Geld alleen is niet genoeg

Tussen 2025 en 2035 neemt de vraag naar zorg met zo’n veertig procent toe, de beroepsbevolking slinkt in die periode met meer dan vijf procent. Het is dagelijks te lezen in de krant: dit scenario vraagt om fundamentele veranderingen in de gezondheidszorg. We zullen oplossingen moeten zoeken in meer efficiency, in substitutie (van dure intramurale naar goedkopere extramurale zorg) en in intensivering van zelfzorg. Voor zorginstellingen en voor ondernemers liggen er allerlei uitdagingen op het gebied van betere medicijnen, slimmere systemen en efficiëntere processen.

INNOVATIEVE CONCEPTEN
Elderd Land is sinds 2000 partner bij participatiemaatschappij Gimv en is vanuit deze rol onder meer nauw betrokken bij investeringen in medtech en healthcare services. Land legt uit dat investeerders met grote belangstelling kijken naar kansen in medtech en healthcare services en daarvoor kapitaal in kas hebben. Medtech en healthcare services vormen een onderdeel van de topsector Life Sciences & Health, die in het economisch overheidsbeleid speciale aandacht krijgt. In 2012 stelde de Rijksoverheid (inclusief onderzoeksinstellingen en lagere overheden) 195 miljoen euro beschikbaar, in 2013 is dat bedrag verlaagd naar 168 miljoen euro. Het bedrijfsleven droeg in beide jaren 143 miljoen euro bij, gezondheidsfondsen stoppen ruim 150 miljoen euro per jaar in de topsector. Zorgverzekeraars kunnen niet rechtstreeks investeren in zorgondernemingen, maar ze hebben vrijwel allemaal eigen participatiefondsen. Via deze omweg investeerden Achmea en De Friesland Zorgverzekeraar bijvoorbeeld in de Medimate, een toepassing voor zelfzorg waarmee patiënten zelf gemakkelijk via wegwerp labchips de waardes van specifeke stoffen in het bloed en urine kunnen meten.

ECOSYSTEMEN
Ondanks de bereidheid en fondsen van investeerders blijft het lastig voor startups om hun activiteiten van de grond te krijgen. Toegang tot kapitaal wordt door vijftig procent van de ondernemers in de metropoolregio Amsterdam als grootste knelpunt ervaren. Het is echter de vraag of dit het werkelijke probleem is. In september 2013 kregen ondernemers uit de metropoolregio Amsterdam de kans ideeën te pitchen voor de ontwikkeling van innovatie in de zorg. Het ging om startkapitalen van 50.000 tot 500.000 euro, afkomstig van business angels die kennis en geld willen investeren in innovatieve concepten.

De bijeenkomst werd georganiseerd door de KvK, MKB-Haarlem en Team Academy, maar bij het initiatief waren ook de Rabobank, een M&A-adviseur, een advocatenkantoor en ketenpartners als MSD, Zorgbalans en het Kennemer Gasthuis betrokken. Een dergelijk netwerk is erg belangrijk om startups vleugels te geven, aldus Land, die benadrukt dat er meer speelt dan geld alleen. ‘Startups in de medische technologie vormen vaak een onderdeel van een bredere oplossing. Interactie in het ecosysteem is daarom cruciaal. Je krijgt dan gemakkelijker toegang tot ondersteuning en kapitaal. Je kunt beter zien wat je waardepropositie is in de markt en in partnerships. Die interactie moet er vanaf het eerste begin zijn. Startups lopen anders het risico geen aansluiting en toegang te vinden tot de markt.’ Ook investeerders brengen hun eigen ecosysteem mee, doordat bedrijven in elke volgende fase van hun ontwikkeling in contact worden gebracht met mogelijke partners, afnemers, industrie-experts en eventueel ook met relevante andere bedrijven uit het portfolio, zo legt Land uit. Bedrijven die uiteindelijk door Gimv verkocht worden, blijven deel uitmaken van het netwerk.

ONBEWUST INCOMPETENT
Zowel op het vlak van netwerken als op het vlak van kapitaal kan aan alle voorwaarden zijn voldaan om investeringen in de zorgsector een boost te geven. Toch kan in de medtech sector het netwerk en de toegang tot kennis nog verbeterd worden, onder andere door internationalisering. Op het vlak van healthcare services spelen andere belemmeringen. Om innovaties te laten ‘landen’ moeten zorginstellingen wel geprikkeld worden om verandering en vernieuwing te omarmen. UMC St. Radboud-bestuurder Cathy van Beek zegt in Skipr (een crossmediaal communicatieplatform voor beslissers in de zorg) dat zorgverzekeraars bij de besteding van innovatiegelden te veel gericht zijn op het financieel-economisch rendement en te weinig op het maatschappelijke rendement. Door die houding blijven uiteindelijk veel innovaties uit, aldus Van Beek. De verzekeraars verdedigen zich door te stellen dat ingediende voorstellen vaak niet goed genoeg zijn. CZ-bestuurder Joep de Groot vindt dat de inhoudelijke ideeën vaak heel interessant zijn, maar dat het bedrijfsmatig en zakelijk denken beperkt is. Aard Groen, hoogleraar innovatief ondernemerschap aan de Universiteit Twente (UT), denkt dat veel zorginnovators ‘onbewust incompetent’ zijn, iets wat tot problemen leidt als er een serieuze investering nodig is.

CREATIEVE DESTRUCTIE
Ook Elderd Land herkent deze obstakels voor startups: ‘Zowel de regulering als het vergoedingenstelsel is in hoge mate bepalend voor de mogelijkheden op het gebied van healthcare services.’ Het geheel opnieuw indelen van processen – bijvoorbeeld door te gaan voor creatieve destructie in plaats van incrementele innovatie – ligt daarom nog niet voor de hand. De zorg is complex en omvangrijk, er zijn allerlei structuren en tradities, men gelooft al te vaak in bestaande op- lossingen waardoor private initiatieven en de echte zorginnovatie onvoldoende van de grond komen. Het politieke klimaat staat creatieve destructie misschien nog niet toe, maar ook met incrementele innovaties kun je grote stappen maken.

Land geeft enkele voorbeelden: ‘Er wordt gekeken naar het reduceren van de verblijftijd in instellingen en naar efficiency in medische processen. Denk aan private klinieken, die zich specialiseren in specifieke behandelingen waardoor omschakelkosten kunnen worden vermeden. Aan de technologiekant, bijvoorbeeld bij diagnose en monitoring, kunnen innovaties leiden tot minder fouten en een betere behandeling. Technologie kan ook bevorderen dat patiënten eerder naar huis kunnen en sneller weer kunnen functioneren. Op het gebied van patiëntmanagement, de logistiek rondom patiënt, zorgverlening, zorgverleners en voorzieningen is veel te winnen. In de farmasector zal de behoeft e blijven bestaan om medicijnen te verbeteren, zodat behandelingen effectiever en korter worden.’

VERKEERDE PRIKKELS
De toekomstscenario’s en rekenmodellen zijn bekend en er ligt voldoende kapitaal te wachten op zinvolle investeringen. Op de tekentafel ligt echter nog geen nieuwe blauwdruk voor een ander stelsel. Onderzoeksbureau Nyfer constateerde vorig jaar al dat het niet zozeer de vergrijzing als wel de aanwezigheid van verkeerde prikkels de oorzaak van de kostenexplosie in de zorg vormen. Nyfer trok aan de bel na de constatering dat de zorguitgaven per gemiddelde Nederlander tussen 2000 en 2012 bijna verdubbeld waren. Niet meer dan vijftien procent van die stijging wordt veroorzaakt door vergrijzing, aldus Nyfer.

Aanbieders van zorg hebben nog steeds geen belang bij doelmatigheid, want hun inkomsten hangen af van de zorg die zij leveren en niet van de bijdrage aan gezondheid of kwaliteit van leven. Hierdoor blijven investeringen in preventie, verbetering van de leefstijl en ondersteuning van mensen om zelf hun gezondheid te managen, achter. Dergelijke incrementele verbeteringen zijn echter het meest haalbaar. Startups kunnen de kans op succes vergroten als ze hierbij meer zouden kiezen voor partnerships met bijvoorbeeld verzekeraars. Ook de overheid kan op het vlak van (de)regulering voorwaarden scheppen, aldus Land.

Bas Bloem, hoogleraar neurologie aan UMC St Radboud, vat een van de belangrijkste uitdagingen in het Financieele Dagblad van 21 september 2013 als volgt samen: ‘Ziekenhuizen en dokters werken met goede bedoelingen. Maar we moeten meer van elkaar willen leren en dat kunnen we stimuleren door meer af te rekenen op kwaliteit en op de uitkomsten van de zorg.’ Of meer alledaags: de Nierstichting ontwikkelde onlangs een draagbare kunstnier, die dialyse overbodig zou maken. De behandelkosten zouden met veertig procent kunnen dalen. In augustus 2013 werd de media opgezocht, omdat de Nierstichting niemand kon vinden die de kunstnier wilde produceren. Inmiddels is er een ondernemer gevonden; de verwachting is dat in 2017 deze draagbare kunstnier beschikbaar komt.

Investeren in een nieuwe generatie
Oldelft is opgericht in 1980 en is gespecialiseerd in de miniaturisatie van sondes, die worden ingezet bij de diagnose van cardiovasculaire aandoeningen. Het bedrijf werkt samen met verschillende Nederlandse universiteiten en heeft eveneens uitstekende relaties met de grote original equipment manufacturers (oems) zoals Philips en Toshiba. Elderd Land, Gimv: ‘Natuurlijk moet er geïnvesteerd worden in disruptive technologies. Maar reeds actieve bedrijven, die hun groei kunnen vergroten door internationaal te gaan met nieuwe marktsegmenten, zijn voor veel investeerders bijzonder interessant. De ultrasound-oplossingen van Oldelft maken deel uit van het ultrasound-platform van grote vendors. Samenwerking met partners blijft dus doorlopend van belang. De laatste ontwikkeling van Oldelft is een miniatuursonde voor toepassing in de neonatale zorg bij prematuren. Deze ontwikkeling is ook in andere medische gebieden inzetbaar.’ Gimv heeft het bedrijf met het management overgenomen in 2012. Wanneer investeerders vooral focussen op een optimale cashflow, wordt er minder in R&D en marktontwikkeling geïnvesteerd. ‘Dat sluit niet aan op de ambities van het management. Cardiologie is een groeiend gebied vanwege de gezondheidsproblematiek; de neonatologie krijgt ook meer voet aan de grond in ontwikkelende economieën. Samen met het management zijn de groeiambities geformuleerd: investeren in de volgende generatie producten en in nieuwe markten. Bij het bepalen van de financiering is hiermee rekening gehouden. Sinds Gimv aan boord is, wordt de ambitie nog duidelijker omgezet in concrete stappen. Het management is ondersteund bij het vaststellen van prioriteiten en plannen. Analisten hebben bijvoorbeeld geholpen bij het opstellen van marktanalyses. Gimv heeft ook connecties aangedragen waarmee Oldelft kon gaan werken aan business development.’

Deze analyse is gepubliceerd in de special 'Groei door samenwerking' in samenwerking met NVP, Management Scope 09 2013.