Jeroen Smit over ongemak en ‘kudde-kapitalisme’
Er heerst groeiend ongemak in de boardroom. Steeds meer bestuurders/managers begrijpen dat we van fossiel naar duurzaam, van elitair naar inclusief en van lineair naar circulair moeten. Als vader, moeder, mens, vriend en burger begrijpen ze best dat het snel de verkeerde kant op gaat, maar op het werk conformeren ze zich aan het systeem. Dit gat tussen ‘persoonlijke integriteit’ en ‘professionele integriteit’ voelt steeds ongemakkelijker. Onze bestuurders zijn bewust onbekwaam en dat doet pijn.
Want op de zaak draait het nog steeds vooral om geld verdienen. Bovendien: there are no long term results without short term results. Als het mag – hoe schadelijk ook voor mens en/of milieu – en we kunnen er geld mee verdienen, dan moeten we het toch doen? Anders doet de concurrent het, met alle gevolgen van dien.
En zo ploeteren we voort. Insead-hoogleraar Subramanian Rangan vat de tragiek van managers helder samen: het huidige systeem zorgt ervoor dat ze vooral bezig zijn met competenties en niet met karakter. Het zorgt ervoor dat ze de hele dag door besluiten nemen, maar geen echte keuzes maken.
In mijn woorden: op het werk gedragen de meeste bestuurders en managers zich als slimme schapen. Door als beste binnen de lijntjes te kleuren maken ze carrière, maar zo blijven ze wel binnen de kudde. Terwijl de wereld snakt naar een duurzame transformatie houden ze zo het domme ‘kudde-kapitalisme’ in stand.
Het is belangrijk het beest in de bek te kijken, het groeiende ongemak te koesteren en te onderzoeken wat er gebeurt als je besluit om je ook als bestuurder vooral te laten leiden door die authentieke persoonlijke integriteit, zorgen en fantasieën. Echte vernieuwing, systeemverandering, begint per definitie met dat schurende ongemak. Leiders moeten onder ogen durven zien dat het huidige systeem niet deugt, om vervolgens als pioniers met ambitieuze doelen handelingsperspectief te creëren en zo de wereld een beetje beter te maken. Er is moed nodig om nieuwe paden in te slaan en onontgonnen terrein te betreden, helemaal voor mensen die succes hebben geboekt in de wereld van markt en strijd, die zich altijd in control hebben getoond. Moed om onze verbeelding te voeden met wat er in 2035 en verder nodig is. Wat hebben mensen nodig? Wat heeft de samenleving nodig? Wat heeft de wereld nodig?
Nieuwe paden worden gevonden door uit de kudde te stappen, niet in control te willen zijn en kwetsbaarheid te tonen. De moed hiervoor wordt gevonden door tijdens ontmoetingen met collega-bestuurders- managers in alle openheid van elkaar te leren en problemen die in de praktijk opdoemen eerlijk met elkaar te delen. Elkaar vast te houden als de integriteitsspier wordt getraind. Zo kan het ‘ongemak in de boardroom’ de motor zijn voor een vernieuwende, scheppende kracht, al is het maar een beetje of af en toe, dan is er al een wereld gewonnen.
Deze column is een verkorte versie van de column waarmee hij de Ongemak in de Boardroom-sessies op Nyenrode Business Universiteit opende, bedoeld om bestuurders te helpen met het vinden van de balans tussen deze eigen idealen en zakelijke belangen. Inmiddels is Ongemak in de Boardroom opgevolgd door het project Verdiepte Governance, waarin bestuurders en commissarissen, wetenschappers en opleiders in cocreatie samen op weg gaan naar een ‘menswaardige’ governance-praktijk. Jeroen Smit is ook bij Verdiepte Governance betrokken.