De gender age gap wordt kleiner, de board blijft spierwit

15 procent is 70 jaar of ouder 
Die drie decennia verschil vormen een mooie illustratie van de traditionele gender age gap in het toezicht. De gemiddelde leeftijd van de vrouwen in de Top-100 Commissarissen is fors lager dan die van de mannen. Vrouwen aanvaarden vaker commissariaten naast hun hoofdbaan, voor hen zijn het dus echt nevenfuncties. Anderzijds breken vrouwen hun bestuurlijke carrière vaker eerder af voor een bestaan als beroepscommissaris. Ze zijn daardoor gemiddeld jonger dan de mannen op de lijst, die meestal pas ná het gouden horloge beginnen aan een tweede carrière als fulltime toezichthouder. Dat verschillende loopbaanpatroon zien we terug in de Top-100 Commissarissen. 
De lijst telt 15 commissarissen van 70 jaar of ouder (net als vorig jaar), onder wie slechts één vrouw: Marjanne Sint (71 jaar, nr. 95). Sint werd twee jaar geleden op haar 69e president-commissaris van pensioenuitvoerder PGGM. De rest wordt gevormd door een dikke laag oud-bestuurders (letterlijk en figuurlijk), van wie een derde na het 72e jaar doorwerkt. Met uitzondering van oud-Shell-topman Jeroen van der Veer (president- commissaris van Philips en Boskalis, nr. 7) vinden we die workaoldics niet langer in de voorhoede van de lijst, maar rond het midden en in de onderste helft. Hun portefeuilles lijken soms op ‘een kind met een waterhoofd’: een zware voorzitterspositie bij een groot bedrijf, naast een reeks minder grote (toezicht)functies.

Gedeeltelijke generatiewissel
Wie zijn deze ‘verborgen voorzitters’ op de lijst? Een greep: Martin van Pernis (nr. 43, Aalberts Industries), Tom de Swaan (nr. 65, ABN AMRO), Rob Routs (nr. 67, DSM) en Gerard Kleisterlee (nr. 68, ASML). We noemden al Jan Hommen (nr. 53, Ahold Delhaize). Sommigen van hen gaan volgens hun zittingstermijn nog een paar jaartjes door, anderen lijken langzaam af te bouwen: zo loopt volgend jaar de derde termijn van Van der Veer bij Philips af, trad Kleisterlee dit jaar terug als commissaris bij Shell (en is hij daarmee de grootste daler op de lijst) en geeft Hommen bij Ahold Delhaize eind dit jaar het stokje door aan oud-Ikea-topman Peter Agnefjäll (1971). Bij de afvallers zien we die generatiewissel ook – gedeeltelijk – terug. Zo trad oud-Van Lanschot-topman Floris Deckers (70 jaar, niet meer op de lijst) terug als voorzitter van SBM Offshore en Deloitte Holding. Maar hij kreeg er ook weer een commissariaat bíj: verzekeraar Vivat.

Meer vrouwelijke 60’ers, meer mannelijke 50’ers
Tot zover de Joe Bidens van het commissariaat, maar hoe zit het met de jonge aanwas in het toezicht? Zeg maar de Obama’s (die 47 was toen hij president van de Verenigde Staten werd, precies 30 jaar jonger dan Biden). Hoe is het met jong talent gesteld in de pool van Nederlandse commissarissen? De lijst bestaat naast de 15 procent 70’ers voor ruwweg de helft uit 60’ers (51 procent), ongeveer een derde (32 procent) 50’ers en een verwaarloosbare twee procent 40’ers. De mannen zijn nog steeds dominant in de eerste categorie en de vrouwen in de tweede: dat is de gender age gap die we al noemden. Maar de leeftijdskloof lijkt minder groot te worden, waar we vorig jaar juist nog een toename zagen.
Even wat cijfertjes om dat te illustreren: vergeleken met vorig jaar is het aantal vrouwen bij de 60’ers op de lijst toegenomen: 16 versus 12. In de Top-100 Commissarissen van 2017 bijvoorbeeld waren er nog maar vier vrouwelijke 60’ers (op een totaal van 28 vrouwen). Bij de mannen zien we juist een afname in de groep 60-plus (van 40 naar 35) en een toename bij de 50’ers (van 8 naar 10). Onder die nieuwe lichting bevinden zich bijvoorbeeld Joop Wijn (51 jaar, nr. 64, rvc Schiphol en a.s.r.), ING-commissaris Harold Naus (51 jaar, nr. 85) en Gasunie- voorzitter Pieter Duisenberg (53 jaar, nr. 72). Er is bovendien een 40’er terug van weggeweest: HAL-bestuurder Jaap van Wiechen (nr. 40), die commissaris werd bij SBM Offshore, om namens de investeerder op de centjes te passen. Bij de vrouwen is die jonge aanwas in verhouding minder groot, met slechts één begin-50’er: Kitty Koelemeijer (53 jaar, nr. 75). De andere twee zijn al midden- en eind 50. De verjonging kwam vorig jaar bij de vrouwen vandaan, nu juist bij de mannen.

Gemiddelde leeftijd commissaris: 62 jaar
Die afnemende gender age gap zien we ook terug in de gemiddelde leeftijd: voor de hele lijst ligt die op 62 jaar, net als vorig jaar. Maar de man/vrouwverdeling is dit keer anders. De mannen op de lijst zijn gemiddeld 64 jaar, de vrouwen 58 jaar: zes jaar verschil dus. Vorig jaar was dat verschil nog acht jaar: de mannen waren toen gemiddeld een jaar ouder (65), de vrouwen een jaar jonger (57). Ook hier lijkt dus sprake van een voorzichtige trend. In 2018 bijvoorbeeld waren de vrouwen gemiddeld nog ‘slechts’ 56,5 jaar, in 2017 56 jaar. De zittende vrouwen op de lijst worden niet alleen ouder, maar ook de nieuwe oogst bij de dames lijkt af te nemen.

Voor het eerst 40 procent vrouwen
Er kwamen dit jaar 17 nieuwe commissarissen bij, twee meer dan vorig jaar. Onder de nieuwelingen bevinden zich 13 mannen en vier vrouwen. Daarmee komt het aantal vrouwen in de Top-100 Commissarissen op 40, een winst van twee ten opzichte van vorig jaar. Want er kwamen weliswaar vier vrouwen bij, maar er vielen er ook weer twee af: oud-Alliander ceo Ingrid Thijssen gaf haar commissariaten op om voorzitter te worden van werkgeversvereniging VNO-NCW en Simone Brummelhuis vertrok als commissaris van autodealer Stern.
De Top-100 Commissarissen bestaat nu dus voor 40 procent uit vrouwen en voldoet daarmee ruimschoots aan het wetsvoorstel voor een vrouwenquotum van ten minste een derde vrouwen (33 procent) in de raden van commissarissen van beursgenoteerde ondernemingen. Dat is mooi, maar we hadden eerlijk gezegd een sterkere groei verwacht dan die magere twee procent. De nieuwe aanwas bij de mannen is maar liefst drie keer zo groot als bij de vrouwen. Bovendien is de hoogste nieuwe binnenkomer een man en zien we bij de onderste 15 posities zeven mannelijke nieuwkomers en geen enkele vrouw.

Nog even snel wat mannen hamsteren?
Je zou verwachten dat de trend juist andersom zou zijn, nu het vrouwenquotum naar verwachting in 2021 wordt ingevoerd. Of hamsteren bedrijven juist nog even snel wat mannen? Er dreigt straks immers een lege stoel wanneer een man wordt benoemd, terwijl de raad nog geen 33 procent vrouwen bevat. Het kan natuurlijk ook zijn dat de invloed van de coronacrisis zich hier doet voelen en een dip in diversiteit veroorzaakt. In crisistijd sluiten de gelederen zich vaak en wordt ‘ons kent ons’ weer belangrijker: raden van commissarissen kijken in het benoemingsbeleid nu wellicht meer naar crisiservaring, die vaak alleen bij mannen wordt verondersteld. Uit de Top-100 Corporate Vrouwen van Management Scope, deze zomer gepubliceerd, kwam juist naar voren dat minstens de helft van de topvrouwen de vorige crisis in 2008 van dichtbij meemaakte in een bestuurlijke en/of toezichtrol. Toch wordt de benoeming van vrouwen in mindere tijden vaak nog als een risico gezien en wordt eerder gekozen voor een man als a safe pair of hands. E

Zes importcommissarissen
Er zijn dit jaar geen nieuwe buitenlandse commissarissen bijgekomen: dat aantal ligt nog steeds op zes. Tijdens de coronacrisis is het invliegen van commissarissen natuurlijk ook een stuk minder eenvoudig en al dat zoomen is ook niet bevorderlijk voor een gezonde dynamiek in de boardroom. Dat nodigt wellicht niet uit tot scouting van nieuwe commissarissen in Azië of de Verenigde Staten. Wel werd de Deen Nils Andersen (nr. 12) chairman van Unilever, waar hij al non-executive was. Andersen is ook president-commissaris van AkzoNobel. Straks gaat een niet-Nederlander er nog vandoor met de titel meest invloedrijke commissaris van Nederland, waarschuwden we vorig jaar. Die voorspelling is (nog) niet uitgekomen, maar de Nederlandse bestuurskamer zou best meer multicultureel mogen worden. Met uitzondering van Laetitia Griffith (nr. 27) is de hele Top-100 Commissarissen wit. In het jaar dat – naast de coronacrisis – in het teken stond van de black lives matter-beweging, is dat een opmerkelijke constatering. Naast verdere vervrouwing en verjonging is er behoefte aan verkleuring in de boardroom: de volgende horde op het gebied van diversiteit.

Dit trendverhaal is gebaseerd op de Top-100 Commissarissen 2021 en is gepubliceerd in Management Scope 01 2021.