De evolutie van de Management Scope Corporate Impact Index
De Management Scope Corporate Impact Index (MSCII) geeft een goed beeld van de maatschappelijke impact van de 100 grootste bedrijven van Nederland (volgens de Top-100 grootste bedrijven van Management Scope). In de index meten we de impact op vijf pijlers: goed bestuur, relatie met de buitenwereld, duurzaamheid, financiële gezondheid en goed werkgeverschap. Hoe hoger de score, hoe meer verwachte maatschappelijke impact het bedrijf heeft, vergeleken met de andere bedrijven in de lijst.
De index is dit jaar voor de vierde maal samengesteld. We zien steeds meer aandacht voor maatschappelijke impact bij bestuurders en commissarissen. De bedrijven in de top- 20 van de Management Scope Corporate Impact Index zijn de koplopers: zij houden rekening met maatschappelijke waardecreatie in alle onderdelen van de organisatie. Dat doen zij bijvoorbeeld door hun impact op het klimaat en de biodiversiteit te managen, het creëren van werkgelegenheid voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, of door een bestuurslid verantwoordelijk te stellen voor duurzaamheidskwesties. Vanzelfsprekend is dat niet: in de onderste regionen van de top-100 staan de bedrijven die zich helemaal niet bezighouden met maatschappelijke impact. Daar is nog veel werk te doen.
Lef om te onderscheiden
Een aanzienlijk deel van de onderzochte 100 bedrijven blijkt zich in te spannen om zijn positieve maatschappelijke impact te vergroten. Ze beperken zich niet alleen tot de eigen bedrijfsvoering, maar voelen de verantwoordelijkheid om met hun activiteiten de wereld een beetje beter te maken: een ongoing proces. Alleen de bedrijven die consistent werken aan het vergroten van maatschappelijke impact op al deze onderdelen halen een hoge score. Wat winnaar netwerkbedrijf Alliander en de andere koplopers in de index bovendien onderscheidt van andere ondernemingen, is het lef om een eigen visie te bepalen op deze terreinen. Ze maken impact deel van de strategie en gaan telkens wat verder dan de wet- en regelgeving vereist (zie ook de analyse van de Corporate Impact Index 2020).
Constante verandering
De invulling van maatschappelijke impact is geen exacte wetenschap en is ook aan constante verandering onderhevig. Ook de index wordt – rekening houdend met de vergelijkbaarheid van de verschillende edities – steeds verder verfijnd. Waar nodig worden metrics verwijderd of toegevoegd.
De aanpassingen in de pijler duurzaamheid illustreren hoe de index evolueert. In deze pijler zijn dit jaar drie nieuwe metrics toegevoegd. Het doel: de impact van een onderneming op mens, milieu en maatschappij nog beter in beeld brengen. De data van het CDP, voorheen bekend als het Carbon Disclosure Project, gebruiken wij om de impact van de activiteiten van ondernemingen in de lijst op het klimaat, biodiversiteit en watergebruik in kaart te brengen. Ook nemen we de bevindingen van de Corporate Human Rights Benchmark mee, een internationaal samenwerkingsverband van investeerders en maatschappelijke organisaties dat de prestaties van organisaties op het gebied van de bescherming van mensenrechten monitort. In de beoordeling nemen we ook op hoe bedrijven de Sustainable Development Goals (SDG’s ofwel duurzame ontwikkelingsdoelen) integreren in hun strategie. Deze 17 duurzame ontwikkelingsdoelen moeten een eind maken aan armoede, ongelijkheid en klimaatverandering in 2030.
Impact van de onderneming
De toevoeging van de nieuwe metrics is ook een reactie op een verschuiving in de aanpak van een belangrijke leverancier van duurzame data voor de index. Het in duurzaamheid gespecialiseerde ratingbureau Sustainalytics verlegt sinds 2018 de focus van een duurzaamheidsmeting naar een financiële risicometing. Daarbij ligt de nadruk op het financiële effect van duurzaamheid op de onderneming. Dat levert een interessant beeld van de maatschappelijke impact van bedrijven op vanuit een investeerdersperspectief. Om ook het perspectief van ‘impact van de onderneming’ mee te nemen, hebben wij de andere metrics toegevoegd. Het gaat hier dus om het verschil tussen ‘impact op de onderneming’, en ‘de impact van de onderneming’. Bij dat laatste gaat het om de maatschappelijke gevolgen van wat de onderneming doet en laat. Een belangrijk onderscheid waar ook menig bestuurder mee worstelt, zo merken we als we bestuurders spreken over de index. Ook is het soms de vraag welke activiteiten van de onderneming nu precies impact hebben op de maatschappij. Zo deelde een bestuurder de interne kritiek die hij kreeg op de duurzaamheidsrapportage van de onderneming. De behaalde positieve impact in de rapportage stond wel erg los van de business, zo was de kritiek. De betrokkenheid van de onderneming bij sociale initiatieven zorgde voor een positieve maatschappelijke impact. De kernactiviteiten van de onderneming hadden per saldo echter vooral negatieve impact.
Strategische invulling
De impactmeting laat zien welke bestuurders naast de belangen van aandeelhouders ook de belangen van andere stakeholders meewegen in hun beslissingen, en in hoeverre dat leidt tot daadwerkelijke veranderingen in de strategie. Nog steeds geven bedrijven weinig strategische invulling aan het creëren van positieve maatschappelijke impact. Goed nieuws is er ook: bij een aanzienlijk deel van de ceo’s staat maatschappelijke impact wel op het netvlies. Ze noemen maatschappelijke impact en waardecreatie op lange termijn expliciet in de ceo-letter in het jaarverslag. Een deel van de bestuurders deelt ook wat dit voor de bedrijfsvoering en de strategie van de onderneming betekent. Dit draagt ook bij aan de score op deze metric, mits het natuurlijk om concrete veranderingen gaat. Vermelden dat je diversiteit hoog in het vaandel hebt staan is nog geen strategie. We willen graag zien dat er doelstellingen zijn, dat de resultaten worden gemeten en dat prestaties over de jaren verbeteren.
Relevante netwerken
Bestuurders die stakeholders meenemen in de kansen en worstelingen rond maatschappelijk verantwoord ondernemen, weten anderen te inspireren – binnen en buiten de onderneming. Hoe uitgesproken bestuurders en commissarissen zijn over de maatschappelijke impact nemen we mee in de pijler relatie met de buitenwereld. Gemeten wordt in welke mate de bestuurders deelnemen aan relevante netwerken die maatschappelijke impact versterken. Het aantal netwerken waarin bestuurders overleggen over het vergroten van maatschappelijke impact neemt snel toe. Dat is een goede ontwikkeling, maar sommige netwerken zijn wel erg vrijblijvend. Reden om vanaf dit jaar alleen netwerken op te nemen die een werkelijke activiteit en commitment vragen. Een voorbeeld is UN Global Compact, dat van de deelnemende bedrijven verwacht dat ze principes met betrekking tot mensenrechten, werk, milieu en corruptiebestrijding niet alleen onderschrijven, maar ook toepassen in de praktijk. Iedere aangesloten onderneming moet jaarlijks een rapport uitbrengen over de behaalde resultaten.
Groei werknemersbestand
De index richt zich op de langetermijnwaardecreatie van bedrijven. Het is voor de maatschappelijke missie belangrijk dat een onderneming toekomstbestendig is en een goede winst behaalt. Dit meten we in de pijler financiële gezondheid. De metrics in deze pijler zijn dit jaar nog meer gericht op toekomstbestendigheid en minder op winstgroei. Een belangrijke vraag blijft immers: hoeveel is genoeg? Oneindige winstgroei staat op gespannen voet met maatschappelijk verantwoord ondernemen. De groei van het aantal werknemers is daarom niet langer als maatstaf voor groei opgenomen. Het creëren van werkgelegenheid kan een positief maatschappelijk effect hebben, maar groei van het aantal medewerkers alleen is niet per se positief. We meten liever het percentage vrouwelijke managers in de organisatie. Dat zegt iets over de ambitie van de organisatie. Juist uit het management komen de vrouwelijke bestuurders van de toekomst.
Financiële veerkracht
Financiële veerkracht is belangrijk om op lange termijn een zo groot mogelijke positieve maatschappelijke impact te bereiken. We zien graag dat een bedrijf stabiel en toekomstbestendig is en niet te veel risico neemt. Er zijn diverse actuele voorbeelden van bedrijven die door het grote aandeel vreemd vermogen ten opzichte van het eigen vermogen in problemen komen. In de meting is voor elke onderneming de verhouding tussen de schulden en het eigen vermogen opgenomen, ten opzichte van de andere bedrijven in de lijst. Bij maatschappelijk verantwoord ondernemen hoort ook transparantie over de belastingstrategie. De Tax Transparency Benchmark van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) is als extra criterium toegevoegd. Die geeft aan hoe open een bedrijf is over de wijze waarop belasting wordt betaald en in welke landen het belasting afdraagt.
Bedrijven onderaan de index
We merken bij het samenstellen van de lijst dat de aandacht van het bedrijfsleven voor duurzame waardecreatie toeneemt. Helaas geldt dat nog niet voor alle bedrijven. Zeker de bedrijven onderaan de Impact Index scoren slecht. 17 bedrijven rapporteren zelfs op geen enkele wijze over hun maatschappelijke impact of duurzame missie. Ze trekken zich weinig aan van de corporate governance code voor goed ondernemingsbestuur. Die vraagt van bestuurders en commissarissen dat zij toekomstbestendig handelen en bewust een langetermijnstrategie kiezen. Het gaat vaak om bedrijven met duizenden werknemers in bijvoorbeeld de schoonmaaksector (ADG Dienstengroep) of de bloemenhandel (Dutch Flower Group). Andere – bekende – bedrijven als winkelketen Action, reissite Booking.com, sportketen Basic-Fit en elektronicaketen Coolblue scoren eveneens erg laag. Het lijkt alsof deze bedrijven geen druk voelen om beter te scoren. Niet vanuit de maatschappij en niet vanuit hun investeerders. Desondanks blijven we deze bedrijven in de ranking opnemen. Onze ambitie is dat de index álle bestuurders stimuleert om hun invloed te gebruiken om de maatschappelijke impact te vergroten.
Karen Maas stelt samen met Bahar Keskin den Doelder en Carly Relou, social impact researchers aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, jaarlijks de Management Scope Corporate Impact Index samen. Dit essay is gepubiceerd in Management Scope 07 2020.