Internet of things: domein van de COO

Het internet of things, waarbij objecten en apparaten zijn verbonden aan het internet en eenvoudig kunnen worden gevolgd en aangestuurd, is niet nieuw. Toch blijkt uit onderzoek van TNS NIPO dat nog altijd 30 procent van de grootzakelijke ondernemingen niet op de hoogte is van de laatste IoT-ontwikkelingen. In het mkb is zelfs ruim 60 procent niet met IoT bezig. En dat terwijl IoT steeds eenvoudiger toepasbaar wordt, met name omdat de benodigde chips en sensoren steeds beter en goedkoper worden. Low power long range-communicatienetwerken zoals LoRa, waarin apparaten en objecten in grote volumes met elkaar verbonden én aan te sturen zijn, zijn tegenwoordig voor iedereen beschikbaar. Duurzaam, energiezuinig en tegen steeds lagere kosten. Het Amerikaanse onderzoeksbureau Gartner verwacht niet voor niets dat het aantal apparaten dat met internet is verbonden de komende drie jaar zal groeien van 6,4 miljard naar 21 miljard. Voor de coo is dat natuurlijk interessant. Voor hem of haar staat ‘de operatie’ centraal: het hele proces van de klantvraag tot het leveren van het product of de dienst. Klanten betere dienstverlening bieden, beter plannen, organiseren, verlies van spullen voorkomen en de veiligheid van de medewerkers bewaken – allemaal kerntaken van de coo. Juist het internet of things biedt de coo hierbij talloze mogelijkheden. Ten eerste krijgt hij snel en overzichtelijk inzage over de hele operatie, ten tweede kan hij het proces aanpassen en verbeteren. En ten derde kan hij met IoT nieuwe businessmodellen ontwikkelen.

METEN, VOLGEN EN OPTIMALISEREN
Dankzij IoT kan de coo de hele operatie eenvoudig in kaart brengen. Van alle producten, eigendommen en zelfs medewerkers is bekend waar ze zijn en wat hun status is. Getagd gereedschap kan niet zoekraken. Producten die worden verstuurd, kunnen van een real time track & trace-module worden voorzien. Sensoren kunnen temperatuur en trillingen meten. Daarmee kan niet alleen precies worden bepaald waar een zending zich bevindt, maar ook de conditie van de inhoud worden gemonitord. Machines kondigen zelf storingen aan of geven preventief aan dat het tijd is voor onderhoud. Reparaties en onderhoudswerkzaamheden kunnen zo beter worden gepland. Sensoren in een gebouw geven informatie om het beheer te optimaliseren, bijvoorbeeld op het gebied van klimaat, beveiliging en het reserveren van werk- en parkeerplaatsen. Maar uiteraard wil de coo meer dan alleen maar alle stromen in de gaten houden. Hij wil ook kunnen anticiperen, kunnen verbeteren. Op een beeldscherm zién waar alle bedrijfseigendommen zich bevinden is één, er vervolgens slim beleid op los laten is twee. Het IoT geeft hem daartoe de mogelijkheden. Wie exact weet waar operationele medewerkers zich bevinden, krijgt de mogelijkheid om dynamischer te plannen. Als bijvoorbeeld blijkt dat een monteur vertraging oploopt bij een opdracht, kan er op een slimme manier worden ingegrepen. Als je kunt zien dat een bepaald soort machine vlakbij beschikbaar is, hoef je die niet op een andere locatie, honderd kilometer verderop, op te halen. Als uit data blijkt dat afvalbakken nog niet volledig zijn gevuld, hoef je geen ophaalploeg te sturen. Een ander mooi voorbeeld komt uit de tuinbouwindustrie, waar in de kassen met IoT het volledige groeiproces kan worden gemonitord. Dankzij alle verzamelde data kan de tuinder strategische afwegingen maken. Zet hij bij overcapaciteit op het elektriciteitsnetwerk de groeiverlichting aan en strijkt hij de vergoeding op? Of staat dat in geen verhouding tot de eventuele schade die dat aan de gewassen toebrengt?

NIEUWE BUSINESSMODELLEN
Het internet of things biedt de coo bovendien kansen om nieuwe businessmodellen te ontwikkelen. Een mooi voorbeeld daarvan is het innovatieve familiebedrijf Vebego, onder andere actief in de schoonmaakbranche. Met de invoering van slimme schoonmaakkarren werkten zij een nieuw businessmodel uit op het gebied van schone lucht. De schoonmaakkarren verzamelden gegevens over de luchtkwaliteit, waardoor het bedrijf zich kon specialiseren op dat vlak: de schoonmakers van het bedrijf zijn nu ‘gezondmakers’. IoT is bij uitstek een belangrijk innovatiemiddel. Het kan het dienstenportfolio versterken, uitbreiden en onderscheidend maken ten opzichte van de concurrentie. Het internet of things verovert weliswaar langzaam maar zeker het bedrijfsleven; probleem is nog wel dat de initiatieven vaak versnipperd zijn en weinig integraal worden toegepast. Ze zijn te vaak vanuit een op zichzelf staand perspectief bedacht. Zo kan het vanuit productperspectief best interessant en slim zijn om de transporttemperatuur van een bepaald product te meten. Maar het is natuurlijk nóg slimmer en interessanter om dezelfde toepassing ook te gebruiken om de logistieke keten beter te organiseren. Juist een coo kan en moet die integrale en organiserende rol opeisen. Hij kan ervoor zorgen dat de IoT-technologie wordt toegepast, zowel vanuit het perspectief van de klant als vanuit operational excellence. De coo zit op een sleutelpositie en kan en moet daarom het voortouw nemen op IoT-gebied. Uiteraard in nauwe samenwerking met de cio of de cto, die weer gespecialiseerd is in het maken van de juiste technologische en digitale keuzes. Als de coo niet aan de slag gaat met IoT, zal zijn organisatie uiteindelijk een achterstand oplopen ten opzichte van concurrenten die er wél mee bezig zijn en die zich daarmee ontwikkelen tot betere, effectievere en goedkopere bedrijven.

KLEIN EN SNEL BEGINNEN
Maar waar moet de coo beginnen? De ervaring leert dat organisaties die IoT nu al succesvol inzetten, klein zijn begonnen. Het proces zelf toegewijd inzetten, samen met een team van mensen ‘uit de lijn’, is essentieel. Voeg aan dat team IoT-specialisten toe. Daarmee komen op een constructieve manier de juiste kennis en creativiteit bij elkaar, om zo tot snelle en goed implementeerbare IoT-toepassingen te komen. Klein starten luidt dan ook de aanbeveling, bij voorkeur in de vorm van een proof of concept met toepassing van een iteratieve werkwijze, waarmee het project stapsgewijs wordt uitgebouwd. De kosten blijven op die manier bovendien overzichtelijk. Er kan snel en zichtbaar voortgang worden geboekt en er kan zo nodig snel worden bijgestuurd of teruggeschakeld. Belangrijk is ook om snel keuzes te durven maken en niet te veel tijd te besteden aan het tot in den treure uitwerken van business cases. Common business sense is daarbij een goede raadgever. Het internet of things is bij uitstek een ontwikkeling van deze tijd. Snel innoveren en experimenteren is het devies. Een mooie uitdaging voor de coo.

Armijn Spreitzer is director Internet of Things bij First Consulting.

Geert van den Goor is partner bij First Consulting.

Deze analyse is gepubliceerd in Management Scope 09 2016.