGC) in, een duurzame denktank waarin de ceo’s van AkzoNobel, DSM, FrieslandCampina, Heineken, KLM, Philips, Shell en Unilever zijn vertegenwoordigd.

Optimaal vervullen maatschappelijke rol
De top-20 van de Impact Index laat zien dat bedrijven met de grootste maatschappelijke impact de bedrijven zijn die rekening houden met maatschappelijke waardecreatie in alle onderdelen van de organisatie. Alles draait daarbij om balans. Bedrijven die het belang zien van zowel goed bestuur, de relatie met de buitenwereld, duurzaamheid, financiële gezondheid als goed werkgeverschap, zijn in staat om hun maatschappelijke rol optimaal te vervullen. Winnaar de Volksbank ontkracht de gedachte dat vooral beursgenoteerde bedrijven daar goed in zijn. Wel is duidelijk dat niet-beursgenoteerde bedrijven zich meer moeten inspannen om hun maatschappelijke impact over de bühne te krijgen. Het ontbreken van rapportagevereisten maakt het soms moeilijk de behaalde resultaten te kwantificeren of in perspectief te plaatsen. Dat laatste is van belang voor alle stakeholders. Een heldere missie en verslag van de resultaten zijn een goede basis (en een stok achter de deur) voor bedrijven om hun maatschappelijke impact te vergroten, dat is goed nieuws voor de maatschappij en voor alle stakeholders.

Verantwoording
De Management Scope Corporate Impact Index (MSCII) kwam tot stand in samenwerking met het Impact Centre Erasmus en Accenture Strategy, met de data van Sustainalytics. De 100 grootste bedrijven in Nederland zijn geanalyseerd op hun maatschappelijke bijdrage: alle AEX- en AMX-bedrijven, aangevuld met de 50 bedrijven met het grootste aantal medewerkers. De impact van elk bedrijf is berekend aan de hand van scores op vijf pijlers: goed bestuur, de relatie met de buitenwereld, duurzaamheid, financiële gezondheid en werkgeverschap. Elke pijler kent een aantal metrics en submetrics. Voor goed bestuur is onder meer gekeken naar de samenstelling van rvb en rvc, voor de relatie met de buitenwereld is bijvoorbeeld gekeken of de ceo-letter ingaat op maatschappelijke impact, voor duurzaamheid zijn gegevens over het ESG-beleid (environment, social en governance) geanalyseerd, voor financiële gezondheid is gekeken naar omzetgroei, winstgevendheid, toekomstige waarde en groeipotentie en voor werkgeverschap is gekeken naar de gemiddelde werknemersgroei. De pijlerscores en totaalscore zijn een indicatie van de impact die het bedrijf op dat gebied heeft. Hoe hoger de score, hoe meer verwachte impact het bedrijf heeft, vergeleken met de andere bedrijven in de lijst.