De belangrijkste trends in de Top-100 Commissarissen 2020
Een historisch moment: voor het eerst wordt de Top- 100 Commissarissen aangevoerd door een vrouw. Petri Hofsté is de nieuwe nummer 1 (zie ook 'Analyse Top-100 Commissarissen 2020, een ranglijst vol vervlochtenheden'). Ook de positie van runner-up wordt dit jaar vervuld door een vrouw: Jacqueline Tammenoms Bakker. Met dit leidende feminiene duo lijkt er sprake van een kentering in de Nederlandse boardrooms. 25 jaar lang (want zo ver gaat de geschiedenis van de Top-100 en de voorgangers daarvan ongeveer terug) was de meest invloedrijke commissaris van Nederland een meneer, of liever gezegd een héér: op leeftijd, gesoigneerd voorkomen in grijs of donkerblauw en geparenteerd aan andere machtige heren in het netwerk. De nieuwe aanvoerster van de lijst voldoet, los van gender, slechts gedeeltelijk aan dit profiel: ze is geen zestiger of zelfs zeventiger, maar vijftiger. Een vijftiger bovendien met een grote liefde voor het toezichtsvak.
> De volledige lijst nog niet gezien? Bekijk hier de Top-100 Commissarissen 2020
Vier vrouwen in de top-10
Er staan trouwens nóg twee vrouwen in de top-10: Annet Aris (nr. 6) en Annemiek Fentener van Vlissingen (nr. 9). De eerste tien posities van de lijst vormen het centrum van de macht, ofwel de boardroom van het Nederlandse toezichtgebouw. Met vier van de tien posities bevat deze ‘board’ 40 procent vrouwen. Ook dat is voor het eerst, het overstijgt bovendien ruim het wettelijk streefcijfer van ten minste 30 procent vrouwen. De Sociaal Economische Raad (SER) heeft geadviseerd om dit streefcijfer om te zetten in een hard quotum van ten minste 30 procent vrouwen in raden van commissarissen van beursgenoteerde ondernemingen. Als een onderneming niet aan dit percentage voldoet, mogen er geen mannen worden benoemd op nieuwe of vrijgekomen posities, net zolang tot aan het quotum is voldaan.
Een sluiproute naar de raad van bestuur
De hele Top-100 telt overigens 38 procent vrouwen. Er kwamen negen nieuwe vrouwen bij, maar er vielen er ook weer vijf af: de ‘winst’ is dus vier vrouwen, evenals vorig jaar. Zo trad Carla van der Weerdt-Norder (55) af als commissaris van Triodos Bank om toe te treden tot de raad van bestuur: ze werd cro om de interne controle op orde te helpen brengen, toen de systemen van de bank niet aan de anti-witwasregulering bleken te voldoen. Om zich volledig op haar nieuwe functie te kunnen richten, zag ze af van haar commissariaten bij BinckBank en hogeschool InHolland. Van commissaris naar bestuurder: we zien vrouwen vaker de ómgekeerde beweging maken. Van der Weerdt-Norder neemt via haar commissariaat een sluiproute naar de raad van bestuur (rvb) en maakt zo de schaarste aan vrouwelijke bestuurders weer wat minder groot. Dat is eigenlijk ook weer winst.
15 procent nieuwe aanwas
De vernieuwing in de lijst valt tegen: er kwamen in totaal slechts 15 nieuwe commissarissen bij. Ook dat aantal is hetzelfde als vorig jaar. De doorstroom stagneert dus. Hoewel er meer nieuwe vrouwen (negen) dan mannen (zes) binnenkwamen, is de hoogste binnenkomer een man: oud-KPN-ceo Eelco Blok (nr. 34) kreeg er een commissariaat bij bouwbedrijf VolkerWessels bij, sinds hij vorig jaar het stokje bij het telecombedrijf doorgaf. Hij hield al toezicht bij PostNL. De ceo van Tante Pos en Oom Pakket, Herna Verhagen, volgt hem echter op de voet en komt binnen op nummer 41, dankzij een commissariaat bij ING.
Toename gender age gap
Blok is 62, Verhagen 53. Die bijna tien jaar verschil weerspiegelt de leeftijdskloof tussen de mannen en vrouwen op de lijst. De gemiddelde leeftijd van de commissaris in de Top-100 is 62, net als vorig jaar. Maar de dames zijn nog steeds beduidend jonger dan de heren: 65 versus 57 jaar. Het verschil is verklaarbaar: mannen aanvaarden meestal pas commissariaten na hun pensioen als bestuurder.. Vrouwen combineren het toezichthouderschap vaker met een bestuursfunctie, of worden eerder actief als beroepscommissaris. De afgelopen jaren was er wel sprake van convergentie: ook de dames op de lijst worden immers ouder. Dit jaar is de gender age gap echter voor het eerst weer toegenomen: van zes naar acht jaar. Vorig jaar waren de mannen nog gemiddeld 64 jaar en de vrouwen 58. Dit jaar werden de heren dus een jaar ‘ouder’ en de dames juist een jaar ‘jonger’.
Mannelijke veertigers exit
Dat heeft alles te maken met het verschil in leeftijd tussen de afvallers en de nieuwkomers bij de mannen en de vrouwen. Bij de mannen viel een aantal relatief jongere en nog actieve commissarissen af. Zo vertrok Steven ten Have (52) als commissaris van ABN AMRO (de laatste van de oude garde toezichthouders bij de bank) en betekende het vertrek van AkzoNobel-cio Aloys Kregting (eveneens 52) bij automatiseringsbedrijf Ordina ook zijn vertrek uit deze lijst. Ook ASML-cfo Roger Dassen (54) viel van de lijst af, net als HAL-bestuurslid Jaap van Wiechen, met zijn 47 jaar een van de jongste commissarissen. Daar kwamen geen veertigers en slechts één begin-vijftiger voor terug: Gert van de Weerdhof (53), binnenkomend op nr. 60, met een portefeuille met midkap- en smallcaps. Bij de vrouwen bevinden zich onder de nieuwkomers vier commissarissen onder de 55 én twee veertigers: op nr. 73 Carolina Wielinga (49, nieuw commissariaat bij Gasunie) en op nr. 94 Sandra Addink-Berendsen (46, onder meer commissaris van FrieslandCampina).
Een verdere vergrijzing
Tegelijkertijd viel bij de vrouwen juist de oudere generatie af, zoals Irene Asscher- Vonk (75), Annemarie Jorritsma (69) en Yvonne van Rooy (68). Jorritsma en Van Rooy werden ingehaald door de andere commissarissen op de lijst, maar zijn nog steeds zeer actief. Zo zit Jorritsma in haar eerste termijn bij netwerkbedrijf Alliander (voorzitter) en accountantsorganisatie PwC. Van Rooy trad weliswaar terug als commissaris van verzekeraar NN, maar kreeg er ook weer twee toezichtfuncties bij: ze werd vicevoorzitter van fotografie- en beeldvormingsonderneming Fujifilm Europe en ook van zorginstelling ’s Heeren Loo. Asscher-Vonk bekleedt inmiddels geen commissariaten meer. Misschien ook niet zo raar als je 75 bent. Aan de andere kant: Jan Hommen (nr. 19) is al 76 en aanvaardde vorig jaar nog het voorzitterschap van het Nederlands- Belgische supermarktconcern Ahold Delhaize. Hommen is daarmee het prototype van de workaoldic: commissarissen die ook op latere leeftijd nog (zware) commissariaten aanvaarden. Per saldo geeft de lijst dit jaar dan ook een verdere vergrijzing te zien: maar liefst 15 commissarissen zijn 70 jaar of ouder (vorig jaar 13 en het jaar daarvoor 11). Het zijn bijna allemaal mannen, de lijst telt nu nog één septuaginta, op nr. 98: Marjanne Sint (71). Onder de 38 vrouwen bevinden zich in totaal 23 vijftigers en de al genoemde twee veertigers. De zes jongste commissarissen op de lijst zijn ook allemaal vrouwen. Bij de mannen treffen we dus geen veertigers meer en slechts acht vijftigers, de rest is ouder. De verjonging komt dan ook bij de vrouwen vandaan.
Eén importcommissaris erbij
De Top-100 telt zes buitenlandse commissarissen: één meer dan vorig jaar. Het aantal importcommissarissen is al jaren redelijk constant. Kleinere bedrijven lijken er wat minder aan te trekken. De grote multinationals, waar een mondiaal samengestelde top de wereldwijde activiteiten weerspiegelt, zowel in het bestuur als in de raad van commissarissen, zien de aantallen toenemen. Ook om vrouwen te vinden, toetsen headhunters nog steeds vaker dan wanneer ze een man zoeken een internationaal nummer in – bang dat in eigen land niet de juiste vrouwelijke bestuurservaring voorhanden is. Een voorbeeld is de Britse Elizabeth (Liz) Doherty (nr. 62), oud-cfo van onder meer huishoudmiddelenproducent Reckitt Benckiser: ze voegde een commissariaat bij Philips toe aan haar toezichtfunctie bij Corbion, die ze sinds 2015 bekleedt.
Hollands glorie
Het aantal importcommissarissen mag dan niet erg groot zijn, het soortelijk gewicht is hoog. Het rijtje bedrijven waar deze internationals toezicht houden, vormt de crème de la crème van de lijst en ademt Hollands glorie: verffabrikant AkzoNobel, bierbrouwer Heineken, gezondheidstechnologiebedrijf Philips, oliedienstverlener SBM Offshore, industrieel conglomeraat SHV en multinational in voeding en verzorging Unilever. De Deen Nils Andersen (nr. 15) was al president-commissaris bij AkzoNobel en volgt nu ook Marijn Dekkers (nr. 70) op als chairman van Unilever. Wordt er straks opnieuw geschiedenis geschreven en gaat een niet-Nederlander ervandoor met de eerste positie in de Top-100 en met de titel meest invloedrijke commissaris van Nederland?
Gepubliceerd in Management Scope 01 2020